Databedrijf Cambridge Analytica wordt onderzocht, en dat is veel te laat

De Britse datawaakhond onderzoekt of schimmige datamining het Brexit-referendum heeft beïnvloed – terwijl de campagne voor de Britse parlementsverkiezingen in volle gang is.

Elizabeth Denham, de Engelse datacommissaris, is zich al sinds maart aan het verdiepen in politieke data-analyse en zei dat ze nu een formeel onderzoek gaat openen. Dat gaat zich vooral richten op het Brexit-referendum, maar kan zich ook met "andere campagnes" gaan bezighouden, stelt ze.

Het onderzoek volgt op een reeks verhalen in The Guardian over de datagigant Cambridge Analytica. Er is volgens deze verhalen mogelijk sprake van een "wereldwijde operatie", waar onder andere Steve Bannon, de hoofdstrateeg van Donald Trump, bij betrokken zou zijn geweest. Een belangrijke strategie zou het gebruik van Facebook zijn geweest om stemmers te "mircotargeten" zoals adverteerders dat ook doen.

Denham zegt dat het geen verrassing is dat politieke campagnes data-analyse gebruiken, maar voegde toe dat "mensen het recht hebben om te verwachten dat dit volgens de wet op databescherming en elektronische marketing gebeurt." Denham vertelde aan de BBC dat ze al contact heeft opgenomen met Cambridge Analytica en het gelieerde Aggregate IQ over het onderzoek.

Het gebruik van data om te begrijpen wat de hete hangijzers zijn bij een verkiezing is niet per se illegaal, maar hoe je die data verzamelt, verwerkt en deelt mogelijk wel. Paul Bernal, docent rechten aan de University of East Anglia, gaf aan dat persoonlijke gegevens die als gevoelig worden beschouwd niet zonder toestemming verwerkt of gedeeld mogen worden. "Ze zouden zonder toestemming 'gevoelige persoonlijke data' kunnen creëren door niet-gevoelige informatie te analyseren en het daaruit af te leiden. Je zou expliciet toestemming nodig om deze data te bewaren en te gebruiken, en politieke voorkeuren zijn daarop geen uitzondering," merkte hij op.

Het Information Commissioner's Office (ICO), waar Denham het hoofd van is, is de datawaakhond van de Engelse overheid. Het kan boetes tot een half miljoen pond uitdelen aan organisaties die de databeschermingswet overtreden. Voor het ICO is het belangrijk hoe de data zijn verzameld en gebruikt. De kiescommissie houdt zich ondertussen bezig met hoe de uitgaven daarvoor worden gedeclareerd. Daar loopt inmiddels al een onderzoek naar.

Berner vindt dat zo'n onderzoek er wel eerder had mogen komen. "Veel mensen in het veld zijn hier al een hele tijd bezorgd over," vertelde hij aan Motherboard. "Politieke partijen verzamelen al een hele tijd data en gebruiken daar dubieuze methoden voor, zoals enquêtes en petities."

Denham heeft campagnevoerders gewaarschuwd om goed op te passen tijdens de huidige verkiezingscampagne. "De timing van mijn beslissing heeft niets te maken met de huidige campagne, maar toch wil ik alle relevante organisaties eraan herinneren dat ze zich aan de wet moeten houden," zei ze. Daar voegde ze nog aan toe dat ze alle grote partijen geüpdatete richtlijnen heeft gestuurd.

Bernal waarschuwde dat het onderzoek "diep genoeg" moet gaan en de toekomstige mogelijkheden van data-analyse moet kunnen voorspellen. "Wat er nu gebeurt, is nog maar een fractie van wat er in de toekomst mogelijk is," zei hij.

Als de campagnes echt gebruik maakten van illegale data-analysepraktijken, krijgen ze een boete van maximaal 500.000 pond. Maar zo'n slappe straf gaat politici en miljardairs er waarschijnlijk niet van weerhouden om zich achter bedrijven te scharen die hen door middel van micro-targeting aan de macht houden.