In deze Franse kustplaats wordt leer gemaakt van vissenhuiden

Tussen de oesterbanken, in de haven van het Franse La Teste-de-Buch in de baai van Arcachon, looit Marielle Philip vissenhuiden om er leer van te maken. Haar werkplaats bevindt zich in een van de kleine houten hutjes, aan het water – slechts meters verwijderd van de eetkraampjes waar toeristen zich volstoppen met oesters.

De haven van Teste-de-Buch. Alle foto’s door de auteur.
Marielles werkplaats, een opgeknapte oesterhut.

In Femer, haar kleine winkeltje, past alles bij het nautische thema: gele regenjassen hangen aan de kapstok, er staat een oude visfileermachine, er hangen schilderijen van boten en haar opa’s oude visnetten. In een hoek staan twee vriezers met daarin de verschillende soorten vis die binnenkort zullen veranderen in leer: zeebaars, zalm, tong, forel, tarbot, meerval, mul… Als het kan zwemmen en het heeft schubben, eindigt het in Marielles werkplaats.

De kunst van het leerlooien van vis is geen nieuwe techniek. Het wordt al eeuwenlang over de hele wereld gedaan: Indianen maakten er kleding en juwelen van en in Japan gebruikten ze het voor de handvatten van katana’s. In de achttiende eeuw kwam je in Frankrijk regelmatig producten tegen gemaakt van Galluchat, een kraakbeenachtig vissenleer vernoemd naar Jean-Claude Galluchat, de uitvinder van het product. Vissenleer is inmiddels ten onder gegaan aan andere industriële technieken die meer opleverden, maar Marielle denkt dat ze de verloren kunstvorm nieuw leven kan inblazen.

Marielle Philip voor haar werkplaats, de FEMER leerwinkel.

Marielle is opgegroeid met de zee, ze ging met haar opa mee vissen en hielp hem bij de veiling op de visafslag. Nadat ze haar studie milieurecht afrondde, kwam haar moeder terug van een reis naar Lapland waar ze vissenleer had ontdekt en had gezien hoe het gemaakt wordt. “Dat is waar mijn moeder vissenleer ontdekte. Ze wilde daar oefenen, maar de soorten zijn niet hetzelfde. Ook zijn de weersomstandigheden een stuk anders,” herinnert Marielle zich. “Ze kwam terug met een techniek die hier niet werkt, dus vonden we het een goed plan om zelf iets te beginnen.”

De oude machine waarmee vroeger vis gefileerd werd, die Marielle bijna haar vingers kostte.
Zalmleer.

Marielle en haar moeder besloten hun eigen werkplaats te beginnen en noemde het Femer. Samen ontwikkelden ze een milieuvriendelijke manier om leer van vis te maken. Bijna twee jaar lang speelde Marielle voor scheikundige om een natuurlijke formule te ontwikkelen voor het maken van vissenleer. Uiteindelijk is het gelukt een honderd procent natuurlijk middel te ontwikkelen, zonder afvalstoffen.

Tannine is de stof die aan de vissenhuid wordt toegevoegd om er leer van te maken. Zo blijft het soepel en gaat het niet rotten. Momenteel wordt er in grote fabrieken gebruik gemaakt van minerale zouten als tannine, zoals chromiumzout – chemische producten die gemakkelijk mengen met andere stoffen waardoor de productietijd verkort wordt. Marielle gebruikt een natuurlijk alternatief, met het oog op het milieu. “Ik gebruik inheemse planten, zoals de schors van de mimosawortel, die in de hele regio voorkomt,” zegt Marielle voorzichtig, omdat ze haar geheime recepten niet vrij wil geven. “Ik werk altijd aan nieuwe formules. Door dit proces te gebruiken, blijven we zo natuurlijk mogelijk en leveren we leer van hoge kwaliteit.”

In heel Frankrijk zijn er maar vier leerlooierijen waar natuurlijke tannine wordt gebruikt, en Marielle is de enige die het gebruikt voor vissenleer. “Ook al is de manier waarop runderleer gemaakt wordt niet veel anders dan die van zalmleer, toch voelt het natuurlijker voor me om met vis te werken,” zegt ze.

Het duurt twee à drie weken om leer te maken van de vissen.

De eerste stap is het verkrijgen van vissenhuiden. Op dat gebied is er genoeg te halen; Marielle bezoekt lokale markten, visboeren, vissers, en visfokkerijen. Sommige bedrijven gooien het afval gewoon weg, maar er zijn ook bedrijven die het voor Marielle bewaren. “Ik neem hun afval mee en geef het een tweede leven,” legt Marielle uit. “Vissenleer maken kan snel duur en tijdrovend worden als je er niet goed over nadenkt. Ik wil mensen ervan bewustmaken dat zero waste mogelijk is, en ze uiteindelijk voor de huiden betalen. Momenteel krijg ik ze gelukkig gratis.”

Een prototype van een vissenleren schoen.

Als Marielle niet aan het werk is in de werkplaats, zit ze aan haar bureau in Darwin, een grote flexwerkruimte in Bordeaux, waar ze concepten bedenkt en uitwerkt. Het leer kan voor ontzettend veel dingen gebruikt worden, van tassen, portemonnees, armbanden en kettingen tot schoenen, sleutelhangers, riemen en jurken. Het merk Someone heeft het leer gebruikt in hun schoenen en PasKap maakte er babyslippers van. Uiteindelijk wil Marielle samenwerkingen aangaan en haar eigen producten gaan produceren. Ook zou ze graag zien dat haar leer gebruikt wordt in nautische producten, zoals vishengels en de interieurs van jachten.

“Veel merken zijn afhoudend als het gaat om vissenleer, maar ik ken mijn product erg goed. Ik weet hoe het leer na behandeling aanvoelt en het verdient meer aandacht,” stelt Marielle, voordat ze vertrekt om naar meer materiaal te vissen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op de Franstalige MUNCHIES.