pranks

Waarom is het concept prank calls uit ons leven verdwenen?

Voorbij zijn al die mooie middagen dat je grof geld betaalde om je aardrijkskundeleraar te laten bellen door koningin Beatrix.
Een man in jaren 70 setting neemt de telefoon op
Photo: RyanJLane / Getty Images

"Jij bent geen 72, je bent 15 en doet alsof je 72 bent... eikel!" blafte DJ Pete Price door mijn kapotte Sony Ericsson mobiel. Het was 2011 en ik had de Radio City-kwelgeest in de maling genomen door het accent van mijn opa (RIP) Malcolm uit Hull te imiteren, terwijl mijn oudere broer beneden via een online stream alles aan het opnemen was. Ik werd vrijwel onmiddellijk in de maling genomen, en het daaropvolgende gesprek werd live uitgezonden naar de stad Liverpool.

Advertentie

"Dit is gewoon mijn stem!" kreunde ik in een hartstochtelijke verdediging, waarbij ik een woedende Price iets meer dan een minuut aan de praat hield en mijn best deed om de indruk te wekken dat zijn geschreeuw de dag van een lieve oude man genaamd Malcolm had verpest. Ik uploadde het gesprek meteen naar YouTube onder een pseudoniem (@scousepaul1) om een vals spoor achter te laten, paranoïde dat ik in de problemen zou kunnen komen. De clip is tot nu toe 113.000 keer bekeken, en een van de best gewaardeerde commentaren luidt: "Malcolm kreeg na dit gesprek een zware hartaanval, waarvan hij nooit meer herstelde."

Elf jaar later voelt de grap steeds meer als een relikwie uit de popcultuur. We leven nu in een wereld waarin mensen WhatsApp en Zoom gebruiken om met elkaar te communiceren, en uit een onderzoek van BankMyCell blijkt dat veel millennials en Gen Z-gebruikers bellen actief vermijden; 75 procent doet dat omdat het "te tijdrovend" is. Blijkbaar neemt een hele generatie Gen Z’ers alleen telefoontjes aan van hun ouders en gebruiken ze Instagram-spraakberichten en memes om in contact te komen met vrienden. Het maken van een prank call draagt gewoon niet dezelfde sensatie, of directheid van web-powered platforms.

Advertentie

Als een beller die zich voordoet als iemand anders het nieuws haalt, is dat tegenwoordig meestal in het kader van fraude en oplichting, waarbij criminelen deep fake-stemmen van CEO's gebruiken om banken geld af te persen. "Ik denk niet dat ik in de afgelopen decennia nog een prank call heb ontvangen", zegt Scott Wark, docent mediastudies aan de Universiteit van Kent, als hem wordt gevraagd naar het slinkende culturele kapitaal van het fenomeen. "Als ik nu aan overlast denk, denk ik aan spambellers die me geld proberen af te troggelen. Ik denk niet dat prank calls per se terug zullen komen."

Om echt te begrijpen hoe prank calls veranderden van iets wat iedereen deed tijdens logeerpartijtjes (denk aan Bart Simpson die Moe's Tavern opbelde en vroeg naar Mr. Hugh Jass) tot een achterhaald concept waar mensen met een terugtrekkende haarlijn aan terugdenken, is het belangrijk om de opkomst ervan te onderzoeken. Een van de eerste gedocumenteerde telefoongrappen dateert uit 1876, toen iemand zich voordeed als een dode en een plaatselijke begrafenisondernemer om een doodskist vroeg. Toen de 20e eeuw aanbrak werd de grap iets wat verveelde tieners deden om de grenzen van het fatsoen te testen, en in de populaire cultuur werd het bekend als iets wat je dood zou kunnen worden (de horror I Saw What You Did uit 1965 gaat over twee kinderen die per ongeluk een seriemoordenaar in de maling nemen en chaos veroorzaken). Adam Sandler vond zijn stem als komiek die prank calls maakte (gefilmd door Judd Apatow, nota bene) en klaagde bij plaatselijke delicatessenwinkels over spijsverteringsproblemen, terwijl een Canadese man in 1995 met succes Koningin Elizabeth II opbelde. In een wereld vóór de sociale media waren er maar weinig dingen die subversiever aanvoelden.

Advertentie

Volgens Phil Lapsley, ingenieur en auteur van Exploding The Phone, een boek over de evolutie van de telefoontechnologie en de pogingen van mensen om die te ondermijnen, is de opkomst van de prank call toe te schrijven aan de eenvoud. "Vroeger waren prank calls echt anoniem: tot ongeveer de jaren tachtig kon je niet zien wie er belde, wat pranksters een enorm voordeel gaf," legt hij per e-mail uit.

Tegen 2003 werden zelfs socialistische revolutionairen in de maling genomen: Hugo Chávez werd opgebeld door twee radio-dj's uit Miami die zich voordeden als Fidel Castro. "Ik denk dat de verklaring voor de opkomst van prank calls vrij eenvoudig is: ze vertegenwoordigen een verlangen om plezier te maken ten koste van iemand anders," zegt Wark over de historische populariteit van prank calls. "Prank calls ondermijnen conventionele manieren van communiceren: Wanneer de ene kant van de grap de communicatie op de een of andere manier ondermijnt, vestigen ze de aandacht op hoe kunstmatig onze sociale conventies kunnen zijn."

Op het Britse vasteland was Fonejacker van E4, een BAFTA-winnende komische sketchshow van Ed Tracy en Kayvan Novak (nu beter bekend als Nandor in What We Do In The Shadows), een van de dingen die prank calls tot een cultureel fenomeen maakten. De show bestond uit acteurs die nietsvermoedende leden van het publiek in de maling namen en liep twee seizoenen van mei 2006 tot oktober 2008. 

Advertentie

Of hij nu deed alsof hij de drummer op een orgie was en een verbijsterde hoteltoezichthouder belde om een kamer aan te vragen die geschikt was voor een groep maanaanbiddende geile hippies, of een verwarde kakker speelde die vroeg hoe hij zijn huwelijksnacht als porno kon filmen, David Whitney was een belangrijk onderdeel van de Fonejacker-cast.

"Nadat je iemand in de maling had genomen in Fonejacker, moest je ze terugbellen en vrijwaringsformulieren laten tekenen, anders kwam het niet op tv," zegt de acteur en komiek. "Zoveel mensen zeiden ons op te rotten. Als ik Ed Tracy mag geloven, zijn we het beste materiaal kwijtgeraakt." Whitney zegt dat het succes van de lowbudget show als een "enorme verrassing" kwam, en hij speculeert dat het een tijdperk weerspiegelde waarin het maken van grappen werd gezien als een "overgangsritueel" onder jongeren.

"Het was toen in veel opzichten een wredere tijd, maar ik kan me niet herinneren dat ik er minder gelukkig van werd," voegt hij eraan toe. "Het klinkt nu allemaal zo kinderachtig, maar ik herinner me dat we als kind iets stoms verzonnen en de kindertelefoon belden." Iedereen op school kreeg een band door het maken van grappen. Hoe groter het taboe, hoe beter." 

Maar toen het moeilijker werd om een grap uit te halen, nam de waarde ervan af. "Tegenwoordig is nummerweergave alomtegenwoordig en we neigen ertoe oproepen van onbekende nummers volledig te negeren," schreef Lapsley. "Hierdoor lijken de mogelijkheden om grappen uit te halen veel beperkter, hoewel ik er zeker van ben dat het niet nul is, want als je bereid bent een nummer te vervalsen, gaat er een hele nieuwe wereld voor je open." 

De jaren 2010 luidden ook een meer empathische cultuur in dan de moordende jaren 1990 en 2000, waardoor het idee om bijvoorbeeld een pizzabezorger met een minimumloon te bellen tijdens een recessie (terecht) als gestoord werd ervaren. "De donkere kant van de grap is dat hij inspeelt op onze angst dat iemand ons kan bereiken in de privésfeer van ons huis", zegt Wark over de psychologie achter de grap en hoe die zich heeft ontwikkeld. "In films uit de jaren 80 en 90 is er een hele trope van mensen die een telefoontje beantwoorden en te horen krijgen dat ze in de gaten worden gehouden. Prank calls spelen in op dit gevoel van in de gaten worden gehouden, maar dit gaat over in wat we in 2023 zouden kunnen definiëren als trolling of zelfs intimidatie of misbruik." 

Deze opmerkingen doen me twijfelen of mijn eigen grap naar Pete Price misschien een ethische grens heeft overschreden. Was het iets wat ik zou hebben gedaan als ik een tiener was in het huidige meer "Be Kind" tijdperk van de Britse samenleving, waar het imiteren van een gepensioneerde misschien als ageist zou worden bestempeld? Whitney van Fonejacker verzekert me dat ik me nergens voor hoef te schamen. Overtuigd dat de prank call nog niet dood is, zegt hij: "Op dit moment voelt de prank call misschien als een throwback naar het verleden, maar ik weet zeker dat het publiek het weer in hun hart zal sluiten. Het is zo'n perfect instrument voor comedy, dus het is onvermijdelijk dat iemand het opnieuw zal uitvinden."

Maar hoe zal deze heruitvinding er eigenlijk uitzien? In plaats van mensen, suggereert Wark dat machines in de toekomst grappen zullen uithalen zoals bij een telefoongesprek. Hij concludeert: "Als we denken aan toekomstige gevaren van deep fakes of andere generatieve, AI-gestuurde vormen van telecommunicatie [zoals ChatGPT], denk ik dat het niet gaat om de terugkeer van grappenmakerij, maar om de opkomst van nieuwe vormen van trolling, intimidatie of misbruik die inspelen op de nieuwe mogelijkheden van deze technologieën.

"Wat deze nieuwe technologieën potentieel gevaarlijk of eng maakt, is het gevoel dat we niet worden benaderd door een persoon of een groep personen die ons probeert te pesten of bang te maken, maar dat het een machine is die misschien met ons communiceert. Ik weet niet wat voor streken dat mogelijk maakt, maar daar komen we snel achter.”