Neem een kijkje in Yab Yum, het meest beruchte bordeel van Amsterdam

De jaren zeventig en tachtig waren een legendarische periode in Amsterdam, gekenmerkt door chronisch dronkenschap, overdaad, vrije seks en leden van de penoze met de status van bekende Nederlanders. En er was een plek waar dit alles samen kwam: de Yab Yum, het prestigieuze luxebordeel op de Amsterdamse Wallen, waar je aan de ene tafel het Nederlandse voetbalelftal of popsterren van over de hele wereld kon zien zitten, en aan de andere criminelen als Willem Holleeder en Klaas Bruinsma. Het resultaat? Geweld, afpersing, schietpartijen, moord en uiteindelijk de ondergang van een van de meest iconische plekken van Amsterdam.

Inmiddels staat het pand leeg, en zijn de verhalen over die tijd langzaam aan het verdwijnen. Filmmaker Anna Maria van ‘t Hek besloot daarom de gloriedagen en ondergang van Yab Yum vast te leggen in haar eerste documentaire Yab Yum, die sinds gisteren op NPO te bekijken is. Dankzij getuigenissen van de belangrijkste spilfiguren, van eigenaar Theo Heuft tot de vrouwen die er werkten, krijgen we voor het eerst een kijkje in wat daarbinnen nou precies gebeurde. VICE sprak haar over haar fascinatie voor Yab Yum, wat ze ontdekt heeft tijdens het filmen en hoe je als filmmaker in gevaar kan komen als je dergelijke onderwerpen belicht.

VICE: Je bent een Amsterdammer, groeide je op met Yab Yum?
Van ‘t Hek: Yab Yum was voor mij altijd zo’n mythische plek waar niemand ooit is geweest, maar waar wel veel verhalen over zijn. Het is Studio 54 in Amsterdam, in de vorm van een bordeel. 

Toen ik enkele jaren geleden las dat het een museum geworden was, besloot ik er een kijkje te nemen, samen met mijn oma. Ik ging ervan uit dat het een toeristische plek geworden zou zijn, maar dat was helemaal niet het geval. Mitch – de floormanager van Yab Yum destijds– gaf ons een gratis tour. De plek was helemaal anders dan ik had verwacht: het stonk er, alles lag onder een dikke laag stof, er stonden overal paspoppen met schuinhangende pruiken en glazen waaruit de champagne verdampt was. Tijdens de tour sprak Mitch verlangend over zijn oude leven.

Toen dacht je: die verhalen moet ik vastleggen.
Ja, mijn producer bij Halal zei ook meteen: dit moet je debuutfilm worden. Uiteindelijk werd ik echt bezeten door die plek. Ik droomde er zelfs over. Een jaar lang heb ik plannen ingediend, maar geen enkele omroep wilde het. In tussentijd zat ik wel elke week in een café met de mensen die ik uiteindelijk spreek in de documentaire: de eigenaar, de floormanager, de barmannen, een politieagent, een klant en twee sekswerkers.

Je wist dus al een hoop over Yab Yum toen je ging filmen, maar zijn er toch verhalen die je verbaasd hebben?
Ja, ik wist bijvoorbeeld niet hoe groot die impact van de aids-crisis is geweest op die plak. Die angst voor aids was zo schadelijk voor de club, dat ze uiteindelijk de ‘kaviaar-club’ bedachten, een plek in de kelder van de club waar je wel kon genieten van de Yab Yum-sfeer, maar waar je geen seks mocht hebben – waardoor je dus niet bang hoefde te zijn om er aids op te lopen. 

Mensen gingen daar toen alsnog, ondanks de gevaren, stiekem seks hebben. Dat zegt zoveel over het menselijke verlangen. We willen altijd datgene wat we niet kunnen krijgen.

Je vertelt in de kern het verhaal over de ondergang van Yab Yum, maar wanneer waren eigenlijk de hoogtijdagen?
Dat was vooral in het begin, in de jaren zeventig. In de jaren tachtig kwamen er al criminelen, maar Maureen, die er destijds werkte als sekswerker, vond dat allemaal wel gezellig. Maureen zei: “Je kan je brood smeren en voor je man zorgen, en daar gelukkig mee zijn, maar dat is niets voor mij. Ik koos voor avontuur.” Volgens mij staat Yab Yum daar ook voor. Er zijn periodes geweest dat alles kon en mocht, het geld kon niet op. Het was een soort Romeins Rijk in het klein. 

Maar juist die vrijheid zorgde voor de ondergang van de plek.
Ja. Aids was het eerste barstje in het glazuur. Maar ik denk dat de vrije geest van die plek ook Yab Yums ondergang is geweest. Iedereen vond het wel geinig dat een Holleeder daar zat met een van z’n topadvocaten. 

Maar wel met alle gevolgen van dien.
Ja, zo’n Holleeder in je bar ‘grappig vinden’, daar gaat het mis. In de documentaire wordt er ook verteld over die keer dat portier Mitch een geweer tegen zijn hoofd kreeg omdat hij niet snel genoeg een nummer van Pink Floyd opzette. Daarna kreeg hij een hoop geld als goedmakertje, en iedereen vond het weer gezellig. Zo gaat dat ook in een misbruikrelatie.

Als je eenmaal geld aanneemt en niet de politie belt, zit je eigenlijk al klem. En anderzijds begrijp ik ook waarom dit niet een plek was waar je zomaar de politie belde.

Dan gaat het ook bergaf. De baas wordt afgeperst en moet onder dwang de Yab Yum verkopen, waarna die gesloten wordt. Merk je dat eigenaar Theo Heuft spijt heeft van hoe het gelopen is?
Nee. Iedereen die ik sprak zegt ook op het einde: het was gewoon leuk. Er zijn wel veel meisjes weggegaan omdat het te gevaarlijk werd, hoor. Maar diegenen die gebleven zijn, zijn echte thrill seekers.

(verhaal gaat verder onder de foto)

Je begint de documentaire ook met enkele telefoontjes waarin je keer op keer wordt afgewezen, omdat mensen blijkbaar toch bang zijn om te praten over hun tijd bij Yab Yum. Waarom waren ze volgens jou zo bang om te spreken?
Nou, een vrouw was bang dat haar kind gepest zou worden als uit zou komen dat ze sekswerker is. Anderen vreesden dat hun leven in gevaar zou kunnen komen. Het zou alleszins niet de eerste keer zijn dat ze bedreigd werden door criminelen.

 De werknemers van de Yab Yum zijn getuigen geweest van allerlei zaken die ze niet hadden mogen zien, of hebben ontzettend geheime gesprekken gehoord tussen bekende criminelen. Ze willen dus niet tegenover een journalist zitten en de kans lopen toch te veel te verklappen.

Het duurde dus daardoor heel lang om hun vertrouwen te winnen. Ik vertelde ook waarom ik het zo belangrijk vond om deze documentaire te maken: het is zo’n groot onderdeel geweest van de Amsterdamse geschiedenis.

Was jij niet bang om alsnog hun leven in gevaar te brengen?
Nou, ik denk dat mensen inderdaad onderschatten hoe aanwezig de penoze vandaag de dag nog is. Er wordt nu vaak gedacht dat de stad is overgenomen door de mocromaffia en dat de oude garde elkaar hebben uitgemoord, maar dat is niet zo. Die lopen gewoon nog rond op straat.

Maar ik wist dat ik ze veilig kon houden, dat vond ik echt heel belangrijk. En ik heb ook beloofd dat iedereen de film mocht inkijken voordat het online kwam.

Wat vonden ze ervan? 
Tot mijn grote opluchting waren ze allemaal ontzettend blij en ontroerd met het resultaat van de film. En ook de ouders van Bertje, een portier die voor de Yab Yum vermoord is, waren ontzettend dankbaar dat we zijn verhaal nog eens vertelden.

Die moord is namelijk nooit opgelost. Bertje had al eens gezegd dat hij wist op welke dag hij uiteindelijk vermoord zou worden. Dat kwam door een akkefietje met iemand, waarvan iedereen weet wie het is. En daardoor weten we eigenlijk precies wie Bertje vermoord heeft. Het is dus ontzettend frustrerend voor ouders dat zo’n man hiervoor niet vervolgd is. 

Oh wauw. En ben je nooit bang geweest voor jezelf? 
Ja. Theo, de oude eigenaar, heeft me hiervoor gewaarschuwd. Hij heeft een artikel onder mijn neus geschoven van een journalist die op het parkeerterrein van een van de bordelen vermoord is. Hij zei: “kijk, dit gebeurt met mensen die hun neus in zaken steken, waar ze niet thuis horen.” Toen dacht ik: nou, dat bepaal ik zelf wel. Maar dat is niet zo, natuurlijk. En daar moest ik achter komen en ben ik ook achter gekomen. 

Ik heb me daarom voorgenomen om niet te veel in detail te treden en geen namen te noemen, zodat ik geen slapende honden wakker maak. Ik heb er ook voor gekozen om bepaalde zaken niet aan het licht te brengen die op zich wel thuis zouden horen in een documentaire over Yab Yum. Dat wordt me ook wel kwalijk genomen in de recensies, maar mijn veiligheid boven alles gaat. 

Je zegt in de documentaire dat je het je zelf niet goed kan voorstellen hoe het is om seks te hebben tegen betaling, maar is je beeld over sekswerk veranderd door het filmen van Yab Yum?
Ja, absoluut. Als je in Amsterdam woont, word je eigenlijk al vanaf een jonge leeftijd ‘gedwongen’ om een punt in te nemen over sekswerk. Ik baseerde mijn gevoel daarover altijd op hoe ik me voelde wanneer ik over de Wallen fietste: beschaamd. Ook dacht ik dat alle vrouwen altijd tegen hun zin achter het raam zaten. Ik vond dat de Wallen weg moesten.

Dat veranderde toen ik deze film ging maken en toen ik ging praten met vrouwen die in  bordelen werkten. Ik vind nu dat elk mens vrij moet zijn om te kiezen. Prostitutie gaat nooit verdwijnen en Yab Yum was bij uitstek een fijne plek om te werken: je verdiende er heel goed, je had er de mogelijkheid om nee te zeggen, en je mocht er bijvoorbeeld niet werken als je een loverboy hebt. Theo, de baas, zorgde er ook voor dat al die vrouwen hun hypotheek konden aanvragen. Laten we juist meer zulke plekken creëren. 

Dat is nu actueler dan ooit. Plekken als Yab Yum verdwijnen uit Amsterdam, en er is een plan om de Wallen te verplaatsen naar een toeristisch centrum buiten de stad. 
Ja, seksplekken trekken ook onaangename toeristen aan, ik snap wel waarom ze dat willen veranderen. Maar volgens mij is het een groot probleem dat sekswerk in de media wordt neergezet alsof het altijd onder dwang gebeurt en alle sekswerkers slachtoffers zijn. 

Ik vond het daarom belangrijk om in Yab Yum de sekswerker ook als een soort magisch figuur neer te zetten. Uiteindelijk wordt de vrouw die in de documentaire symbool staat voor de sekswerker door slangen vermoord, net zoals Yab Yum vermoord is door criminelen. Maar de schoonheid van Yab Yum, die romantische blik op sekswerk, wilde ik ook laten zien.

Hoe wordt er eigenlijk gereageerd op zo’n sekswerkpositieve film?
Nou, de PR-verantwoordelijke van de film had contact met een meidenblad dat geen interview met me wilden, omdat ze “een feministisch blad zijn en een hoerenclub, hoe chique ook, komt voor ons niet overeen met het feministische gedachtegoed.” Dan heb je het zo niet begrepen, vind ik. 

Een van de mensen die je interviewde zei: ik hoop dat het weer open gaat, en dat ik er weer een baan krijg. Wat gaat er volgens jou gebeuren met de Yab Yum?
Helaas gebeurt met de Yab Yum wat er in heel Amsterdam en andere grote steden gebeurt: het gebouw is opgekocht door een rijke Amerikaan. Beleggers gaan er nu kantoren in bouwen en luxe appartementen van maken. 

Dat is heel erg jammer, maar het is ook interessant. Er zijn zoveel dingen in Amsterdam die plaats hebben moeten maken voor iets anders, en ook dat zal op een gegeven moment weer vervangen worden. Als je daar op een filosofische manier naar kijkt, zie je dat alles uiteindelijk plaatsmaakt voor iets nieuws. Het gaat zoals het gaat. Maar het doet wel een beetje pijn, ja. 

Dankje!