Trump is niet de idiote clown die veel Nederlandse media beschrijven

Als je net als ik Trump een enge lul vindt, heb je waarschijnlijk genoten van al die Amerikaanse media die hem de afgelopen maanden zwart maakten. Nadat hij de nominatie won om de Republikeinse presidentskandidaat te worden, gaan ook steeds meer Nederlandse media over hem schrijven. Een geluid heb ik daarin echter minder gehoord, en dat is het geluid dat ingaat op Trumps kunde.

Voor een Trump-hater was John Olivers 'Make Donald Drumpf again' [hierboven] smullen. Vriend en oud THUMP-editor Aron Friedman postte een heerlijk artikel op Facebook waarin Trumps uitspraak dat hij veel buitenlandervaring heeft omdat hij ooit miss Rusland sprak met smaak werd bespot. In het NRC stond twee weken geleden een analyse van de Republikeinse presidentskandidaat met de kop 'Trumps woorden hebben effect, geen waarde'. Op de voorpagina van de krant stond "Trump maakt van politiek ongrijpbaar spektakel". De boodschap is overduidelijk: fuck die clown.

En toch wringt het. Want hoe vaak die clown ook een populist wordt genoemd, of een gevaarlijke volksmenner, hij wint, blijft winnen, en blijft stijgen in alle peilingen. Hoe zit dat? Het eerder genoemde NRC-artikel gaf als reden dat de Amerikaanse politiek in het "tijdperk van de beeldvorming" is aanbeland en dat Trump het "spel om de beeldvorming als geen ander beheerst". Maar wat betekent dat precies? Het artikel blijft er vaag over, en ik bleef met vragen zitten. Toen stuitte ik op een soort antwoord.

Het kwam via een post op marginalrevolution.com (een steengoed blog van twee conservatieve Amerikaanse economen), waarin de observatie werd gemaakt dat Obama's grap over Trumps magere buitenlandervaring ("They say Donald lacks the foreign policy experience to be president. But in fairness, he has spent years meeting with leaders from around the world: Miss Sweden, Miss Argentina, Miss Azerbaijan") door Trump werd herhaald, maar dan als argument. ("Yeah, I have no comment on that. No comment…I was in Russia….I know Russia well. I had a major event in Russia two or three years ago. Miss Universe contest which was a big, big, incredible event. Incredible success. I got to meet a lot of people…")

In de commentsectie postte iemand dat Scott Adams Trump als geen ander begreep. Adams is de tekenaar van kantoorhumorstrip Dilbert en een goed gelezen blogger en bestsellerauteur.

Ik zocht zijn blog weer eens op en begon de vele posts die Adams de afgelopen maanden over Trump postte te lezen. Het was bere-interessant en intrigerend en ik herhaal hier graag deels voor je.

Adams propositie is dat de mens een 'vochtige robot' is. We denken dat we rationeel zijn en een eigen wil hebben en onze beslissingen afwegen, maar dat is een illusie. Adams baseert zijn mening voor een deel op zijn ervaring als hypnotiseur, wat in de kern een vorm van overtuiging ('persuasion') is. Sommige mensen zijn volgens de schrijver extreem goed in het overtuigen van anderen. En Trump is natuurlijk zo iemand.

Trump heeft volgens Adams een bepaald personage ontwikkeld dat mensen op een emotioneel niveau overtuigt. Hij is extreem goed met taal, dat hij inzet als instrument om alle aandacht op hemzelf te richten. Hij zegt dingen die bedoeld zijn om te blijven hangen. Als hij zegt dat hij 10 miljard dollar waard is, hoeft dat niet perse waar te zijn, als het maar blijft hangen. En dat doet het. Dat noemt Adams een 'anker' (een hypnose-term). Het punt is dat je niet meer weet wat Trumps tegenstanders zeiden over wat hij waard is. Maar dat grote, ronde bedrag van 10 miljard onthoud je.

Iets dergelijks is ook aan de hand als Trump het over de muur heeft die hij tussen Amerika en Mexico wil laten bouwen. Het is volgens Adams een groot, merkwaardig object, dat alle aandacht naar zich toe trekt en zich makkelijk in je bewustzijn en geheugen nestelt.

En als Trump iets lelijks naar zijn hoofd geslingerd krijgt, zoals dat hij een 'whiner' zou zijn, omarmt hij dat label en maakt hij er iets positiefs van. Toen hem door een journalist werd gevraagd wat hij ervan vond een whiner te worden genoemd zei Trump: "I am the most fabulous whiner. I do whine, because I want to win. And I'm not happy if I'm not winning. And I am a whiner. And I'm a whiner and I keep whining and whining until I win. And I'm going to win for the country and I'm going to make our country great again."

Het leidde mij ertoe te denken dat Trumps opmerking over Miss Rusland in dezelfde categorie opmerkingen valt als zijn antwoord op de 'whining'-vraag. Door een grap over hem te omarmen en als argument te presenteren, voert hij eenzelfde soort verbale judoworp uit. Hij zegt iets waar iedereen het over heeft (gratis aandacht), zegt dat hij wel degelijk buitenlandervaring heeft (het bevestigt dat de man in ieder geval veel gereisd heeft) en hij associeert zich met knappe vrouwen (een hoge seksuele waarde is volgens Adams ook iets dat op een emotioneel niveau scoort).

Nou moet ik opmerken dat Adams zelf heel goed is in het smeden van simpele, aantrekkelijke narratieven die blijven kleven, en dat hij onder iedere blogpost zijn eigen boek pluggt, waarin hij zijn persuasion-theorie verder uiteen zet. Om maar te zeggen: hij heeft er baat bij zich aan Trumps populariteit te klampen. Ook is de 'persuader'-theorie niet de enige verklaring: zoals George Packer in The New Yorker schrijft heeft Amerika een grote groep witte working class mensen die enorm geraakt zijn door zaken als globalisering, immigranten die arbeid voor een laag loon uitvoeren en vrijhandel. Die hebben het gevoel economisch en cultureel gezien achter te blijven, en de woede daarover kanaliseert Trump voor een deel met zijn boodschap. Daarin verschilt hij niet veel van populistische politici die de laatste jaren in Europa overal de kop opsteken.

Dat neemt niet weg dat er iets in Adams boodschap zit over hoe Trump die mensen aanspreekt. Bekijk eens een paar van Adam's vele posts over Trumps daden. Ze vormen een extreem lezenswaardig corpus, waarin veel zinnige dingen staan. Lees het eens, al is het maar om een theorie te hebben over hoe je Trumps acties en populariteit kunt duiden. Het is in ieder geval beter dan dat hij "ongrijpbaar" zou zijn. En amusanter.