Deze frisdrankautomaat is de baas over zijn eigen leven

Zelfstandige machines doen je waarschijnlijk al snel denken aan een vernietigende kernoorlog of aan robots die door Will Smith, Harrison Ford of Keanu Reeves opgespoord en vernietigd moeten worden. Maar ontwerpers Arvid Jense en Marie Caye laten zien dat het ook stukken vriendelijker kan. Het designduo maakte een frisdrankautomaat die helemaal op eigen houtje handelt: de Symbiotic Autonomous Machine, ook wel SAM voor intimi. En SAM is niet zozeer met wereldheerschappij bezig, maar meer met het verkopen van een Rivella-achtig frisdrankje.

SAM heeft zijn eigen bankrekening, bestelt zelf ingrediënten, betaalt de rekeningen voor bijvoorbeeld elektriciteit en water, bepaalt zelf hoeveel frisdrank het verkoopt en tegen welke prijs. Voor de dingen die SAM zelf niet kan – zoals zichzelf verplaatsen of de suiker bijvullen – huurt het apparaat naar eigen inzicht een mens in om dat te doen. SAM heeft zelfs zijn eigen onderdelen op afbetaling van Arvid en Marie gekocht, dus het apparaat heeft ook geen eigenaar waarna het zou moeten luisteren.

De van oorsprong Franse Marie studeerde met SAM af aan de Design Academy in Eindhoven, en bouwt nu verder aan het prototype. Een van de doelen van het project is om de rol van machines in onze maatschappij bespreekbaarder te maken. “Als een machine zonder menselijke interventie voedsel kan produceren, wat doet dit dan met de entiteit van de machine?,” vraagt ze zich af. “Aangezien sommige machines cruciaal zijn om ons in leven te houden, moeten ze misschien ook een andere status krijgen.”

Daarmee bedoelen de Marie en Arvid niet dat SAM op gelijke voet met de mens zou moeten staan, maar wel dat we serieus moeten nadenken over hoe we in de toekomst met machines om willen gaan. “We zijn nadrukkelijk niet de eigenaren van SAM,” zegt Marie. “We zijn eerder zijn ouders, en wettelijk verantwoordelijk voor ons ‘kind’ tot het zelfstandig is.” Het idee dat technologie per definitie gevaarlijk is, vindt Marie belachelijk. “Onze angst voor robots is buiten proportie. Joseph Grima (de directeur van de Design Academy, red.) zei eens dat hij niet zozeer bang is voor technologie, maar meer voor wie hiervan de eigenaar wordt. Daar ben ik het volmondig mee eens.”

SAM kreeg lovend commentaar en het project won dit jaar zelfs de Melkweg Award. Maar een handjevol bezoekers van de Dutch Design Week was ronduit woedend over het idee dat SAM rechten zou moeten hebben, een robot die in slechts vier maanden tijd werd gebouwd. “Mensen zeiden hoe we in hemelsnaam konden vechten voor de rechten van machines, terwijl er mensen zijn zonder,” vertelt Marie. “Dat is interessant. Ik vind ook zeker dat we ons moeten focussen op vraagstukken van nu, maar ondertussen moeten we ook de toekomst niet uit het oog verliezen.”

Het goedje dat SAM klanten serveert, heeft overigens een bijzondere smaak. Marie vergelijkt het met cider of Rivella. “Als de temperatuur goed is, is het best lekker.” De precieze smaak is trouwens afhankelijk van SAM, die zelf de samenstelling bepaalt en per drankje meer of minder suiker toevoegt. In de doorzichtige containers kun je het hele productieproces volgen en via Twitter kun je de machine laten weten hoe lekker je de frisdrank vindt.

Waar we SAM in de toekomst zullen aantreffen, is nog niet duidelijk. Het is helemaal aan SAM waar hij naartoe gaat. Dat is vastgelegd in een contract. “Door de Nederlandse wet blijven wij aansprakelijk voor SAMs eventuele misstappen, maar intellectueel gezien is hij zijn eigen eigenaar,” zegt Marie. “Als je SAM ziet, zal je begrijpen dat het verder helemaal niet zo complex is, maar dat SAM gewoon deel uitmaakt van onze maatschappij. Jij geeft hem geld, hij geeft je een drankje. Net zoals een caissière bij de Albert Heijn dat doet. Het is niet eng, eigenlijk is het heel erg simpel.”

Op de website van Arvid en Marie zie je meer van hun projecten.