Hoe je omgaat met seksueel grensoverschrijdend gedrag in je vriendengroep

Als het goed is heb je je vrienden hoog zitten. Je vindt ze lief, leuk en oprecht; je bent immers niet voor niets met ze bevriend. Maar wat als je ziet dat die hoogzittende vriend een ander ongewenst op de billen tikt, intimideert of grenzen overgaat? Of als je lievelingscollega misplaatste seksgrappen maakt tegen andere collega's? Spreek je ze erop aan, zeg je de vriendschap op, of laat je het gaan, omdat je je vriend(in) of collega niet wil kwijtraken? 

Meer dan de helft van alle vrouwen en 19 procent van de mannen hebben ooit te maken gehad met seksuele grensoverschrijding in Nederland. Grote kans dus dat je iemand kent die weleens een grens is overgegaan bij een ander. Dat geldt in ieder geval wel voor Jeroen, Larissa, Dorien en Esther. Ik vroeg ze hoe en wanneer ze aan de bel trokken, welke invloed het had op hun vriendschap en hoe ze erop terugkijken.

Ik zit al bijna tien jaar in een hechte vriendengroep. Mijn vriendin en ik zijn de enige vrouwen. Tijdens uitgaan viel me op hoe onze vrienden zich opdrongen bij wildvreemde meiden. Ze probeerden dan lichamelijk contact te maken door heel dichtbij ze te gaan staan. Aan de ongemakkelijke lichaamshouding van die meiden zag ik dat ze dat niet wilden. Vooral één vriend had er een handje van − vaak zag ik hoe hij meisjes in een hoekje dreef tegen de muur. Hij is groot en breed en kan erg intimiderend overkomen.

Ik heb weleens na een avond stappen tegen hem gezegd: “Heb je wel door hoe je dat aanpakt met die meisjes?” Hij wist niet waar ik het over had. Ik denk dat hij het niet doorhad door de drank, maar ook omdat dat hij niet goed kan reflecteren op zijn eigen gedrag.

Ik ben een tijd lang niet met hem op stap geweest, omdat ik het niet leuk vond om hem elke keer in de gaten te houden. Je zou kunnen denken: waarom ben je nog met hem bevriend? Maar het is echt een toffe jongen, afgezien van zijn gedrag naar vrouwen toe.

Twee jaar geleden heb ik écht aan de bel getrokken. Hij slaapt vaker bij vrienden van ons na het uitgaan. Soms lukte het hem niet om een meisje mee naar huis te krijgen en die vrienden hadden dan wel iemand meegenomen. Hij ging dan op de gang staan, deed hun deur vervolgens op een kier en ging zich aftrekken op hun seks. Een van die meiden, die ik via via ken, had hem dat zien doen en is helemaal geflipt. Het kwam ter sprake in onze vrienden Whatsappgroep en hij gaf toe dat hij dit vaker deed. Niemand wist hier overigens iets van, ook de andere jongens niet. Zij hebben hem daar ook op aangesproken.

Ik ben met hem gaan praten. Ik zei dat ik het ongelofelijk smerig vond, dat hij alle grenzen is overgegaan en dat hij geen idee had hoeveel impact zulke dingen op meisjes kunnen hebben. Hij was heel stil en probeerde me te begrijpen. Maar ik merkte dat hij soms echt niet snapte dat het verkeerd was. Hij zei uiteindelijk dat hij ermee zou stoppen. Hij is na ons gesprek gaan minderen met alcohol, en gelukkig heb ik hem sindsdien niks geks meer zien doen. We zijn nog steeds goed bevriend.

Ik kende mijn beste vriend al sinds de kleuterklas. We hadden dezelfde vrienden en vriendinnen. Ik was begin twintig toen ik voor het eerst hoorde dat hij meisjes intimideerde en aanrandde. Een vriendin vertelde dat hij op een feestje een deur had geblokkeerd en zei: “Je moet me eerst pijpen voordat je weg mag”. Een andere vriendin vertelde dat ze naast hem sliep op een huisfeestje, en dat hij haar aan het vingeren was toen ze wakker werd. Nog een andere vriendin had hij op een opdringerige manier meermaals geprobeerd te zoenen.

Toen ik dit hoorde, dacht ik: ik hoef jouw kop nooit meer te zien, de vriendschap is klaar. Ik had geen behoefte hem te confronteren − ik vond dat hij dat niet verdiende. Dan had hij waarschijnlijk ‘sorry’ gezegd en daar heb ik niks aan. Ik heb hem nooit meer gezien, en ik nam niet op als hij belde. Als hij appte stuurde ik weleens terug dat het niet chill was om bij hem in de buurt te zijn. Hij deed alsof-ie niet begreep waarom ik geen contact met hem wilde, en dat maakte me nog bozer. Inmiddels ging alles wat hij had gedaan rond in de vriendengroep, dus hij wist heus wel dat-ie fout zat. Zeven jaar later heeft hij naar een van m’n vriendinnen gestuurd: “Sorry, ik weet dat ik me vroeger raar heb gedragen”. Ik dacht: hoe kan het dat je zeven jaar nodig hebt voor zo weinig reflectie?

Ik zie hem nog weleens op Insta voorbijkomen. Dat stemt me soms verdrietig; ik ben een vriend kwijt met wie ik een groot gedeeld verleden heb. Maar ik wil geen vrienden zijn met iemand die zijn fysieke macht misbruikt, vooral niet bij de mensen waarvan ik houd. Ik had mezelf een verschrikkelijk slecht mens gevonden als ik niet voor ze was opgekomen.

In vriendschappen kan je over veel dingen praten. Bijvoorbeeld als iemand jou altijd laat betalen, of als jij meer in de vriendschap investeert dan je vriend. Maar dit soort gedrag? Dat zorgt wat mij betreft voor een onherstelbare vertrouwensbreuk.

Ik werk bij een grote tech-organisatie waar iedereen met elkaar bevriend is. We zijn een jong team en voor het coronavirus gingen we regelmatig met elkaar op stap. Op zo’n avond heeft een mannelijke collega een vrouwelijke collega aangerand. Ik was met allebei heel goed bevriend.

De volgende ochtend stond ze huilend bij mij op de stoep. Die nacht had ze haar trein gemist en daarom bleef ze bij hem slapen. Hij heeft haar aangerand. Mijn eerste reactie – dat zei ik niet tegen haar – was dat ik het bijna niet durfde te geloven. Ik kende hem goed, en had een hoge pet van hem op: als collega, professional, en vriend. Iedereen was gek op hem. Even later besefte ik dat het haar niks zou opleveren om erover te liegen. Bovendien: ik wil ook serieus genomen worden als ik aanklop bij een vriendin met zo’n verhaal. 

We hebben veel gesproken over wat ze kon doen. Zij twijfelde enorm of ze aangifte moest doen en of ze dit moest vertellen op werk. In zo'n corporate omgeving aangifte doen, waar mensen bevriend zijn, is niet makkelijk. Het was immers op een vrijdagavond na werktijd, maar wel met collega’s. 

Ik moest me inhouden om hem niet boos op te bellen, maar zij wilde dat niet. Omdat ik me zorgen over haar maakte, heb ik de vertrouwenspersoon van werk gebeld. Het was fijn om advies te vragen. Ik vroeg wat mijn opties waren als zij geen aangifte zou durven doen. Het advies was haar aanmoedigen om door te gaan met de melding. Dat heeft ze gedaan. Er is een onderzoek gestart en hij is twee weken daarna ontslagen. Mijn firma heeft heel goed en snel gehandeld en haar uiterst serieus genomen.

Ik heb hem op alle sociale media geblokkeerd en nooit meer gesproken. Uit loyaliteit naar mijn vriendin toe wilde ik hem niet meer in mijn leven. Als ik hem zou tegenkomen, zou ik hem negeren. Het is niet toegelicht aan het team waarom hij is ontslagen. Dat mocht officieel niet. Er zijn collega’s die niet begrijpen waarom hij wegging. Ze prijzen hem nog altijd de hemel in. 

Hij is niet per se een slecht persoon, maar heeft door te veel drank iets toegeëigend waar hij geen recht op had. De situatie is zonde voor hem, maar hij heeft het toch echt zelf aangericht. Ik vond het weleens moeilijk dat ik een vriend ben kwijtgeraakt, maar ik wil niet met iemand bevriend zijn die mijn vriendinnen zoiets aandoet.

De situatie was lastig omdat het twee gemeenschappelijke vrienden waren. Blijkbaar kan je een vriend toch minder goed kennen dan je denkt. Ik moest leunen op mijn eigen morele kompas: wat is het juiste om te doen? Ik voelde sterk dat ik ook had gewild dat vriendinnen voor mij zouden opkomen als iemand mijn grenzen over zou gaan. Dat gevoel woog het zwaarst. Mijn vriendin heeft zich gesteund gevoeld. Hoe ik heb gehandeld, zou ik zo weer doen.

In november 2018 ben ik op een feestje aangerand door de beste vriend van mijn vriend, die inmiddels ook een vriend van mij was. Ik durfde het niet tegen mijn vriend te vertellen omdat ik bang was om hun vriendschap kapot te maken.

Na een jaar vertelde ik het aan mijn schoonzusje. Ze zei dat hij iets soortgelijks bij haar en haar beste vriendin had gedaan. Ik was woest toen ik dat hoorde. Zij hadden niet zoveel last van de nasleep als ik, maar hadden het wel als grensoverschrijdend ervaren. Een van hen zei “dat hij gewoon zo is”. Toen dacht ik: ik moet er iets van zeggen, anders blijft hij doorgaan. Mijn schoonzusje en haar vriendin waren jonger dan ik. Ik voelde een beschermende rol naar ze toe. 

Overigens borrelde het al langer om met hem te praten over zijn gedrag: ik zag hoe dronken hij vaak werd en grensoverschrijdende opmerkingen over vrouwen maakte. Hij zei vaak dingen als: “Dat sletje zou ik wel doen”. 

Ik appte hem dat zijn gedrag niet door de beugel kon, dat ik wist over de andere meisjes en hoe ik me voelde over wat er was gebeurd. Hij reageerde dat hij “het vervelend vond dat ik het zo had ervaren, maar dat het volgens hem niet was gebeurd”. Hij belde, en vroeg of hij kon langskomen om het erover te hebben, maar daar zat ik beslist niet op te wachten. Ik wist dat hij geen berouw zou tonen. Tijdens het bellen zei hij dat hij gewoon te veel had gedronken en dat het niet op die manier was gebeurd. 

Daarna heeft hij me geblokkeerd. Mijn vriend was heel boos − zij hebben inmiddels ook geen contact meer. Ook al heeft hij het niet erkend, toch voelt het goed dat ik voor mezelf en de andere meisjes ben opgekomen.