Voor de mensen van Hotel Mokum is kraken een alternatief voor wooncrisis

In de afgelopen dertig jaar is de kraakbeweging stukje bij beetje uit Amsterdam verdwenen: de Valreep, de Tabakspanden, de Hallen – het ene na het andere kraakpand is ontruimd, afgebroken of grondig gerenoveerd. Sinds het kraakverbod in 2010 gebeurt kraken voornamelijk in de luwte, op afgelegen industriegebieden, zonder aandacht vanuit de media. Trouw noemde krakers eerder dit jaar nog “een uitstervende soort.” 

Des te opvallender is de gigantische vlag met PAK MOKUM TERUG erop, die nu al meer dan een week voor de gevel van het voormalig hotel Marnix aan de Marnixstraat hangt – meer in de binnenstad kan bijna niet. Het witte gebouw is gekraakt door de actiegroep Pak Mokum Terug, die het herdoopt heeft tot Hotel Mokum. 

“We zijn door het dolle heen dat het gelukt is,” zegt kraker Vincent*. “We hadden er namelijk wel rekening mee gehouden dat we direct zouden worden ontruimd.” We bevinden ons in het pand, in een grote, diepgelegen ruimte, met gestripte bakstenen muren en een grotendeels kale vloer. Boven ons hoofd, aan de houten balken van het plafond, hangen indrukwekkend lange spinnenwebben. “Daar konden we net niet bij met de stofzuiger,” zegt kraker Lisa*.

Voorin de ruimte staan de vele spullen die ze kregen van buurtbewoners en andere sympathisanten, waaronder een indrukwekkend aantal banken, stoelen, een paar kunstwerken en een dartbord. Achterin is een tentje opgezet en liggen er matrassen. Ook is er een keukentje ingericht, met een koelkast, een waterkoker en verschillende soorten koffiezetapparaten. Hier en daar staat een plant. “We hebben zelfs twintig kilo echt goeie koffiebonen gekregen, met een elektrische bonenmaler erbij. Heel erg lief,” zegt Lisa. 

In Pak Mokum Terug zijn meerdere groepen samengekomen, van zowel doorgewinterde krakers als jonge mensen, voor wie dit de eerste kraak was. Lisa: “We zijn zeker twee maanden bezig geweest met de voorbereidingen. Maar het idee leeft al veel langer. Voor de jongere mensen in onze beweging was het al jarenlang een droom om iets in de stad te kunnen kraken.”

Ze erkennen dat de kraakbeweging het de afgelopen jaren niet makkelijk heeft gehad. Vincent heeft het over een ‘gure rechtse wind’, die veel kapot heeft gemaakt. Tegelijkertijd lijkt er iets te veranderen in de tijdsgeest: steeds meer mensen worden steeds harder geraakt door de wooncrisis, en beginnen daardoor in te zien dat hun ellende niet veroorzaakt is door individuele keuzes, maar het gevolg is van structurele problemen en overheidsbeleid. De woonprotesten zijn daar een voorbeeld van, aldus de krakers. De kraak van Hotel Mokum lijkt dan ook goed getimed. “We herkenden in de maatschappij dat er momentum was,” zegt Lisa daarover. 

Vincent hoopt dat Hotel Mokum kan laten zien dat kraken nog altijd een effectieve manier is om de wooncrisis tegen te gaan. “Mensen lijken te zijn vergeten dat er een alternatief is, dat je het heft wél in eigen handen kan nemen. Het is belangrijk om dat in leven te houden, om ervoor te zorgen dat er binnen de stad ruimte blijft om te experimenteren.” 

Volgens Vincent is kraken “deel van de culturele identiteit van Amsterdam”, maar hebben commerciële belangen en hoge vastgoedprijzen vrijwel alle gekraakte vrijplaatsen uit de stad verdreven, en daarmee ook de ruimte voor kunst en experiment. “Het idee dat Amsterdam een vrije stad is leeft nu alleen nog in de hoofden van city marketeers,” zegt hij. Dat is misschien ook wel de reden waarom er al zoveel mensen langs Hotel Mokum zijn gekomen om hun steun te betuigen of een meubelstuk af te leveren. “De commercie komt veel stadsbewoners de strot uit.” 

Hun kraak noemen ze noodzakelijk. “We doen het in eerste plaats voor onszelf, om te overleven,” zegt Lisa zelfs. “Er is voor ons jonge Amsterdammers gewoon geen andere plek. Antikraak geeft zo weinig zekerheid, dat is geen optie.” Wel zijn ze van plan om het pand zo te gebruiken dat de hele stad er profijt van kan hebben. Het liefst zouden ze er een vrijplaats van maken, waar ruimte is voor “activisme, plezier en goedkope cultuur.” Aan dat laatste is namelijk een groot tekort, zeggen ze.  “Neem het Leidseplein, hier vlakbij. Daar heb je monocultuur voor toeristen en dure, zogenaamd hoge cultuur, in de Schouwburg. Maar daartussenin zit niets.” Ze leggen de nadruk op het woord goedkoop, wat volgens hen een stuk beter is dan het veelgebruikte ‘betaalbaar.’

Als ik vraag of er al plannen zijn, begint het te gonzen in de ruimte. “Een poëzieavond!”, roept iemand vanuit het keukentje. Lisa vertelt dat er al een filmavond heeft plaatsgevonden, en dat ze ook graag tentoonstellingen, concerten en lessen Nederlands zouden organiseren. Ook zouden er politieke discussies gehouden kunnen worden, over activisme en de maatschappij. Vincent: “Het zou vet zijn als dit een centrum wordt voor nieuwe ideeën over de wooncrisis.”

Lisa: “Maar we willen ook niet alles zelf bedenken. Het moet een vrijplaats worden, de deuren staan in principe open voor iedereen.”

Of alles gaat lukken is nog even afwachten. De eigenaar van het pand heeft aangifte gedaan – hij wil de krakers er het liefst zo snel mogelijk weer uit laten zetten, ook al zegt hij voor hun beweegredenen wel sympathie te hebben.

Maar vooralsnog zit Pak Mokum Terug goed. De staat van het pand is ze meegevallen. “Het is niet heel schimmelig ofzo. De temperatuur blijft constant, waardoor het leefklimaat goed is,” zegt Vincent. “Echt zonde om zo’n gebouw leeg te laten staan.” Hij noemt het gebouw veilig en stabiel, maar ook heel vies (“we komen af en toe onduidelijke vlekken tegen”) – voorlopig zijn ze dan ook nog druk met schoonmaken. Ondanks die vlekken en de spinnenwebben bevalt het leven in het gekraakte pand ze wel. “Het is lastig om hier niet te zijn,” zegt Lisa. “Ik ben heel gelukkig. Dit is nu alles.”

*Omdat kraken illegaal is, zijn deze namen gefingeerd.