​Een Amsterdamse sekswerker legt uit waarom een ondernemerspas voor sekswerkers niet werkt

Afgelopen augustus diende fractievoorzitter Marja Ruigrok van de VVD Amsterdam een voorstel in voor de persoonsgebonden ondernemerspas voor sekswerkers. Die pas moet ervoor zorgen dat sekswerkers minder afhankelijk worden van exploitanten, en moet een extra hindernis vormen voor mensenhandelaren en pooiers die vrouwen dwingen om achter het raam te gaan staan.

Op het moment is het zo dat sekswerkers in Amsterdam voordat ze aan de slag kunnen, eerst een uur of twee in gesprek moeten met de exploitant (bijvoorbeeld een verhuurder van een kamer op de Wallen, of een eigenaar van een club of escortbureau), zodat die kan beoordelen of de sekswerker wel zelfredzaam is. Als het aan Ruigrok ligt, neemt de gemeente het voeren van die intakegesprekken over. Dan hoeven prostituees niet iedere keer opnieuw zo’n gesprek te voeren als ze ergens anders gaan werken, wat ze een hoop administratieve rompslomp zou schelen.

Videos by VICE

Toch staan niet alle sekswerkers te juichen om zo’n pas. Zo stelt Ruigrok in haar voorstel dat: “Alleen prostituees die hun zaken goed op orde hebben in aanmerking zullen komen voor een ondernemerspas.” Als ze dan eenmaal die pas hebben bemachtigd, is de kans volgens haar groot dat banken en andere financiële instellingen minder moeilijk doen over dingen zoals het openen van een bankrekening, of het afsluiten van een hypotheek. Volgens sommige sekswerkers werkt dat juist stigmatiserend omdat ze, hoewel ze allang ingeschreven staan bij de KvK, nogmaals moeten bewijzen dat ze hun zaakjes voor elkaar hebben.

Ook zien lang niet alle sekswerkers het zitten om al hun persoonlijke gegevens over te dragen aan de gemeente. De registratie van persoonsgegevens van sekswerkers is al eens eerder geopperd, in een minder vrijblijvend jasje (de beruchte, maar nooit doorgevoerde peespas). En dit jaar nog heeft burgemeester Eberhard van der Laan aan voormalig minister Opstelten gevraagd iets aan de Wet bescherming persoonsgegevens te doen zodat de bijzondere persoonsgegevens van sekswerkers konden worden vrijgegeven aan de gemeente Amsterdam. Denk aan gegevens over je medische toestand, maar ook over gegevens “betreffende het seksuele leven”. Geen wonder dus dat de nekharen van menig sekswerker overeind gaan staan bij de woorden ‘registratie’ en ‘pas’.

Het voorstel wordt vandaag door de gemeente besproken. Om er achter te komen wat sekswerkers zelf van het plan vinden, praatte ik met Monica, een sekswerker uit Amsterdam die me het één en ander over de praktijk kan uitleggen.

VICE: Hoi Monica, kan je iets meer vertellen over je werk en hoe je daarmee bent begonnen?
Monica: Ik ben tien jaar geleden begonnen met dit werk. Ik werkte in privéhuizen om bij te verdienen en mijn studieschuld af te betalen. Tussendoor ben ik een paar jaar gestopt en heb ik ander werk gehad, nu ben ik tijdelijk weer aan het werk. Op dit moment werk ik in de thuisontvangst: ik heb een paar vaste klanten die bij mij thuis komen en per uur betalen.

Jij hebt het voorstel voor de ondernemerspas gelezen. Wat vind je van het voorstel?

Ik zou niet weten wat ik aan die pas zou hebben. Waarom zou ik nogmaals aan de gemeente moeten bewijzen dat ik “alles goed voor elkaar” heb? Ik ben al zelfstandig ondernemer, ik heb me netjes ingeschreven bij de KvK en betaal belasting. Volgens mij heb ik wettelijk gezien ook nu al dezelfde rechten als iedere andere zzp’er. In het voorstel staat dat zo’n pas het financiële instellingen makkelijker zou moeten maken om hun diensten aan mij te verlenen, maar volgens mij kunnen ze dat ook nu al prima – daar zouden ze geen pasje voor hoeven zien.

Ik zit er ook niet op te wachten om als sekswerker mijn gegevens doodleuk aan de gemeente te overhandigen. Waar worden die gegevens eigenlijk bewaard, wie kan daar bij? Hebben ze daar wel over nagedacht?

Duidelijk. Maar wat vind je van het idee dat de intakegesprekken niet meer door exploitanten worden gevoerd?
Ik ben het er wel mee eens dat het niet zo’n goed idee is om de exploitant een intakegesprek te laten voeren. De gemeente verplicht de exploitant nu om dat te doen en er zijn wel regels voor zulke gesprekken, maar er is geen script dat ze moeten volgen. Ze mogen ook niet vragen naar bijvoorbeeld medische of psychische omstandigheden. En de exploitant heeft natuurlijk altijd een commercieel belang, die wil zijn of haar kamers zoveel mogelijk verhuurd zien.

Wie zou dan die intakegesprekken moeten houden?
Ik denk niet dat instellingen zoals de GGD of andere onafhankelijke instanties hier hun vingers aan willen branden. Stel je voor dat ze na zo’n gesprek hebben besloten dat de sekswerker zelfredzaam is en aan de slag mag, maar dat achteraf blijkt dat de sekswerker toch tot dit beroep gedwongen wordt? Er kan bij een sekswerker sprake zijn van een ongezonde situatie zonder uiterlijke kenmerken van dwang. Of de blauwe plekken zijn niet te zien onder de kleren. Een pooier kan er wel voor zorgen dat je zaakjes op orde zijn, maar hij slaat je wel.

Hoe die intakegesprekken dan moeten plaatsvinden, en wie die moet afnemen, blijft een lastige vraag. Ik denk niet dat daar met zo’n pasje een oplossing voor wordt gevonden. Voor mij zou het sowieso weinig veranderen als die intakegesprekken niet door exploitanten worden afgenomen: ik werk gewoon vanuit huis.

Jij hoeft dus nooit zo’n intakegesprek te voeren – niemand beoordeelt of jij zelfredzaam genoeg bent om dit beroep uit te voeren.
Nee, maar uit zo’n gesprek kun je ook niet altijd opmaken of iemand zelfredzaam is. En wat is zelfredzaamheid precies? Ben je zelfredzaam als je werkt om je familie in het buitenland te onderhouden? Ben je zelfredzaam als je dit uit eigen vrije wil doet, maar je vriendje thuis op de bank zonder werk zit? Niet alle misstanden in deze branche vallen onder de noemer ‘worst case scenario’. Ik denk dat sekswerkers wat dat betreft ook zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen, als ze van het stigma van de gedwongen prostituee afwillen. Zorg ervoor dat je niet je hele leven lang afhankelijk bent van dit werk, maar dat je ook andere dingen kunt.

Ik doe dit werk uit vrije wil en ik vind het leuk, maar ik heb een aantal jaren geleden wel een studie gevolgd en wil binnenkort beginnen met een vervolgopleiding. Ik wil er niet op mijn vijftigste achter komen dat ik niets anders kan.

Wat is je advies aan Marja Ruigrok?
Ik zou haar aanraden om vaker met sekswerkers te gaan praten, en ze te vragen hoe het beleid kan bijdragen aan het normaliseren van het beroep. Denk aan het beschermen van de privacy en het uitbannen van het stigma rondom de sekswerker. Sekswerkers klagen regelmatig over de manier waarop ze behandeld worden door de medewerkers van de KvK, Belastingdienst, banken en verzekeraars. Medewerkers van die instellingen steken hun persoonlijke oordeel over het werk niet altijd onder stoelen of banken. Kijk daar eens naar: wat is er nodig om te voorkomen dat de stigmatisering vanuit die kant in stand wordt gehouden?

En het lijkt mij ook een goed idee om trainingen aan te bieden om sekswerkers meer bewust te maken van wat ze zelf kunnen doen om hun zelfstandigheid en ‘zelfredzaamheid’ te bewaken. We moeten niet enkel naar de gemeente kijken als het gaat om deze branche, en zeker niet alleen maar met de vinger wijzen naar wat er niet goed gaat. Niemand heeft meer last van de misstanden en de stigmatisering dan de sekswerker zelf. We hebben als beroepsgroep een eigen verantwoordelijkheid, en die begint met een flinke dosis realisme: zorg ervoor dat je een backup-plan hebt, dat je andere manieren achter de hand hebt om je geld te verdienen als je met dit werk wil stoppen of op latere leeftijd minder klanten krijgt.

Zijn er al dingen in het beleid van de gemeente die wel voordelen voor sekswerkers hebben?
Ja, de gemeente heeft na overleg met sekswerkers de afspraak met de KvK gemaakt dat persoonsgegevens van sekswerkers [die over het algemeen staan ingeschreven als ‘persoonlijk dienstverlener, red.] worden afgeschermd voor derden. Niet iedereen kan dus zomaar achterhalen wat ik doe.

Oké, dankjewel!