Hoe kan ik rouwen als ik in mijn eentje in quarantaine zit?

Door de lockdown hebben we tijd om onszelf veel vragen te stellen: over onze relatie met onszelf, de buitenwereld en anderen. Ik stelde mezelf ook een vraag, waar ik niet uit kwam. Daarom vroeg ik een deskundige om me te helpen.

Vraag: Toen ik alleen in quarantaine zat, kwam ik erachter dat een familielid ziek was. Ik kreeg over de telefoon steeds kleine beetjes informatie toegespeeld, die ook nog eens rooskleuriger waren dan de werkelijkheid. De afgelopen weken bracht ik in een soort vagevuur door. Aan de ene kant was ik me ervan bewust dat de situatie ernstig was, maar aan de andere kant voelde ik een soort afstandelijkheid. Het was alsof het niet echt gebeurde, omdat ik het niet kon zien – ook al ging het om een familielid dat me dierbaar is.

Ik voelde me constant hulpeloos – vooral toen ik de mensen die ik normaal gesproken stevig zou omhelzen moest vragen of ze me een foto van de kist van deze persoon wilden sturen. Ik denk dat veel mensen in deze periode soortgelijke situaties meemaken. Dus mijn vraag is: hoe ga ik om met dit gevoel van onmacht? Hoe verwerk ik het verdriet dat ik iemand heb moeten verliezen, maar er niet bij kon zijn?

Antwoord van Marilena Iasevoli, psychotherapeut met een specialisatie in relatieproblemen:

Afstand houden wordt vaak gezien als obstakel, maar we zouden het ook moeten zien als een gelegenheid tot bezinning. Onze samenleving dwingt ons om constant ons best te doen, wat soms vermoeiend kan zijn. Het is normaal om je machteloos te voelen – het kan zelfs nuttig zijn. Voel je er niet schuldig over en probeer het niet tegen te gaan. Als je je fysieke en mentale grenzen accepteert, kan dat bevrijdend zijn. Het doet je beseffen wie je bent: een mens. Mensen zijn soms inconsequent en tegenstrijdig, zowel in relaties met anderen als met henzelf.

Er zijn oneindig veel manieren waarop familieleden met elkaar omgaan, dus het is voor jou van cruciaal belang dat je begrijpt welke soort communicatie je met welke familieleden tot stand wil brengen. Wat heb je nodig als jij ver weg bent? Wil je van iemand weten hoe het met diegene gaat? Wil je met iemand praten, als dat mogelijk is? Wil je iemands arts kunnen bellen? Wil je dat de mensen in de naaste kring van het familielid weten dat ze jou op elk moment kunnen bellen? Het kan ook erg krachtig zijn om je gevoelens te delen. Lijden kan je namelijk dichter bij anderen brengen, maar het kan anderen ook wegduwen, vooral als je helemaal in jezelf gekeerd raakt.

Als een dierbaar persoon overlijdt, ga je een rouwproces in. Psycholoog Elisabeth Kübler-Ross heeft een model ontwikkeld waarin vijf fases voorkomen. Allereerst de ontkenning, waarin je de waarheid afwijst. Daarna volgt boosheid: je wordt boos op jezelf, op anderen of op de situatie. Vervolgens ga je de fase van onderhandeling in, en probeer je rationele rechtvaardigingen te vinden. Dan komt de depressie, waarin je je emotioneel en rationeel overgeeft. En ten slotte volgt de acceptatie van de realiteit. Deze fases zijn natuurlijk niet in steen gehouwen; je kunt de eerste fases bijvoorbeeld al doorlopen als de persoon nog niet eens is overleden. De fases vormen slechts een raamwerk om rouw te duiden.

Er is geen onderzoek gedaan naar hoe je op afstand moet rouwen tijdens een pandemie, maar psychologie is nog nooit zo belangrijk geweest als nu. Er zal dus onderzoek naar gedaan worden als dit allemaal voorbij is. Ik heb in het verleden wel patiënten gehad die moesten omgaan met rouwen op afstand, en ik kan zeggen dat hun proces op twee verschillende manieren afweek van het model van Kübler-Ross.

In het eerste geval ervaren mensen alles sneller, maar verwerken ze de emoties niet volledig. Dat leidt tot een soort valse acceptatie. Je denkt namelijk dat je de situatie hebt overwonnen, maar je hebt ‘m niet volledig ervaren. Het is dan makkelijk om in het rouwproces terug te vallen, als je bijvoorbeeld naar een plek terugkeert die voor jou en de overleden persoon speciaal was.

In het tweede geval vertraagt het proces juist, en zit je langer vast in de ontkennings- of depressiefase. Je stelt al het complexe werk dat je moet verzetten om de pijn los te laten uit tot het moment dat je eindelijk bij een begrafenis kunt zijn en je je dierbaren kunt knuffelen. Kortom, je hebt het gevoel dat er een stukje van de puzzel ontbreekt, een stukje dat je in staat stelt om verder te gaan.

In beide gevallen stel ik voor dat je je pijn niet uit de weg gaat. Pijn voelt vaak als iets onbeweeglijks, maar eigenlijk is het een proces. Je beweegt je naar de persoon toe die je zult zijn als het voorbij is.

Tot slot, probeer terwijl je thuiszit symbolen en rituelen te creëren die je troost kunnen bieden. Je zou een brief aan de overledene kunnen schrijven, of je kan een spraakbericht sturen, of je kunt een foto met een lang herdenkingsbijschrift op Instagram zetten. Je zou een kaars kunnen aansteken en een glas wijn ter nagedachtenis kunnen drinken. En huil vooral. Huilen geeft je een kans om te groeien.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Italië