Gisteren trotseerden mensen een sneeuwstorm om te demonstreren tegen Rutte

Mark Rutte zag er uitgeslapen uit, toen hij gisteren de warmgestookte rooksalon van de Tweede Kamer betrad voor hernieuwd formatie-overleg. De VVD-fractieleider kreeg vorige week van elke partij (behalve zijn eigen) een mes in de rug: iedereen zegde het vertrouwen op in de demissionair premier die het kritische kamerlid Pieter Omtzigt zou hebben geprobeerd weg te promoveren maar dat vervolgens “vergat”. 

Na een “bezinningsweekend” was er weinig meer te merken van de ijzige sfeer. Rutte gaf een amicale elleboogstoot en een knipoog aan Sigrid Kaag (die een motie van afkeuring tegen Rutte indiende), en maakte een geintje ten koste van Wopke Hoekstra (die de motie steunde). Het paasfeest heeft de Kamerleden mild gestemd, zo leek het, want het CDA en D66 sluiten een kabinet met Rutte nog altijd niet uit. Het is moeilijk om de twee miljoen stemmen te negeren die de VVD-leider kreeg, ondanks al zijn gefaal.

Een bescheiden groep demonstranten stond ondertussen in de sneeuwstorm actie te voeren, onder het niet mis te verstane motto: “Nooit meer Rutte.” Ik ging erheen om te kijken hoe het ervoor stond met de strijdlust, want een mens zou van minder fatalistisch worden. De demonstratie was klein, maar maakte wel pijnlijk duidelijk hoe bezuinigingen, maatschappelijke verdeeldheid, door populisten gezaaide verwarring, racisme en bureaucratie Mark Rutte al tien jaar onaantastbaar maken.

Op de website “nooitmeerrutte.nl” leggen de organisatoren van de demonstratie (NGO’s DeGoedeZaak, PRO>O en BROODBUIS) uit wat er volgens hen mis is met Rutte en de VVD. “Onze rechtsstaat wordt afgebroken, onze democratie vertroebeld, onze publieke sector kapot gemaakt, en ons geld onevenredig verdeeld.” Bovendien zijn ze klaar met trickle-down economics, het inmiddels bewezen ongefundeerde idee dat belastingverlaging voor de rijken vanzelf leidt tot meer economische gelijkheid. Sadet Karabulut, een ex-SP-parlementariër die vorig jaar uit de Kamer stapte om op andere manieren de wereld te veranderen, vat het op het podium nog even samen. Volgens haar staat Rutte symbool voor het “failliet van het neoliberalisme”. 

Verdeeldheid
Karabulut zegt dat de mensen hun krachten bundelen om politiek “van en voor het volk” af te dwingen, maar haar woorden gaan verloren in sirenes en tromgeroffel van een andere demonstratie, ten behoeve van meer geld voor het hoger onderwijs. Ook de studenten en hoogleraren die dertig meter verderop bij de Hofvijver demonstreren zijn klaar met het karige Rutte-bewind. Al tien jaar lang bezuinigt Rutte ijverig, en tijdens een pandemie deelt hij dat bezuinigde geld mondjesmaat uit als noodsteun. Het lijkt moeilijk om een gezamenlijke revolutie te starten terwijl iedereen zijn eigen (geld-)problemen heeft. 

Verwarring
Karabulut vertelt na haar speech dat ze, sinds ze de Kamer verliet, heeft gemerkt dat veel mensen ontevreden zijn.“Terecht, maar mensen worden ook tegen elkaar uitgespeeld.” Ook dat is hier te merken. Bij de buurdemonstratie voor het hoger onderwijs loopt huisjesmelker-annex-populist Wybren Haga rond om zieltjes te winnen voor FvD. En waarom ook niet: meer geld voor onderwijs betekent dat je de prijs van een gemiddelde studentenkamer lekker omhoog kan schroeven. Het trickle-up effect werkt wat dat betreft prima. 

Bij de Nooit Meer Rutte-demonstratie krijg ik van een vrouw een folder (met gek genoeg een VVD-achtige lay-out) over de “gevaren” van mondkapjes en het “recht om vrij te ademen”. Oké, mondkapjes zijn een vervelend (en lelijk) ongemak. Maar na de speeches van Francisca en Batya, twee gedupeerden van de toeslagenaffaire, is het mij nogal duidelijk dat er ergere problemen bestaan. Hun wél bestaande grondrecht op gelijke behandeling werd daadwerkelijk geschonden, omdat ze ten onrechte voor fraudeur werden aangezien. Mensen met een migratie-achtergrond kwamen hier extra vaak mee in de problemen omdat daar actief op gecontroleerd werd. 

Bureaucratie
Francisca en Batya hebben nog altijd geen geld gezien, omdat ook het aanvragen van compensatie voor de geleden schade een bureaucratisch moeras schijnt te zijn. Een moeras waar Mark Rutte lachend met een jetski overheen vaart, terwijl veel burgers erin liggen te verzuipen. “Je hebt dagelijks te maken met verandering van de regels,” zegt Francisca. Ook is het moeilijk om van het onterechte stigma af te komen. Batya: “De IND, Jeugdzorg, de gemeente, de Sociale Dienst, het UWV, het is allemaal met elkaar verbonden. Als het ergens misgaat, zoals bij ons met de Belastingdienst, volgt er een grote kettingreactie.” Francisca loopt daardoor bijvoorbeeld nog steeds vast bij het starten van een bedrijf ter bevordering van circulaire economie. “Je staat in het systeem als fraudeur, dus als je een businessplan inlevert krijg je automatisch een afwijzing. Ik heb heel lang niet geweten waar dat aan lag.” Wat dat betreft is Mark Rutte eigenlijk een erg slechte neoliberaal: neoliberaal overheidsbeleid zou de vrije markt actief moeten stimuleren. 

Ook bij het aanpakken van de coronacrisis lukt dat hem niet. De Engelse premier Boris Johnson zegt dat zijn succesvolle vaccinbeleid te danken is aan “greed”, in Nederland slaagt de overheid er maar niet in om de farmaceuten te helpen ons allemaal snel een prik te verkopen. 

“Weg met Rutte, genoeg is genoeg!” wordt er 2,5 keer gescandeerd. “We zullen het nog wel vaker moeten roepen,” zegt Karabulut gelaten. Zijzelf heeft ook ervaringen met de onaantastbaarheid van Rutte. Ze heeft er als woordvoerder Buitenlandse Zaken en Defensie met veel moeite voor gezorgd dat de regering erkende meer dan zeventig burgerdoden vielen bij een Nederlands bombardement op Hawija. “En als woordvoerder Sociale Zaken heb ik gezien hoe de ene na de andere wet werd aangenomen waarvan je van tevoren kon weten dat het mensen zou breken.” 

Na de demonstratie vraagt een verslaggever van PowNed aan de mensen of Rutte niet ook van alles wél goed heeft gedaan, terwijl de hagelstenen neerdalen op de marmeren bol van het Thorbecke-standbeeld achter hem.