Een gesprek met de fantastische politicus die de nieuwe wietwet erdoorheen kreeg

In februari werd de nieuwe wietwet door de Tweede Kamer aangenomen. Daarmee wordt de teelt van cannabis na veertig jaar eindelijk gereguleerd. Coffeeshops kopen straks in bij erkende telers, en niet meer bij schimmige types met banden met de onderwereld. Er zal vanuit de overheid een kwaliteitscontrole komen en het spul wordt ook nog eens verpakt, zodat je weet wat je naast thc nog meer inhaleert.

Tenminste, mits het allemaal doorgaat. Een wet door de Tweede Kamer krijgen is namelijk één ding, maar de Eerste Kamer moet ook nog overtuigd worden, aangezien de voorstanders van de wietwet daar geen meerderheid hebben. Althans, nog niet. Over hoe dat moet gaan lukken, en hoe de wet er nou precies uit komt te zien, sprak ik initiatiefnemer Vera Bergkamp van D66. Waarschuwing vooraf: wacht nog even met investeren in kunstmest en lampen.

VICE: Dag Vera, wat heb je laatst op International Cannabis Day gedaan?
Vera Bergkamp: Daarvoor moet ik even in mijn agenda kijken. Sorry, hoeveelste was het ook alweer?

20 april.
Even kijken… ik had allemaal afspraken in Den Haag, ja.

Over cannabisbeleid?
Nee, dat niet. Het ging over doelgroepenbeleid en er liepen twee stagiaires mee. Het was een hele leuke Kamerdag, maar ik heb niks gedaan op het gebied van cannabis.

Je bent bekend geworden als de initiatiefnemer van de nieuwe wietwet, die eerder dit jaar is aangenomen door de Tweede Kamer. Kort gezegd gaat die wet erom dat shops straks bij goedgekeurde telers hun stash kunnen kopen, en dat die telers ook gecontroleerd worden. Welk probleem wil je hiermee specifiek aanpakken?
Mijn belangrijkste drive is vanuit de zorg: er zijn 500 duizend mensen die cannabis roken, maar ze weten niet wat er in zit. Het is het enige product wat in Nederland verkocht mag worden waarvan onbekend is wat erin zit.

Ten tweede: je mag wiet verkopen, maar niet vervoeren en telen. Dat heeft ervoor gezorgd dat er een schimmige handel is ontstaan waar veel geld in omgaat. Ik heb met veel coffeeshophouders gesproken en die zeggen: we zijn ondernemer en willen daar van af.

Het is naïef om te denken dat we hiermee alles oplossen, maar ik weet wel dat als we het beleid niet veranderen, we ook de huidige problemen houden. De risico's voor de volksgezondheid blijven, en de criminaliteit blijft ook zoals die nu is. Het is echt tijd voor nieuw beleid.

Het is nu urgenter dan een paar jaar geleden?
Je ziet overal in de samenleving dat men eraan toe is. Kijk maar naar de steun die ik kreeg van gemeenten, burgemeesters, wethouders en van de coffeeshops. Dit is een belangrijk moment om dat te verzilveren.

Gaan gemeentes straks bepalen wie kan telen, net zoals ze ook voor de shops verantwoordelijk zijn?
Nee, gemeentes gaan over de coffeeshops en dat blijft zo. Wat wel nieuw is, is dat de burgemeester bepaalt hoeveel de handelsvoorraad mag zijn in de shop [nu is dat 500 gram]. Bij de teelt gaat het om de Minister van Volksgezondheid. Die geeft gedoogbesluiten af aan de telers als ze voldoen aan de eisen die gesteld worden in wet- en regelgeving. Er is een wet en die kan gespecificeerd worden in een zogenaamde Algemene Maatregel Van Bestuur (AMVB).

Oké, dus als we willen beginnen met telen, moet er straks eerst met VWS worden gebeld voor toestemming?
Ik krijg veel vragen van mensen die deze professie interessant vinden en zich voorbereiden en aan mij vragen 'hoe krijg ik een gedoogbesluit?' Dan zeg ik: de wet moet natuurlijk eerst nog worden aangenomen, en daarna zal de minister van VWS de gedoogbesluiten afgeven. Lees dus, ter voorbereiding, wat er in die wet staat. Ik geef niet die gedoogbesluiten af, haha.

Bij het afgeven van die beschikkingen wordt dus gekeken naar hoe verantwoord er wordt geteeld.
Dat kan inderdaad geregeld zijn in zo'n AMVB. Maar ook: wat moet er op een verpakking komen? Zo weet je wat je rookt. Denk ook aan het thc-gehalte, of de cbd.

Shopeigenaren hebben geen zin in slappe wiet, ze waarschuwen dat bij een te laag vastgesteld thc-gehalte er meer straathandel komt die daar wél in kan voorzien.
In de toelichting bij de wet staat dat er diversiteit moet zijn in het aanbod. Daarnaast is het natuurlijk ook een kwestie van vraag en aanbod. Als we straks een stap verder zijn, vind ik het ook belangrijk dat de minister in gesprek gaat met gemeenten, de shops en de telers, om te kijken hoe we dat op een goede manier kunnen doen. We hebben in Nederland een verschil tussen soft- en harddrugs, en dat zal vanuit de minister van VWS een punt van zorg kunnen zijn. Je wil alleen ook niet dat we een weelderige straathandel krijgen.

Je zei al dat de wet nog niet is aangenomen. Het voorstel ligt nu in de Eerste Kamer. Is er al uitzicht op een stemming?
Nog niet. De Eerste Kamer heeft vragen gesteld en die ga ik eerst zorgvuldig beantwoorden. En dan kan het zijn dat er weer een ronde komt met vragen. Als de Eerste Kamer alle info heeft, komt er pas de plenaire behandeling.

En hoe lang gaat het dan duren voor we zelf mogen telen?
Er zit ook nog een overgangstermijn in die wet, dan hebben we het over waarschijnlijk een aantal jaren. Je gaat van een situatie waarin de wietteelt ongereguleerd is en waarbij er veel criminaliteit is, naar een waarbij die in een gesloten coffeeshopketen wordt opgenomen. Dat betekent dat de hele keten – van de teelt tot en met de coffeeshops en het ministerie – er klaar voor moeten zijn.

Belangrijke factor in de discussie is de VVD. In de Tweede Kamer stemde die partij tegen, maar in de Eerste Kamer zijn ze nodig voor een meerderheid.
Ik heb een paar VVD-senatoren nodig om de wet aangenomen te krijgen, ja.

Binnen de VVD is het nodige te doen rond cannabis. Intern is er draagvlak voor een soepeler beleid, maar de partijlijn is nog steeds van het verbieden. Hoe groot acht je de kans dat ze een draai gaan maken?
Ik kan wel zeggen dat ik er op hoop. Tijdens een VVD-congres in november is de motie Slimmer Reguleren aangenomen, wat toch door veel mensen gezien werd als een draai [die motie roept op tot een nieuwe landelijke aanpak van het cannabisbeleid]. Wat niet helemaal duidelijk werd, is wat de VVD daar nu onder verstaat. Ik wil ook kijken naar de zorgen die de VVD nog heeft. Er zijn geen amendementen ingebracht in de Tweede Kamer, waardoor het toch een beetje een vraagteken is wat ze daarmee bedoelen.

Opvallend bij de wietwet is dat er ook een motie van GroenLinks is aangenomen over het testen van drugs op festivals, wat sinds 2002 niet meer gebeurt.
Bij zo'n debat wordt soms geprobeerd om andere onderwerpen ruimte te geven. Ik sta hier achter, de mogelijkheid om te testen op festivals moet er weer komen. Het had verder niet met mijn initiatiefwet te maken.

Die oproep kwam vrij onverwacht. Er is toch al een goed systeem in Nederland waarbij je snel weet wat er in je drugs zit?
Er is geen landelijke dekking waar je drugs kunt testen. In Zeeland is er volgens mij helemaal niks, en daar zijn wel festivals. Ten tweede is er de vraag of er wel genoeg capaciteit is, omdat veel mensen hun pillen wil laten testen. Daarnaast zijn er veel toeristen die naar festivals gaan en die bereik je niet makkelijk met de huidige testlocaties. Als we risico's voor de gezondheid kunnen voorkomen, vind ik dat we daar naar moeten kijken. Voorlichting en preventie zijn ook belangrijk.

Die voorlichtende functie hebben coffeeshops nu met wiet. Met de gesloten coffeeshopketen krijg je ook controle op het product. Is het ook niet tijd om dat met mdma te doen, een drug die al jaren populair is?
Het reguleren van wiet is een hele klus. Ik snap dat men zegt: hoe zit het dan met andere drugs? Ik vind het belangrijk om dít dossier tot een goed einde te brengen. Mdma staat op de lijst van harddrugs, en ik wil kijken naar maatwerk per drug, want wat goed is voor het ene, geldt niet voor het andere. Het bijzondere van wiet is dat er al wel verkooppunten zijn, de coffeeshops. Bij mdma moet je je afvragen wie dat allemaal gaat controleren en waar. We gaan hopelijk de wietteelt reguleren en dan per drug kijken naar wat goed is voor de volksgezondheid.

Hartelijk dank.