Wat te doen als je schokkende beelden niet van je netvlies kunt krijgen

Ik zag zijn gezicht maar één seconde. Eigenlijk was het mijn eigen schuld – ik was stom genoeg om wat foto’s te bekijken op een instagramaccount over exotische huisdieren, die als bijschrift hadden: “Waarschuwing: deze jager krijgt een berenklauw in zijn gezicht!”

Ik zie het beeld nog steeds voor me. Zijn verwondingen, de losse stukjes huid die langs zijn gezicht bungelen, het duimpje omhoog richting de camera. Had ik het allemaal maar nooit gezien.

Het internet zit vol heftige beelden. Of je er nu naar op zoek gaat of niet, de kans is groot dat je er eens eentje onder ogen krijgt – zeker omdat er geregeld beelden viral gaan waarin geweld plaatsvindt. Het is vreselijk om naar te kijken en moeilijk om uit je geheugen te wissen. Tel daar nog racisme, seksisme, homofobie of transfobie bij op en alles wordt nog schadelijker. In een onderzoek dat in 2018 gepubliceerd werd in The Lancet kwam bijvoorbeeld naar voren dat zwarte volwassenen in de Verenigde Staten significant veel psychische problemen kregen nadat ze video’s hadden gezien waarin ongewapende zwarte mensen werden vermoord door de politie. Ze kenden deze mensen zelf verder niet.

Volgens Sheryl Ankrom, klinisch adviseur en directeur klinische diensten bij Lifeline Behavioral Healthcare, spelen persoonlijke trauma’s een grote rol bij de mate waarin je online getriggerd raakt door heftige beelden. “Als mensen uit een gemarginaliseerde groep beelden zien die betrekking hebben op hun eigen groep, zullen ze daar sterk op reageren,” zegt ze tegen VICE. Ook slachtoffers van geweld kunnen snel getriggerd worden als ze beelden van soortgelijke situaties zien. “Dan kunnen ze dusdanig herinnerd worden aan ervaringen uit het verleden, dat het bijna lijkt alsof ze het weer opnieuw meemaken.”

Ankrom benadrukt dat niet per se iedereen negatieve reacties krijgt bij het zien van gewelddadige content. “Maar als we dat soort beelden zien en we ze aanstootgevend vinden, kan het tot een traumagerelateerde reactie leiden die je met de vecht-of-vluchtreactie kunt vergelijken,” zegt ze. Je stressniveau en vermogen om dingen van elkaar te scheiden spelen een grote rol in de manier waarop je reageert.

Blootstelling aan dit soort beelden kan grote gevolgen hebben. Facebook werd niet voor niets een paar jaar geleden voor de rechter gesleept door moderators, die vonden dat het bedrijf ze te weinig beschermde tegen de gevolgen van het beoordelen van schokkende beelden. Vorig jaar betaalde Facebook in totaal 52 miljoen dollar (oftewel zo’n (48 miljoen euro) aan duizenden moderators die psychische klachten hadden opgelopen.

Maar wat kun je zelf doen als je vreselijke beelden hebt gezien die je niet van je netvlies krijgt? Dat werkt voor iedereen anders, maar we hebben hier een aantal mogelijke manieren op een rijtje gezet.

Je kunt zowel fysieke als psychische klachten krijgen als je gewelddadige beelden ziet. En door aandacht besteden aan die eerstgenoemde, kan je misschien al veel van de laatstgenoemde voorkomen. Vlak nadat je beelden hebt gezien die een angstreactie uitlokken, ga je oppervlakkiger ademhalen en spannen je spieren zich aan – twee dingen waardoor je meer hormonen als adrenaline aan gaat maken, om je in de overlevingsmodus te brengen. “Je krijgt dan veel energie en kracht om jezelf klaar te stomen om te overleven,” zegt Ankrom. “Terwijl je dat in dit geval natuurlijk niet allemaal nodig hebt.”

Wat dat betreft zijn er twee dingen belangrijk: diep en rustig ademhalen en je spieren ontspannen. “Door diep adem te halen krijgt je brein de boodschap dat alles onder controle is en komen er stofjes vrij die je juist helpen om te ontspannen.” Je zou het ook nog combineren met andere rustgevende dingen, zoals bewust tegen jezelf zeggen dat het allemaal wel goedkomt, maar dit is de basis.

Zodra je beelden ziet die je van streek brengen, is het ook geen gek idee om die beelden gewoon meteen weg te klikken – als dat mogelijk is. Is het te laat, dan kun je het best even fysiek afstand nemen van de situatie. “Als je net iets aanstootgevends hebt ervaren, kun je jezelf het best distantiëren van die trigger,” zegt Ankrom. “Loop even weg van de computer, sluit je af van die beelden, ga even wandelen.”

Ook is het volgens Ankrom een goed idee om meteen de knop om te draaien door bijvoorbeeld muziek te luisteren, je lievelingsserie te kijken of even een goede vriend of vriendin te bellen. Zo kom je weer met beide voeten op de grond en ga je er hopelijk niet te veel over malen.

Soms blijven nare beelden wat langer in je hoofd spoken. En volgens Ankrom is het ook helemaal niet zo gek als dat nog dagen of zelfs weken gebeurt. “Dat voorkom je niet zomaar, ze dringen zich op en komen automatisch in je gedachten terecht,” zegt ze. “Zeker als je getriggerd raakt en er herinneringen terugkomen, kan er weer een stressreactie ontstaan.”

Gelukkig zijn er volgens haar meerdere manieren om je gedachten vervolgens wel een andere kant op te sturen. Een daarvan is proberen om je gedachten actief een halt toe te roepen. “Wanneer je jezelf op dit soort gedachten betrapt, kun je er bewust voor kiezen om ze te onderbreken en ‘stop’ te zeggen,” zegt ze. “Het is moeilijk, maar hoe vaker het je lukt om je gedachten een andere kant op te sturen, hoe makkelijker het wordt en hoe automatischer het gaat.”

Naast dit soort mentale trucjes kun je je volgens Ankrom ook op je lichaam richten, door bijvoorbeeld je spieren te ontspannen en beter voor jezelf te zorgen – door goed te eten, te slapen en te sporten. Mochten de herinneringen aan de beelden niet binnen een maand verdwijnen, is het volgens haar geen gek idee om professionele hulp te zoeken, zodat je erachter kunt komen waarom je er zo in blijft hangen.

Je kunt voorkomen dat video’s automatisch afgespeeld worden door simpelweg autoplay uit te schakelen op social media en je browser, en op Instagram niet zomaar door te klikken als er gewaarschuwd wordt voor gevoelige content. Ook kun je natuurlijk gewoon even wat minder op social media zitten, of in ieder geval tijdelijk het platform vermijden waar je het snelst heftige dingen te zien krijgt.

Daarnaast kan het ook een goed idee zijn om jezelf af te vragen waarom je dit soort beelden precies bekijkt. De kans is groot dat je – zeker het afgelopen jaar – een hoop tijd achter je scherm hebt doorgebracht en vreselijke dingen voorbij hebt zien komen. Misschien voel je je wel verplicht om ze te bekijken, omdat je vindt dat je de realiteit onder ogen moet zien. Denk aan patiënten op de intensive care of mensen die in het openbaar in elkaar worden geslagen. Maar voel je niet verplicht om naar dingen te kijken die misschien schadelijk voor je zijn. Gewelddadige beelden vermijden is iets anders dan je kop in het zand steken – het betekent dat je je goed voor jezelf zorgt, zodat je er daarna weer vol tegenaan kunt.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE US.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.