Tech

We vroegen Lieke Marsman hoe niet depressief te worden van klimaatverandering

Portret Lieke Marsman

Lieke Marsman schreef Het tegenovergestelde van een mens, een boek dat ik aanraad, en met mij iedere recensent die het boek in handen heeft gehad.

Het gaat over een klimaatwetenschapper die nadenkt over zichzelf, de liefde en klimaatverandering. Specifieker: hoe om te gaan met klimaatverandering, hoe je te verhouden tot klimaatverandering en hoe je te verhouden tot je eigen apathie. Het boek is kort, bestaat afwisselend uit stukken proza, essays en gedichten en is als geheel ook als gedicht gecomponeerd. Je leest het en denkt: Kan je op deze manier ook een goed en succesvol boek schrijven? En dan fluistert het universum: “Ja, zo kun je ook een goed en succesvol boek schrijven.” Er zit ook een schoon liefdesverhaal in en een grote explosie (soort van).

Videos by VICE

Zoals iedereen tegenwoordig houd ik me als casual mens nog altijd halfslachtig bezig met klimaatverandering (af en toe zwetend een doemviral lezen, me schuldig voelen bij een hap vlees, nog steeds niet weten of ik ooit een kind neem), maar vraag ik me ook af of dat wel ok is. Daarom leek me goed eens te spreken met Lieke Marsman over hoe je je als mens tot klimaatverandering kunt verhouden. Het gesprek is geëdit en compleet naar de behoeften van dit artikel omgeschreven.

In mijn research voor het boek kwam ik erachter dat er eigenlijk geen Nederlandse boeken zijn die klimaatverandering op een poëtische, literaire manier behandelen.

Motherboard: Je kunt je afwenden van klimaatverandering. Je kunt besluiten dat je je series kijkt en je richt op het verdienen van je geld, en niet nadenkt over wat er gebeurt met de temperatuur op aarde. Hoe besluit je dat je je überhaupt met klimaatverandering bezig gaat houden?
Lieke Marsman: Klimaatverandering is een onderwerp waar bijna iedereen van denkt: hé, dat is erg, het komt eraan. Maar je weet er weinig vanaf. Ik dacht: hmm, hoe zit het eigenlijk? Toen ben ik erover gaan lezen. Ik deed min of meer hetzelfde als de hoofdpersoon in mijn boek. Zij is een wetenschapper die steeds meer door het probleem gefascineerd raakt. In mijn research voor het boek kwam ik erachter dat er eigenlijk geen Nederlandse boeken zijn die klimaatverandering op een poëtische, literaire manier behandelen. Ik dacht: dat kan ik doen! Dus toen heb ik omgang met het klimaat en de problematiek daar rondom in boekvorm gegoten.

In dit gesprek, maar ook in het denken vind ik het moeilijk me op een juiste manier te verhouden tot klimaatverandering. Het begint al met vragen vinden om te stellen. Moet je vragen: “Wat moet ik doen?’ Of: “Hoe verhoud ik me hiertoe?” Wat is mijn vraag aan jou? Nou ja, dit: Hoe bepaal je het juiste kader om vragen te stellen over klimaatverandering?
Ik denk niet dat er per se één juist kader is. Alle kaders zijn juist. Mijn boek heeft een best wel gekke vorm. Ik denk dat er zo weinig mainstreaminformatie over is. Er zijn nog politieke partijen die ermee wegkomen om niks aan het klimaat te doen. Alle info die je kunt presenteren in meer gangbare media of kunstvormen is goed. Er is niet een juist kader. Alle kaders zijn juist.

Je kunt babyboomers erop wijzen dat zij binnen een jaar of 20 dood zijn en wij nog minstens 50 jaar door moeten. Dat werkt goed, weet ik uit ervaring.

Een mens kan verbluffend makkelijk denken: ach, hoe groot is het probleem van klimaatverandering nou echt? En dan vervolgens nog een kwartiertje langer onder de douche staan. Wat kan je doen om je eigen twijfels over klimaatverandering te overkomen?
Doe als ik: lees. Voor mij was Naomi Kleins boek This Changes Everything de grote beinvloeder. Het boek vat de stand van zaken heel goed samen, en beschrijft heel sterk de rol van politiek en economie in het probleem van klimaatverandering. Dat boek probeer ik aan zoveel mogelijk mensen aan te raden. Toch blijft het moeilijk om dit voor anderen urgent te maken. Omdat het niet als sexy onderwerp wordt gezien, denk ik. En dat is ook ook wel logisch. Heel veel klimaatwetenschap is technische bètawetenschap. Maar goed, begin met het lezen van This Changes Everything.

Hoe ga je om met mensen die goedkeurend lachen om het feit dat Trump uit het klimaatakkoord is gestapt?
Ik heb dit soort ruzies ook weleens gehad, maar dan aan de kersttafel. Kijk, als je je erin verdiept en zorgt dat je cijfers paraat hebt, kan je dat makkelijk pareren, die onzin. Als je spreekt met babyboomers die zeggen: “Ach, dat klimaat, wat maakt het uit?” Dan kan je ze erop wijzen dat zij binnen een jaar of 20 dood zijn en wij nog minstens 50 jaar door moeten. Dat werkt goed, weet ik uit ervaring. Verder is het zo dat klimaatverandering op veel plekken een langetermijnprobleem is, waardoor het voor sommigen minder urgent aanvoelt.

Maar wijs je tegenstanders in het gesprek dan bijvoorbeeld eens op waar het wel al wel levensbedreigende vormen aanneemt. De eilanden die in de zee verdwijnen. Vluchtelingenstromen die toenemen door droogte op bepaalde plekken. En als mensen zeggen: 2000 jaar geleden was er ook een ijstijd en daardoor grote klimaatverandering, zeg dan: ja, maar dat was ook kut.

Je hoeft niet de hele dag bomen te planten en je zorgen te maken.

Als je besluit dat klimaatverandering ook jouw probleem is, is het ook gemakkelijk in een soort fatalisme te schieten. We gaan dood en op de lange termijn doet helemaal niets ertoe. Hoe ga je dan om met dat fatalisme?
Dat herken ik heel goed, maar ik denk dat dat vooral ook komt als je de hele tijd met het probleem bezig bent. En dat hoeft ook niet. Je kan er bijvoorbeeld voor kiezen je hard te maken voor het klimaat als er verkiezingen zijn, en dan wel campagne te voeren voor partijen die het juist zien. Ik kies er zelf voor er in een boek aandacht aan te schenken.

Je hoeft niet de hele dag bomen te planten en je zorgen te maken. Kies je momenten. Het geldt voor al het slechte nieuws dat aanhoudt. Is er oorlog? Dan volg je dat de eerste week heel nauw, maar vervolgens zwakt je aandacht af en ga je over tot orde van de dag. Er gebeurt pas echt iets aan als er enorme rampen zijn die direct gelinkt zijn aan klimaatverandering. Hetzelfde met schrijven. Zo is het in de praktijk, zo werken mensen.

Mark Rutte zegt: klimaat is belangrijk, maar het moet wel leuk blijven. Zo is het niet.

Hoe ga je om met grote krachten die op het eerste gezicht moeilijk te veranderen zijn? Politici bijvoorbeeld. Moet je hopen op technologische ontwikkeling om de boel op te lossen?
Nee. Het enige dat helpt is als gewone mensen kleine aanpassingen doen in hun dagelijks leven. Althans, dat is wat je aan mensen kan vragen. Maar we moeten meer verantwoordelijkheid eisen van onze politieke leiders. De technologie is er voor een deel al. Er is al windenergie, er is al zonenergie. Dat moet sneller worden ingevoerd. Bedrijven in fossiele brandstoffen moeten dan maar failliet gaan. Het feit dat die bestaande technologieën niet sneller worden ingevoerd, daar mogen we veel bozer over zijn. Mark Rutte zegt: klimaat is belangrijk, maar het moet wel leuk blijven. Zo is het niet.

Moet je nog kinderen maken?
Dit vind ik een hele lastige. Ik denk wel dat het goed is om na te denken over minder kinderen. Dat zou al helpen. Als een hele generatie maar een kind zou maken zouden we al een end verder zijn. Dan zou de wereldbevolking halveren. Maar ja, zegt dat maar eens tegen mensen in India en China, die net middenklasse-status bereiken. En de biologie van de mens speelt ook al niet mee. Dus hier ben ik nog niet over uit.

Bedankt Lieke.

In samenwerking met ASN Bank