De gruwelijke manieren waarop parasieten hun 'gastheren' vermoorden

Aan het begin van de zorgeloze zomer kon je lezen over de achterbakse manieren waarop parasieten het brein van hun gastheer hacken. Nu je vol zelfmedelijden begint aan de eindeloze rij werkweken tot aan een andere vakantie, is een deel twee op zijn plaats. Bedenk: je had ook een platworm in je oogbal kunnen hebben die je gedrag bepaalt.

Maar laten we beginnen bij de guldenroede soldaatkever. Dit beestje spendeert zijn leven vooral op bloemetjes, waar hij eet van nectar en pollen. De horror begint wanneer een kevervrouwtje geïnfecteerd raakt door de schimmel Eryniopsis lampyridarum, we noemen hem voor het gemak even Henk. Want zodra Henk zich heeft verspreid door de kever, klimt die naar een bloem, bijt zich erin vast en sterft.

Ruim 15 uur na haar dood vouwt de kever haar vleugels open. In de keverwereld is dit een ontzettend geile houding, en mannetjes hebben dan ook nietsvermoedend seks met de dode vrouwen. De sporen van de schimmel, die ondertussen uit de buik van het vrouwtje barsten, verspreiden zich en voor ze het weten zitten de mannen zelf opgescheept met Henk.

Alsof dit nog niet bizar genoeg is, speelt de timing ook nog een rol. Volgens de onderzoekers gaan de kevers voornamelijk dood in de middag, zodat het uitvouwen van de vleugels en dus het necrofiele avontuurtje vroeg in de ochtend plaatsvinden. Dit is het beste tijdstip voor de schimmel om zich te verspreiden, de luchtvochtigheid is dan ideaal. Hoe Henk ervoor zorgt dat de kever dit allemaal doet, is echter nog een raadsel.

Terug naar de oogbalplatworm. De kans is vrij klein dat je als mens ooit een parasiet in je oog krijgt, maar voor een vis is dit een reëel risico. Het leefgebied van een vis wordt namelijk door allerlei dieren schaamteloos volgekakt. De vis kan hier in principe niet over klagen, omdat hij het zelf ook doet, maar het is wel lullig dat hij daardoor regelmatig parasieten binnenkrijgt.

De platworm Diplostomum peudospathaceum begint zijn leven als eitje in de darmen van een vogel. Met een beetje geluk poept de vogel in het water, waar de larven uit het ei kunnen kruipen om op zoek te gaan naar een zoetwaterslak. De larven spenderen hier hun kindertijd. Later gaan ze op zoek naar een groter huis; een vis. Eenmaal binnen in de vis wurmt de larve zich een weg naar de oogbal van de vis, om daar een tijdje te blijven.

Dit roept bij mij al allerlei vragen op zoals: hoe weet de larve wat een zoetwaterslak is, wanneer is het tijd om te verhuizen van gastheer, en welke tomtom heb je nodig om vanuit een willekeurige positie in iemands lijf naar zijn of haar oogbal te navigeren?

Maar het verhaal wordt nog gekker. Zodra de platworm een beetje gesetteld is in de oogbal, begint hij het gedrag van de vis te beïnvloeden. De vis wordt minder actief, waardoor de kans dat hij wordt gevangen kleiner is. De larve is namelijk nog niet volgroeid, en wil nog een tijdje smullen van de oogbalsappen.

Pas als de platworm volwassen is, verandert hij opnieuw het gedrag van de vis. Vergeleken met vissen die niet besmet zijn met de worm, zwemt de vis dichter aan het oppervlak van het water, en is actiever, zo blijkt uit onderzoek. De kans is nu vele malen groter dat de vis wordt gepakt door een vogel.

Zo komt de platworm precies op het juiste tijdstip terug in een vogeldarm. Daar zijn hopelijk genoeg andere platwormen om een seksfeestje te organiseren en de cyclus weer vanaf vooraan te beginnen.

Als laatste een parasiet die niet het gedrag van zijn gastheer verandert, maar een lichaamsdeel overneemt. De Cymothoa exigua, ofwel de tongetende luis, woont ook graag in vis. De luis maakt zijn entree via de kieuwen, om vervolgens op zoek te gaan naar zijn tong. Eenmaal daar aangekomen pakt hij de vissentong stevig vast met zijn klauwen, en begint bloed te zuigen.

Wanneer de tong bijna leeg is, sterft hij af. De luis gooit de dode tong buitenboord en maakt zichzelf vast aan de overgebleven stompjes tongspier. Vanaf dit moment drinkt hij geen bloed meer maar leeft van het langskomende vissenspeeksel. De vis gebruikt de luis als tong alsof er niks aan de hand is.

Bizar genoeg lijkt de vis hier weinig last van te hebben, en ze leven samen nog lang en gelukkig. Als de vis dood gaat, maakt de luis zich los en gaat op zoek naar een andere vissenmond.

Neem dit verhaal mee naar de koffie-automaat op het werk en je zult zien dat de week weer een stuk draaglijker is geworden. Zo niet, neem dan ontslag en overweeg een carrière als parasietenexpert. De wonderen zijn de wereld nog niet uit.