De mooiste kunstwerken in de Noord/Zuidlijn, volgens GVB-medewerkers

22 juli 2018 was niet alleen de dag waarop er voor het eerst een metro door de Noord/Zuidlijn in Amsterdam zoefde, maar ook de dag waarop acht nieuwe kunstwerken werden onthuld. Op ieder station is een werk te zien: van een kolossaal gezicht van Ramses Shaffy in oplichtende, kleurige lijnen, tot een reeks afgebrokkelde poorten van baksteen naast het perron. De Volkskrant noemde het dan ook geheel terecht een museum waar je doorheen kunt rijden.

Nu heb je als metroreiziger ook weer niet altijd de aandacht om de kunst goed te bekijken. Omdat je haast hebt bijvoorbeeld, en je vooral gefocust bent op het inhalen van onverschillige forenzen die lekker links op de roltrap blijven staan, ondanks dat er op zich best veel mensen LANGS MOETEN. En goed, als je dan net de metro hebt gemist, heb je wel mooi even vijf minuten om die mozaïekwerken aan de andere kant van het perron op je in te laten werken, maar dat is toch net wat anders dan een bevredigende museumervaring.

Voor GVB-medewerkers is het een ander verhaal. Of je het nou over de schoonmaakdienst hebt, metrobestuurders, of een servicemedewerker – ze hebben alle gelegenheid om wat uitgebreider bij de kunstwerken stil te staan. Als de Noord/Zuidlijn een museum is, zou je GVB-medewerkers kunnen beschouwen als de museumgidsen. Ik liet me door drie van hen rondleiden, en vroeg ze naar hun favoriete kunstwerk.

Favoriete kunstwerk: Flyways van Harmen Liemburg
Locatie: Station Noord

Ik heb hierachter op de basisschool gezeten, aan het randje van de stad. We konden vanaf het schoolplein zo het weiland in, en deden dat ook stiekem. Een beetje koeien pesten, en achter de vogels aan. Dat dit hele perron met vogels is versierd is dus voor mij heel toepasselijk.

De eerste keer dat ik het zag dacht ik: wat is dit voor geklieder? Is het graffiti, of waren het schoolkinderen? Maar al snel zag ik dat het eigenlijk hele mooie grafische vormen zijn. Het is zo verspreid over het hele perron dat het me intrigeert, en ik het wil ontdekken. Het zijn vogels, maar in mijn beleving ook de bewoners en reizigers die de stad bezoeken. Toeristen, expats en forensen. De trekvogels die elke dag van Noord naar Zuid gaan. Als je trouwens goed zoekt, zou je er ook een wc-eend tussen kunnen vinden.

Ik vind het ook leuk dat je het gewoon aan kunt raken, en je het voelt als je eroverheen loopt. Laatst zag ik hier een vrouw met een blindenstok lopen, en vroeg ik of het reliëf van het kunstwerk niet een beetje verwarrend was. Ze zei dat dat “echt iets typisch van een ziende was” om te zeggen, omdat ze dat natuurlijk makkelijk van elkaar kan onderscheiden. Maar ze vond het mooi. Ik ging samen met haar een paar vogels bekijken – of voelen, dus eigenlijk – en ze kon zich er een goede voorstelling van maken.

Favoriete kunstwerk: Ramses Shaffy, Levenslijnen van Marjan Laaper
Locatie: Station Vijzelgracht

De eerste keer dat ik dit werk zag, zag ik alleen een lijn. En toen kwamen er steeds meer lijnen bij, in verschillende kleuren, die samen het gezicht van Ramses Shaffy vormen. Je kijkt er recht tegenaan als je met de roltrap naar beneden of omhoog gaat – dan zie je ook dat er bij elke lijn een naam staat van een belangrijke persoon in zijn leven. Een soort levenslijnen dus. Best diep.

Ik hou wel van kunst, en heb ook een museumkaart. Mijn ouders begonnen er ooit mee, en vroegen of ik er ook een wilde. Mijn vader betaalt ‘m nog steeds.

Shaffy’s liedjes ken ik nog van vroeger. We zullen doorgaan bijvoorbeeld, en Lach, huil, vecht – of hoe ging dat ook alweer? O ja: Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder. Ik vind het werk in ieder geval een prachtig eerbetoon. Het leeft echt, het beweegt. Misschien is het een typisch jongensding, maar ik word heel blij van al die kleuren en lichtjes.

Het duurt alleen wel wat lang voordat je het hele gezicht ziet. Als je met de roltrap naar beneden gaat, en je een beetje pech hebt, zie je alleen maar twee lijnen. Misschien was het beter geweest als je precies in die tijd de opbouw naar het hele gezicht zou zien. En de andere kant van het perron heeft helemaal niks, daar zou ook best een kunstwerk kunnen staan. Er is ruimte zat. Als je daar naar boven gaat kom je uit bij de Prinsengracht, vlak bij de burgemeesterswoning. Ik zou het heel mooi vinden als daar iets soortgelijks voor Eberhard van der Laan zou komen.

Favoriete kunstwerk: The crocodile, the melodica, the pike fish, the high heel pump… van Daniel Dewar en Grégory Gicquel
Locatie: Station Rokin

Ik ben verantwoordelijk voor alle schoonmaakploegen in de Noord/Zuidlijn. Alle openbare plekken waar bezoekers komen, van de vloer op het perron tot het glaswerk en de roltrappen. Tussen de roltrappen in zit ook mijn favoriete kunstwerk: een vitrine vol oude objecten die allemaal zijn gevonden tijdens het graafwerk. Bij het perron hebben de kunstenaars deze voorwerpen ook nog eens uitvergroot op de muur.

In de vitrine zie je van alles: aanstekers, kleine sleuteltjes, pijpjes, fietsbellen. Heel veel aardwerk, en dan opeens een gigantisch anker. Uniek dat dit soort dingen tentoon worden gesteld. Ik heb ook gezien dat mensen speciaal nog eens op de roltrap gaan om het te bewonderen.

Ik heb niet heel veel verstand van kunst, maar vind het wel leuk om te zien wat mensen allemaal maken. Ik heb zelf jarenlang het onderhoud van het Van Gogh Museum gedaan, die schilderijen spreken me ook aan. Vooral de verhalen erachter vind ik interessant.

Deze voorwerpen hebben ook hun eigen verhalen. Zelf doet het me ook denken aan mijn eigen jeugd. Ik kom uit een klein dorp, en speelde als kind altijd veel met bouten en moeren. Die liggen er ook. Prachtig, vind ik het. Wil je het anders even van dichtbij zien? Ik heb de sleutel van de achterkant van de lift, zo kunnen we tussen de roltrappen in komen.