‘Leaving Neverland’ confronteert fans van Michael Jackson vooral met zichzelf

Hoewel het wordt aangeprezen als een documentaire over Michael Jackson, draait Leaving Neverland om de verhalen van twee mannen, James Safechuck en Wade Robson, die vertellen hoe zij misbruikt zouden zijn door de zanger. De documentaire bestaat uit niets anders dan de getuigenissen van hen en hun families. Gedurende de hartverscheurende, zware film vertellen beide mannen openhartig en met grafische details over de manier waarop de zanger ze tijdens een overgroot deel van hun jeugd stelselmatig misbruikte. Uit hun getuigenissen komt een duistere en walgelijke kant van de popster naar voren. “Hij was een van de vriendelijkste, zachtaardigste, meest liefdevolle en zorgzame mensen die ik kende. Hij heeft me enorm geholpen. Hij hielp me met mijn carrière, met mijn creativiteit,” zegt Robson in de openingsscène van de film, terwijl foto’s van hem als kind naast de superster in beeld verschijnen. Wanneer hij verder praat, hoor je zijn stem zachtjes breken: “En hij heeft me zeven jaar lang seksueel misbruikt.”

In de eerste twee uur van Leaving Neverland is te zien hoe Robson en Safechuck Michael Jackson leerden kennen. Robson ontmoette de zanger op vijfjarige leeftijd na het winnen van een danswedstrijd voor kinderen. Safechuck ontmoette Jackson ook als kind, nadat hij samen met hem in een reclame voor Pepsi had gespeeld. Die ontmoetingen vormden volgens de mannen het begin van een tijd waarin Jackson hun families verleidde met zijn rijkdom en beroemdheid. Terwijl Robson en Safechuck beschrijven hoe de, in eerste instantie, onschuldige speelafspraakjes met Jackson escaleerde tot seksuele handelingen en alles wat daartoe zou leiden, is in interviews met hun ouders en andere familieleden te horen hoe ze de ster steeds meer begonnen te waarderen en vertrouwen. Ja, hij was misschien een beetje vreemd, maar voor hen was hij vooral enorm vrijgevig. De laatste twee uur laten zien hoe Robson en Safechuck opgroeien. Op dit moment in hun leven werden ze hard geconfronteerd met het feit dat Jackson ze niet langer nodig had. Hij wees ze af, en verving ze door nieuwe jongens. Desondanks ontkenden ze hun eigen misbruik destijds nog en verdedigden ze Jackson zelfs in de rechtszaal, toen hij in de jaren ’90 en ’00 publiekelijk werd beschuldigd van seksueel misbruik.

Leaving Neverland zit vol tragische en hartverscheurende momenten. Toch is juist de tweede helft van de film zo schokkend, omdat het vertelt hoe Robson en Safechuck ook als volwassenen nog moesten omgaan met hun trauma’s en misbruik. Nadat de mannen zelf kinderen kregen, hadden ze beiden het gevoel dat het tijd was om hun families te vertellen over het vermeende misbruik door Michael Jackson in hun jeugd. In 2013 besloot Robson zijn verhaal openbaar te maken, wat Safechuck inspireerde om hetzelfde te doen. “Hoewel er veel dingen zijn die nog steeds angstaanjagend en ongemakkelijk zijn om over te praten, voelt vertellen over de seksuele details en alle andere gestoorde dingen die tussen Michael en mij gebeurden nog steeds een stuk beter dan de leugen,” zegt Robson tegen het einde van de film.

Leaving Neverland is zonder twijfel een eenzijdige film. Zoals veel critici eerder al hebben opgemerkt, bevat het bijvoorbeeld geen interviews met mensen die Jackson kenden, maar verder niets te maken hadden met Robson en Safechuck. De nabestaanden van Jackson ontkennen bovendien alle beweringen die in de documentaire naar voren komen en eisen zelfs dat HBO een schadevergoeding van honderd miljoen dollar betaalt. Nu ik de film zelf met veel pijn en moeite heb gezien, denk ik echter dat die eenzijdige kijk juist nodig is, gezien de voortdurende wereldwijde invloed van Jackson. De ene na de andere generatie komt zijn aanwezigheid gedurende hun hele leven tegen in de popcultuur. In de hedendaagse popmuziek leeft zijn nalatenschap als pionier op het gebied van dans en muziek bijna tien jaar na zijn dood nog altijd voort. Niet alleen hoor je zijn nummers overal waar je komt, ook zijn invloed op het werk van onze huidige popsterren is duidelijk voelbaar. De choreografieën van Bruno Mars, de videoclips van Lady Gaga en de bijna goddelijke status van Beyoncé in de popcultuur zijn hier allemaal voorbeelden van, om er maar een paar te noemen. In vier uur tijd doet Leaving Neverland iets wat al veel eerder gedaan had moeten worden: het confronteert het publiek van Michael Jackson met hun liefde voor de zanger en dat wat we al sinds de jaren ’90 weigeren onder ogen te zien.

De onuitgesproken vraag die de documentaire achterlaat in het hoofd van de fan, is wat we nu moeten doen met de muziek van Michael Jackson. In tegenstelling tot iemand als R. Kelly heeft het bij Jackson geen zin om hem uit de popcultuur te verdrijven. We zouden zijn muziek wel kunnen verbannen van streamingplatformen en radiozenders, maar dat zou hem niets doen beseffen en zijn rijkdom niet aantasten. Wanneer de aftiteling van de film over het scherm rolt, verschijnt er een diavoorstelling in beeld van foto’s die lijken te tonen hoe Robson zijn herinneringen aan Jackson verbrandt. Zijn jonge dochter kijkt toe, terwijl een Neverland Valley-brochureboek, een witte lovertjeshandschoen en het Thriller-jasje zwart opkrullen en in vlammen opgaan. Ik kon het niet helpen dat die beelden een paar dagen later weer door mijn hoofd spookten, toen ik tijdens het opvouwen van de schone was mijn favoriete shirt van Michael Jackson in mijn handen hield.

Als we de slotscènes mogen geloven, zit er niets anders op dan vanaf nu eerlijk te zijn. Misschien zal juist de eenzijdigheid van de film er over een paar jaar voor zorgen dat het hele verhaal voor toekomstige kijkers vrijwel onbegrijpelijk is. Ze zullen zich vast afvragen hoe het talent en de beroemdheid van een man zo oogverblindend konden zijn, dat we niet zagen wat erachter schuilging. Leaving Neverland herinnert ons eraan dat “We wisten niet hoe erg het was” niet langer een excuus mag zijn. 'Leaving Neverland' wordt op 8 maart uitgezonden op de VPRO.

Volg Noisey op Facebook, Instagram en Twitter.