FYI.

This story is over 5 years old.

IDFA

De orthodoxe gemeenschap waar je niet zomaar uitstapt

We spraken de makers van de documentaire ‘One of Us’, die te zien is op IDFA.
Beeld via Netflix

Als je weleens in Antwerpen komt, ben je ongetwijfeld een keer een chassidische jood tegengekomen. Deze ultraorthodoxe gemeenschap is ook goed vertegenwoordigd in Brooklyn en documentairemakers Rachel Grady en Heidi Ewing – bekend van hun documentaire Jesus Camp uit 2006 ­– maakten de documentaire One of Us over deze groep strenggelovige joden in New York. Deze documentaire is zondag 19 november te zien tijdens IDFA .

Advertentie

In de film worden drie ex-chassidim gevolgd. Je ziet hoe de chassidische gemeenschap koste wat het kost haar leden wil behouden, misbruik in de doofpot laat verdwijnen en leden die de overstap naar de seculiere wereld willen maken terroriseert. De ervaringen van de drie ex-leden laten elk een ander hartverscheurend aspect zien van hun voormalige gemeenschap. Ari is een tiener die worstelt met verslaving en praktische kennis probeert te verwerven terwijl hij zich probeert aan te passen aan de echte wereld. Luzer probeert door te breken als acteur, maar worstelt met depressie en zijn pogingen tot verzoening. Etty werd mishandeld door haar ex-man en probeert nu om voogdij te krijgen over haar zeven kinderen in een rechtszaak die zich op schokkende wijze tegen haar keert.

We spraken Grady en Ewing over religieus fanatisme, lastiggevallen worden door de gemeenschap en mensen moeten filmen op de vreselijkste dag van hun leven.

VICE: Wat vinden jullie specifiek interessant aan religieus extremisme?
Heidi Ewing: Je kunt veel leren over mensen door te kijken naar fanatisme en georganiseerde religie, omdat het eisen stelt en regels oplegt die in de rest van Amerika niet meer bestaan. Je ziet het dierlijke in de mensen, in hoeverre ze geneigd zijn om hun gezond verstand aan de kant te schuiven om op één lijn te blijven – hoeveel ze geven om groepsdruk en -denken in vergelijking met wat ze in werkelijkheid denken.

Advertentie

Waarom besloten jullie om een film te maken over de chassidische gemeenschap?
Rachel Grady: We kwamen toevallig op het spoor van de organisatie Footsteps en hadden ontmoetingen met hun leden. Via hen leerden we over deze gemeenschap en hun denkbeelden. Veel mensen die uit de gemeenschap stappen, worden verguisd. Je krijgt daar een goed beeld van door met de afvalligen te praten. Toen we met de film begonnen, wisten we er net zoveel over als jij.

Hoe was het om de film te maken?
Heidi: We deden niet te opzichtig, maar we gingen wel de straat op. We hadden een kleine crew. Geen geluidsman met een enorme microfoon, we lieten opzichtige elementen achterwege. We gebruikten veel lange lenzen. Een van de personages uit de documentaire, Etty, konden we nauwelijks buiten de deur filmen. Te gevaarlijk. Het was hartverscheurend. Niemand wilde met haar praten. Ze zat nog in de gemeenschap. Ze woonde in een buurt waar ze niet meer wilde zijn.

Werden jullie aangesproken door leden van de chassidische gemeenschap tijdens het filmen?
Heidi: Ja, dat gebeurde weleens. Ze willen geen oogcontact maken met een seculiere vrouw – of met vrouwen in het algemeen. Ik denk dat het de joodse feestdag Purim was en mensen raakten geïrriteerd. We hadden een grens overschreden, maar ik weet niet welke grens.
Rachel: Ik vond ze soms een beetje eng. Ik was met drie mannen, dat hielp denk ik niet. Soms was het goed om met een man te filmen, soms juist niet. Ik denk dat als we gewoon met twee vrouwen waren, we het voordeel hadden dat ze ons niet serieus namen. Soms had je er voordeel van met een man te zijn, omdat we naar plekken konden waar vrouwen niet welkom zijn. We filmden tijdens Kappores, een kleurrijke feestdag waar ze een levende kip nemen en die laten ronddraaien boven mensen hun hoofd, terwijl ze een gebed opzeggen. Ze zijn daar heel voorzichtig mee, omdat ze weleens zijn aangevallen door dierenrechtenactivisten. Ze hielden er plastic schermen omheen, zodat je de kip alleen kon zien als je er recht boven stond. Ze volgden me ook helemaal naar mijn auto.

Hoe denk je dat deze film reflecteert op extremisme in Amerika?
Rachel: In elke religie heb je extremisten en fundamentalisten. Ze zijn allemaal hetzelfde. Ik denk dat ze veel met elkaar gemeen hebben. Fundamentalistische christenen, fundamentalistische moslims, fundamentalistische joden – ze bieden mensen altijd hetzelfde: een compleet pakket met antwoorden op de vraag waarom je bestaat.

Wat waren de grootste hindernissen tijdens het maken van de film?
Heidi: Het was ontzettend moeilijk om mensen te filmen die deze dingen doormaakten. Ze waren verlaten en hadden veel pijn. Het is vreselijk om iemands gezicht close-up te filmen als die persoon denkt dat-ie niks meer heeft om voor te leven. Dat soort gezichten zagen we meer dan eens. Het is moeilijk om daarnaar op zoek te gaan en er een film over te maken. Natuurlijk komen ze er uiteindelijk bovenop, en dat geeft voldoening, maar het is echt moeilijk om uit je bed te komen en iemand te filmen op de naarste dag van zijn leven.

De chassidische gemeenschap houdt haar leden op veel verschillende manieren in de greep. Welke daarvan is het meest effectief?
Rachel: Tachtig procent is educatie. Niets is zo doeltreffend als dat. Ze leren je gewoon niets. Ari zei: “Toen ik over de oerknal leerde, was ik woedend!” Ik zou ook fucking pissig zijn.
Heidi: Mensen dienen ook als voorbeeld. Ze willen dat iedereen weet wat er met Etty gebeurt. Ze wijzen naar zelfmoorden van ex-chassidim. Zo van: kijk maar! Ze vertellen dat iedereen die vertrok doodongelukkig is en het allemaal niet voor elkaar krijgt. Het is folklore. Ze raken allemaal verslaafd aan drugs en plegen zelfmoord. Dat is zeer, zeer effectief.
Rachel: Ze zijn ermee opgegroeid. De rabbi vertelt dit soort verhalen. Van kinds af aan krijgen ze het te horen. De seculiere wereld is een boeman. Als je ouders je iets vertellen, geloof je dat. Daarom willen we met deze film dat mensen uit hun bubbel komen.

‘One of Us’ is op 19, 23 en 24 november te zien tijdens IDFA. Klik hier voor kaartjes.