Wat voor mensen houden nou van enge films?

Ik zit nog altijd met iets dat ik als kind bij mijn nicht heb uitgehaald.

Ik was rond de tien jaar oud. Mijn tante, net gescheiden, was verhuisd om in de buurt van mijn ouders te wonen tijdens die moeilijke periode. Mijn nicht was daarom vaak bij ons thuis.

Helaas voor haar, geniet mijn gezin toevallig van vermaak dat richting de duistere kant leunt. Niets vreselijks – meer Gremlins dan Saw – maar mijn nicht was een paar jaar jonger, hield daar helemaal niet van en werd opgevoed met pianomuziek en natuurwandelingen. Terwijl wij allemaal op de bank lagen en Poltergeist keken met popcorn en gilletjes, zat zij er met samengeknepen vuistjes en wijdopengesperde ogen bij – totaal niet te genieten.

Dit kwam redelijk vaak voor in de jaren dat ze verderop woonde. Het komt erop neer dat we haar onbedoeld martelden met films die ze nauwelijks uit kon zitten en waar ze waarschijnlijk nachtmerries van kreeg, in een jaar dat al vol stress zat om haar ouders.

Maar we zijn hier niet om schaamte en schuld uit mijn kindertijd te bespreken. We zijn hier om een gerelateerde vraag te beantwoorden: waarom willen sommige mensen het liefst doodenge films kijken, terwijl anderen bij de gedachte al nachtmerries krijgen?

De vraag waarom mensen houden van horror is al veel besproken, en draait vooral om het idee dat sommige mensen genieten van de adrenalinestoot in een veilige omgeving of het scherpe contrast tussen angst en opluchting.

Maar voor ieder mens dat een Pathé-pas heeft om elke week naar horrorfilms te gaan, zijn er vijf die niet eens hardhandig de bioscoop in geslagen zouden kunnen worden voor een enge film. En dat geeft een interessantere vraag: welke factoren voorspellen in welke categorie je past?

Bij de University of Cambridge voerde psycholoog Peter Rentfrow met zijn team een elegant onderzoek uit, waarbij proefpersonen aangaven wat hun lievelingsgenres zijn in boeken, films, muziek en televisie. Ook werden er persoonlijkheidstests bij ze afgenomen. Het eerste wat Rentfrow en zijn team deden, was checken hoe verschillende genres clusterden. Hielden horrorfans bijvoorbeeld ook meer van spionageboeken? En hielden sitcomkijkers van popmuziek?

De resultaten van dit onderzoek waren ongelofelijk fascinerend. De voorkeuren van mensen pasten in makkelijk definieerbare thema's. Een van de clusters was "Gemeenschap"; hier vinden we je vrienden die houden van Modern Family, Taylor Swift en alles met Hugh Grant – vermaak dat "luchthartig, ongecompliceerd en populair" is. Andere clusters waren "Esthetisch" (poëzie, blues, arthouse), "Spannend" (Breaking Bad, spionnenfilms) en "Intellectueel" (vooral non-fictie).

Maar het bakje waar we het meest in geïnteresseerd zijn, is natuurlijk die met het thema "Duister." Deze mensen houden van punk en metal, horror, cultfilms, en erotical; vermaak dat "gekarakteriseerd wordt door intensiteit, hedonisme en scherpe randjes."

Dus, hoe scoorden deze Duistere mensen op de persoonlijkheidstests? In tegenstelling tot de mensen in de Gemeenschapsgroep, die meestal warm, plezant en vriendelijk (maar niet heel creatief) waren, scoorden Duistere mensen laag op plichtsgevoel, voorzichtigheid en samenwerking, maar hoog op vindingrijkheid, provocatie en zelfonthulling. Ze waren ook vaker jong, man en hoogopgeleid. De auteurs vatten de groep samen als "uitdagend, roekeloos en onbescheiden."

Maar er valt nog een hoop te leren. Er is ten eerste veel onderscheid te maken in variaties op "duister" vermaak – voornamelijk in het verschil tussen vrees en gruwel ('terror' en 'horror'). Lincoln Michel, auteur van Upright Beasts, schrijft over dit verschil in een prachtig stuk dat Vocabulary of Fear heet. Vrees boezemt een gevoel van mogelijk onheil, sluipend ongemak in, terwijl horror je direct confronteert met vreselijke waarheden. In andere woorden, het verschil tussen een spookverhaal en een slasher.

Hoewel veel fans van duisternis vast van beide vormen genieten, kan ikzelf geen genoeg krijgen van de eerste en val ik bijna flauw van de tweede. Bovendien zijn de persoonlijkheidskarakteristieken in dit onderzoek interessant, maar slechts een aanpak van vele. Er zijn talloze andere factoren die meespelen in je smaakvorming. Als je bijvoorbeeld echte angst heb meegemaakt, dan zou het mogelijk kunnen zijn dat je dat minder opzoekt in je vrije tijd. En als duistere of paranormale thema's niet passen in je religieuze wereldbeeld, dan kan je er ook afkeer voor voelen.

Ik vermoed dat de voorkeur voor één vorm van vermaak in plaats van een ander, voor een groot deel afhankelijk is van wat voor effect dat vermaakt heeft op de emoties en welzijnsgevoel van een persoonlijkheidstype – een mogelijkheid die weinig onderzocht is.

Zoals Victor Lavelle, auteur van The Devil In Silver, zegt over de morbide nieuwsgierigheid van mensen: "Ik denk dat het komt omdat we op verschillende niveau's begrijpen dat het bestaan vreselijk moeilijk en ronduit huiveringwekkend kan zijn. Literatuur en film en kunst erkent dit feit en bevestigt dat gevoel, en die bevestiging kan voelen als een geschenk."

Ik ben het eens met Lavelle. In een duistere spiegel turen naar onze diepste angsten kan troostend werken. En als de lichten weer aangaan kunnen we onze date zoenen en lachen met vrienden. Angst en opluchting, dood en leven, verlies en vriendschap – de relatie tussen deze dramatische scenario's en de troost van de realiteit kan een geruststellend geschenk zijn.

Maar afhankelijk van onze persoonlijkheden en kijk op de wereld, kunnen slechts sommigen onder daar van genieten.