Onervaren sjamanen zorgen voor doden bij ayahuascaceremonies

Ayahuasca – het brouwproces duurt ongeveer drie dagen (Foto via)

Een tijdje geleden overleed de negentienjarige Britse Henry Miller tijdens zijn tussenjaar in Colombia nadat hij had deelgenomen aan een sjamanistische ceremonie. Yage, een ander woord voor ayahuasca, werd aangeduid als de oorzaak van zijn overlijden. Deze plant wordt vaak samen met chacruna, een andere plant, vanwege de vermeende helende werking gebruikt tijdens sjamanistische rituelen door Zuid-Amerikaanse stammen.

De een ervaart er een bijzondere transcendentale trip door, de ander moet er alleen maar heel veel van kotsen. Ayahuasca heeft dus niet op iedereen dezelfde uitwerking. Toch is het ayahuascatoerisme tegenwoordig booming business. Westerse jongeren die een tussenjaar nemen, reizen steeds vaker af naar Zuid-Amerika om deel te nemen aan een ayahuascaceremonie. Zelfs Lindsay Lohan vertelde aan het einde van haar realityserie met Oprah dat ze onlangs heeft deelgenomen aan een ayahuascaceremonie, die haar kijk op het leven volledig ten goede heeft veranderd.

Ayahuasca is dus hard op weg mainstream te worden. Het is maar de vraag of dat zo’n positieve ontwikkeling is. Nu er steeds vaker zorgwekkende berichten over onbetrouwbare pseudosjamanen de media bereiken, zoals vorig jaar op Motherboard, blijkt dat er veel ongetrainde opportunisten hier en daar een cursusje ayahuascasjamanisme hebben opgepikt om daar vervolgens een slaatje uit te slaan. In Peru kregen nietsvermoedende ayahuascatoeristen veel te hoge doses toegediend, met de dood als gevolg. Een Duitse vrouw werd mishandeld en verkracht door de twee mannen die haar ayahuasca hadden toegediend.

Om wat meer te weten te komen over het gebruik en misbruik van ayahuasca, sprak ik met Robert Tindall, een expert op het gebied van ayahuasca en auteur van twee boeken over sjamanisme:The Jaguar That Roams the Mind en The Shamanic Odyssey: Homer, Tolkien, and the Visionary Experience.

Robert Tindall

VICE: Ha Robert, heb je al gehoord van de Britse tiener die in Colombia is overleden? Ayahuasca zou toch helemaal niet zo gevaarlijk zijn?
Robert Tindall: Ik las dat deze jongen waarschijnlijk een drankje met toé had gedronken, wat een ontzettend zwaar hallucinogeen is. Dat behoort tot de daturafamilie. Ik zou het zelf nooit gebruiken: het is te gevaarlijk, het kan ervoor zorgen dat je nooit meer uit je trip komt. Het is vergelijkbaar met planten als bilzekruid, alruin, nachtschade – allerlei planten die in de middeleeuwen zogenaamd in heksenbrouwsels werden gebruikt.

Waarom vallen er ineens zoveel ayahuascaslachtoffers?
Vroeger deed je er twintig jaar over voordat je jezelf sjamaan mocht noemen, tegenwoordig noemen mensen zichzelf na twee of drie jaar in de leer te zijn geweest al sjamaan. Er is geen kwaliteitscontrole of kennis van de familietraditie, westerse toeristen googelen gewoon “retreat in de Amazone” zonder enig idee te hebben wie de sjamaan is, waar hij zijn vak heeft geleerd en bij wie. Het hele proces begint een beetje een Disneyland-mentaliteit te krijgen. Juist de naïviteit van de toeristen die met hun geld komen aanzetten zorgt ervoor dat steeds meer mensen zelf een sjamanistisch centrum opzetten zonder echte expertise te hebben. Het levert geld op – en doden, blijkt nu.

Wat is wel de juiste manier om ayahuasca te gebruiken?
Als mensen bij ons in de Amazone aan een ayahuasretreat willen deelnemen, vragen we eerst naar hun medische achtergrond, en werken we nauw met vegetalista’s samen tijdens het helende proces. Vegetalista’s zijn sjamanen die verschillende planten – dus niet alleen ayahuasca – voor medicinale doeleinden gebruiken. Mocht ayahuasca niet geschikt zijn voor een deelnemer, bieden we het ook niet aan. Achteraf doen we ook een follow-up.

Hoe gaat het ritueel in zijn werk?
Iedereen gaat in een cirkel zitten, er wordt gebeden, mensen drinken het ayahuascabrouwsel en wachten rustig af tot het moment waarop ze visioenen krijgen. Een goede sjamaan zal de ceremonie zo leiden dat het voor iedereen een prettige, helende ervaring oplevert. Na afloop wordt iedereen door de sjamaan en zijn assistent weer mee naar hun verblijfplaats genomen om rustig te gaan slapen. Niet alle sjamanen hebben goede intenties, sommige sjamanen beïnvloeden tijdens de ceremonie met subliminale liederen je psyche op een negatieve of zelfs schadelijke manier. De gemiddelde toerist heeft geen idee hoe hij zichzelf daartegen kan beschermen, of tegen andere vormen van misbruik tijdens de ceremonie. Er is veel ervaring en kennis voor nodig om te weten of de ayahuascaceremonie het echte werk is.

Hoe vaak heb je zelf ayahuasca gedronken?
Ik ben de tel al lang geleden kwijtgeraakt. Als jongere was ik verslaafd aan alcohol en leefde ik op straat. Ayahuasca heeft me enorm geholpen daaroverheen te komen. Na tien jaar ervaring met ayahuasca ben ik een ander mens.

Een sjamaan die ayahuasca bereidt (Foto: Robert Tindall)

Kun je je allereerste ervaring met ayahuasca beschrijven?
Ik ontdekte ayahuasca toen ik eind dertig was – ik beoefende toen al jaren het zenboeddhisme en mediteerde veel. Ik was dus goed voorbereid. De algemene ervaring van mensen is dat ze het gevoel hebben eigenaardig te dromen terwijl ze wakker zijn. Je ziet en hoort bijzondere dingen, patronen, muziek. Daarna kom je in een diepere transcendentale staat terecht. Je kunt van tevoren op verschillende manieren de ceremonie beïnvloeden om het gewenste resultaat te krijgen, maar het blijft een mysterieuze ervaring. Ik heb tijdens een ayahuascaceremonie weleens ervaren hoe het is om een jaguar te zijn. Dat was heel bijzonder, maar niet ongewoon tijdens een ayahuascaritueel.

Zijn er nog andere voordelen van ayahuasca?
Sommige aandoeningen worden veel effectiever genezen met ayahuasca dan door de westerse geneeskunde. We zouden er echt veel baat bij hebben. Helaas wordt ayahuasca gezien als een interessante, maar illegale drug, zoals ook bij LSD is gebeurd. LSD had ook bijzonder positieve eigenschappen, maar die zijn ondergesneeuwd door de negatieve beeldvorming eromheen. Het gebruik van dit soort middelen moet op een goede manier gebeuren, anders krijg je ongelukken zoals de dood van die Britse tiener.