In de National Portrait Gallery hangt nu een staatsieportret van Frank Underwood

Het is een prachtige, zonnige ochtend als ik sta te wachten voor de National Portrait Gallery in Washington, D.C. Ik ben hier om te zien hoe Kevin Spacey en kunstenaar Jonathan Yeohet portret van de eindeloos fascinerende anti-held Frank Underwood uit de serie House of Cardsgaan onthullen. De onthulling van het presidentiële portret vormt het startschot van het vierde seizoen van de serie, dat op 4 maart begint.

Het schilderij staat al op het podium wanneer ik de ruimte inloop. Het is imposant. De serie staat bekend om het systematisch doorbreken van de vierde wand en het portret is beladen met hetzelfde intimiderende aura van Spacey’s Underwood. Yeo is erin geslaagd de essentie van Spacey’s acteerwerk in een beeld te vangen. “Het is zo treffend dat je bijna bang bent dat ik je een schop in je gezicht geef als je te dichtbij komt,” zegt Spacey tijdens het vragenrondje dat op de onthulling volgt.

Spacey’s portret vergezelt een illustere verzameling vereeuwigde fictionele personages die ook te vinden zijn in de Smithsonian National Portrait Gallery: een portret van Ira Eldich in de rol van Othello uit het gelijknamige Shakespearetoneelstuk, Robin Williams als Mork uit Mork and Mindy, Ehtel Merman als het titulaire personage uit Annie Get your Gun, Katy Perry als Koning Katy van Cupcakeland en Stephen Colbert semi-fictionele personage uit The Colbert Report. Toch is Underwood de eerste fictionele president die tussen de 42 andere presidenten in de Gallery te zien zal zijn. Obama’s portret zal erbij komen te hangen wanneer zijn ambtstermijn voorbij is.

Het werk getuigt niet alleen van Yeo’s talent als kunstenaar of dat van Spacey als acteur, maar bewijst ook hoe bijzonder een samenwerking tussen dergelijke creatieve geesten kan verlopen. Yeo heeft Spacey eerder op twee andere doeken vereeuwigd; het ene laat Spacey in zijn rol (2012) als Richard de Derde zien, voor het andere kroop Spacey opnieuw in de huid van de advocaat uit het toneelstuk Clarence Darrow van David W. Rintels.

Het is al snel duidelijk dat er een hechte vertrouwensband is ontstaan tussen de twee. Spacey bewaakt het creatieve proces van Yeo alsof het een staatsgeheim is, terwijl de schilder de spanning wat verlicht door grapjes te maken over het portretteren van een naakte of dronken acteur.

“Het is cruciaal om een band op te bouwen met de persoon die je portretteert,” vertelt Yeo in een persoonlijk interview met The Creators Project. “Als er geen band is, is het uiteindelijke portret vlak en zit er geen diepgang in. Kevin en ik kunnen goed met elkaar overweg en kenden elkaar al van eerdere projecten, dus dat zorgde voor een gemakkelijk start van het project. Als kunstenaar werk je met individuen en het is belangrijk om ze goed te leren kennen. Het is nu eenmaal zo dat de mensen die het meest fascinerend zijn, ook vaak de minste tijd hebben om urenlang te poseren. Je moet ze eigenlijk buiten het atelier meemaken, en meedoen met wat zij doen. Op die manier kun je ze verleiden om te poseren.”

Ook Spacey moet zich daartoe laten verleiden. Alleen als hij zich totaal op zijn gemak voelt, komen de meeslepende eigenschappen van Frank Underwood naar voren; zijn gelaatsuitdrukkingen, zijn houding, zijn lichaamstaal. Tijdens een bezoek aan de set van House of Cards in Baltimore en bracht Yeo wat tijd door met Spacey in het presidentiële kantoor. Hij maakte veel schetsen met verschillende lagen. Op die manier kwam Yeo uiteindelijk uit op de treffende grijns die je op het uiteindelijk portret ziet. “Zestien uur lang stilzitten was lastig,” zegt Spacey droogjes.

“Ik ben een acteur en het is mijn taak om een personage zo volledig mogelijk neer te zetten, en dat vind ik fantastisch om te doen. Mensen zeggen wel eens dat Frank Underwood een ontzettend echt persoon lijkt. Het interessantst aan het portret is dat het haast lijkt of je door een lens vol verschillende beelden kijkt.”

Het resultaat is een bijzonder eerlijke weergave van Underwood. Het werk toont zijn pijn, woede, overtuiging, en razernij. Het is een portret gestoeld op macht. Yeo legt uit: ”Het was een bewuste keuze om de beeldtaal van traditionele presidentsportretten te gebruiken omdat het schilderij bestemd is voor een museum waar veel van zulke werken hangen. Ik heb de stijl en compositie zo opgezet dat het lijkt alsof Underwood neerkijkt op de toeschouwer. Ik heb geen moeite gedaan om hem te airbrushen of hem mooier of aardiger te laten lijken dan hij is. Het laat zien hoe een acteur kan transformeren in de ultieme slechterik. Ik heb hem bewust intimiderend vormgegeven om te zorgen dat de toeschouwer zich oncomfortabel voelt - net zoals je tijdens het kijken van de serie kan genieten van Underwoods gekonkel en zijn verdorven misdaden.”

Tijdens de persconferentie gaat Spacey verder op dit idee. “Ik denk dat dit portret erg goed overeenkomt met wat Frank Underwood doet; je recht aankijken en precies zeggen wat hij denkt, heel direct.” Wanneer een personage uit een film, toneelstuk of serie zich direct tot het publiek richt, breekt hij of zij de vierde wand: de fictieve grens die de acteurs scheidt van hun publiek. Het roept vragen op over wat nog echt is, en wat spel. Kijken we hier naar een schilderij, een serie, een personage of een acteur? Wat is fictie, en wat is realiteit? Zoals Spacey concludeert, “Ik denk dat Frank er tevreden over zou zijn.”

Het portert van President Francis J. Underwood is vanaf 24 februari te bewonderen en zal tentoon worden gesteld tot oktober. Meer werken van Jonathan Yeo vind je op zijn website. House of Cardsis op 4 maart weer terug op Netflix met een nieuw seizoen.