Frederieke (21) ontwierp een urinoir waar vrouwen staand op kunnen plassen

Plassen is een ontzettend genderneutrale bezigheid. Iedereen doet en moet het, en te lang ophouden is voor niemand leuk. Toch worden mannen in Nederland een stuk beter voorzien in onverwachte hoge nood: van alle openbare toiletten, urinoirs en plaskrullen is slechts een derde ook toegankelijk voor vrouwen.

Vorig jaar ontstond er een hoop ophef nadat Geerte Piening een wildplasboete aanvocht onder de noemer ‘seksisme’ – hele wildplasacties werden op touw gezet, en in veel gemeentes werd vergaderd over de vraag of er inderdaad meer toiletten voor vrouwen moesten komen.

Frederieke Hakman, student aan de ArtEZ hogeschool voor de kunsten, herkende ook veel in het verhaal van Piening. Voor haar afstudeeropdracht interieurarchitectuur ontwierp ze een vrouwenurinoir, de speed-pee. De maquette van de wc kan je nu bewonderen op de eindexamenexpo in de kerk in Zwolle, en Frederieke hoopt haar ontwerp volgend jaar in veelvoud op straat en festivals te zien staan.

Broadly: Dag Frederieke, je hebt een vrouwenurinoir ontworpen. Hoe werkt het precies? Frederieke Hakman: Mijn vrouwenurinoir is een soort van ei waar je in loopt, en vervolgens ga je niet op het toilet zitten maar je staat er boven. Het lijkt wel wat op plassen met een plastuit, maar bij mijn urinoir heb je verder geen contact met iets – je hoeft niets aan te raken, je hangt er heel dicht boven. Daardoor heb je ook geen gespetter.

Een beetje zoals vroeger bij die Franse wc’s – een gat in de grond waar je boven moest gaan staan – maar dan dus met het gat heel dichtbij je vagina, in plaats van naast je voeten?
Ja. Er zit maar een paar centimeter tussen het toilet en de vrouw.

En is het een soort afgesloten kamertje?
We kennen allemaal wel de plaskrul voor mannen. Die krul wilde ik voor mijn ontwerp behouden, omdat het een gevoel van geborgenheid geeft. Mijn ruimte is wel open, maar door de krul krijg je toch een gevoel van omhulling. De plastuit is ook wel een uitkomst, bij hele hoge nood, maar de ruimte waarin ze worden gebruikt is voor vrouwen toch heel kwetsbaar. Iedereen kan zien dat jij staat te plassen, dat voelt zo kwetsbaar. Mijn wc is meer besloten.

Wordt dat denk je het nieuwe plassen voor vrouwen: wel staand, maar dan zonder moeilijkheden zoals zure kuiten van het hurken?
Als ik in een openbaar toilet ben, ga ik nooit zitten – ik heb echt smetvrees en vaak zijn die toiletten hartstikke smerig. Ik dacht: je wil dus contact voorkomen, maar je wil ook niet continu naar achter moeten hurken, dat houd je maar een paar seconden vol. Op mijn urinoir hoef je niet meer te hurken, je kunt gewoon wat relaxter blijven staan en toch makkelijk je blaas legen. Eigenlijk heb ik een nieuw soort plassen ontwikkeld.

Hoe lang heb je erover gedaan om tot dit ontwerp te komen?
Een half jaar, best snel. Ik vind het belangrijk dat je als ontwerper zelf ook ervaart hoe iets werkt, dat je weet hoe het voelt als je ergens binnenloopt, hoe je iets gebruikt – zo heb ik dit proces ook aangepakt.

Plas je thuis nu ook staand?
Nee, want een normaal toilet leent zich daar niet voor. Bij mijn ontwerp is het toilet wat kleiner en smaller, maar bestaande wc’s zijn vrij breed, dus dan moet je heel erg met je benen wijd gaan staan. Natuurlijk kan het wel, en natuurlijk heb ik dat ook geprobeerd, maar nee, zo plas ik thuis niet.

Je ontwerp staat nu in de kerk in Zwolle. Hoe wordt je idee ontvangen?
Supergoed – vrijdag had ik mijn presentatie en ik heb een 9 gekregen voor mijn ontwerp. Ook ben ik genomineerd voor de Academieprijs, en van bezoekers krijg ik alleen maar goeie reacties.

Op de expositie in Zwolle staat nu een werkmodel, een segment van het toilet en een wasbakje, om een beetje een ruimtelijk gevoel te krijgen. Veel mensen vragen of het ontwerp echt doorontwikkeld zal worden, ze hopen dat het urinoir op de markt kan komen. Ook krijg ik veel reacties van herkenning – dat vind ik leuk, want zo begon het bij mij ook. Ik las een artikel over een meisje dat beboet werd omdat ze aan het wildplassen was, en toen dacht ik: dat herken ik, er zijn gewoon veel te weinig toiletten.

Wat is ervoor nodig om jouw Speed-pee op de markt te krijgen?
Ik heb eigenlijk gewoon een bedrijf nodig dat zegt: dit willen wij in productie nemen. Ik ben bezig om een prototype te ontwikkelen, en daar is geld voor nodig, dus ik hoop dat er iemand is die dat met mij wil oppakken.

Hoe duur wordt één zo’n ei-toilet?
Het is wel te vergelijken met een dixie – mijn ontwerp bestaat uit twee bollen en één frame, en dat frame wordt doorgezet in de wasbak en het toilet. Alles is gemaakt van gerecycled kunststof en ze worden gegoten in mallen. Ik kan de mal laten maken en dan één prototype laten maken – dat is vrij duur, een paar duizend euro denk ik. Maar met die mal kan ik nog veel meer toiletten gaan gieten, ik kan er dan wel honderden laten maken, en dan wordt het veel goedkoper.

Op Insta zeg je dat je een statement hebt geschreven. Wat is je belangrijkste boodschap?
Nederland telt 565 openbare toiletten die dag en nacht beschikbaar zijn, en een derde daarvan is toegankelijk voor vrouwen. Het gebrek aan vrouwenurinoirs laat zien dat mannen nog altijd de norm zijn. Met mijn ontwerp wil ik een steentje bijdragen aan de emancipatie van vrouwen. Want hoe kunnen we verwachten dat vrouwen en mannen in het dagelijks leven gelijk worden behandeld, als dit op sanitair niveau niet eens zo is? De Speed-pee is een feministisch statement tegen het gebrek aan openbare toiletten voor vrouwen.

Staat-ie volgend jaar op Lowlands?
Ik hoop het echt, daar ga ik wel voor.