Bijna alle CO2-uitstoot van de energiesector komt van een paar centrales

Slechts 5 procent van alle elektriciteitscentrales is verantwoordelijk voor 73 procent van de wereldwijde broeikasgasuitstoot van de energiesector, blijkt uit een onderzoek dat onlangs in het wetenschappelijk tijdschrift Environmental Research Letters werd gepubliceerd.

Om tot die conclusie te komen, analyseerde een groep wetenschappers van de Universiteit van Colorado in Boulder gegevens uit 2018. In totaal keken de wetenschappers naar 29.000 elektriciteitscentrales in 221 landen, die allemaal gebruikmaken van fossiele brandstoffen. Ze wisten de grootste uitstoters ter wereld in kaart te brengen door een top 10 te maken van de centrales die het meeste koolstofdioxide uitstoten, en die bleken allemaal in Europa, Oost-Azië en India te zitten. Niet één van de grootste uitstoters kwam uit Zuid-Amerika, Afrika of de Stille Oceaan, wat net regio’s zijn die het meest gebukt gaan onder de gevolgen van klimaatverandering.

De 'supervervuilers' hebben een paar dingen met elkaar gemeen: ze werken allemaal op kolen, bevinden zich voornamelijk in het noorden van de wereld en opereren niet bepaald efficiënt. Als er maatregelen zouden worden getroffen tegen deze centrales, zou dat veel schelen voor de klimaatcrisis, zeggen de auteurs van het onderzoek.

“Een van de uitdagingen voor klimaatactivisten is bepalen wie er precies verantwoordelijk is voor de klimaatcrisis,” zegt Don Grant, coauteur van het paper, hoogleraar sociologie en onderzoeker aan het Renewable and Sustainable Energy Institute van de Universiteit van Colorado in Boulder. “Met ons onderzoek wilden we dus deze supervervuilers in beeld brengen.”

Als de centrales efficiënter zouden worden gemaakt, hun uitstoot zouden compenseren of volledig zouden sluiten, zou de totale broeikasgasuitstoot met 17 tot 49 procent kunnen verminderen. Het zou een begin kunnen zijn om van kolen en olie over te stappen op aardgas, zeggen de onderzoekers. Grant zegt dat ze ook een voorstander zijn van hernieuwbare energie, maar zich er ook bewust van zijn dat sommige landen “niet klaar of bereid zijn” om dat te implementeren.

Aardgas wordt binnen de sector vaak als “overgangsbrandstof” gezien, maar volgens veel milieuactivisten is het geen schoon alternatief voor andere fossiele brandstoffen. Het sluiten van energiecentrales op fossiele brandstoffen en overstappen op hernieuwbare energie zou de enige manier zijn om de broeikasgasuitstoot genoeg terug te dringen dat de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 1,5 graden Celsius – het limiet dat het VN-klimaatpanel IPCC had vastgesteld bij het Akkoord van Parijs.

De afgelopen twintig jaar is de broeikasgasuitstoot van energiecentrales wereldwijd met 53 procent gestegen, maar zeker niet elke heeft daar een even groot aandeel in: zes van de tien meest vervuilende centrales staan in Oost-Azië, twee in India en twee in Europa.

De koploper staat in het Poolse Rogowiec. De 27 jaar oude Bełchatów-centrale is verantwoordelijk voor 20 procent van de Poolse elektriciteit, en stootte in 2018 maar liefst 38 miljoen ton koolstofdioxide uit. Het is de grootste thermale energiecentrale van Europa, maar het heeft wel een kleinere capaciteit dan veel tegenhangers op andere plekken in de wereld die een lagere uitstoot hebben, aldus het onderzoek. Polen is overigens van plan om de centrale in 2036 te sluiten, om gehoor te geven aan oproepen om minder uit te stoten.

De hoge score van Bełchatów zit ‘m niet alleen in de uitstoot, maar ook in de inefficiëntie: van de grootste vervuilers heeft de centrale de meeste emissies per eenheid. Ook de rest van de top 10 is – met 28 tot 76 procent meer emissies per eenheid – minder efficiënt dan andere centrales uit hun land. “Waarom juist deze relatief inefficiënte centrales zoveel worden gebruikt, is iets wat onderzocht zou moeten worden,” schrijven de onderzoekers.

Ondanks dat het de grootste economie ter wereld is, kwam niet één energiecentrale uit de top 10 uit de Verenigde Staten. Wel zitten er grote onderlinge verschillen tussen de vervuilendste en schoonste centrales. Om de verhoudingen per land te bekijken, gebruikten Grant en zijn team de Gini-coëfficiënt: een maatstaf die normaal gesproken wordt gebruikt om ongelijkheid te meten op basis van inkomen en gezondheid. In de Verenigde Staten bleek de top 5 vervuilers verantwoordelijk te zijn voor bijna 80 procent van de landelijke emissies die bij het opwekken van stroom vrijkomen.

In landen als Zuid-Korea, Japan en Australië waren vergelijkbare patronen te zien, en als ze zouden moderniseren en van brandstof zouden veranderen, zou de uitstoot met tussen de 25 en 80 procent kunnen verminderen.

Voor landen die hun uitstoot proberen te beteugelen, zou het veel schelen om centrales zoals Bełchatów aan te moedigen om efficiënter te worden. Maar wat de beste oplossingen zijn, verschilt per land, zegt Grant. In Zuid-Korea, Duitsland, Japan en Australië zou het bijvoorbeeld zinvoller zijn om een of twee mega-uitstoters in de gaten te houden, terwijl je in andere gevallen beter reguleringen voor de hele sector kunt instellen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE US.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.