FYI.

This story is over 5 years old.

Stuff

Wat is de deal met al die mensen die middenin de supermarkt hun behoefte doen?

Het is vies, mysterieus en het gebeurt steeds vaker. Tijd om tot op de bodem uit te zoeken wat iemand bezielt om in de Albert Heijn te poepen.

Beeld door Timo ter Braak

Toen er twee weken terug wéér een filmpje opdook van een vrouw die rustig in een supermarkt naast de kratjes Jupiler gaat zitten hurken om het allemaal te laten gaan, was het voor mij duidelijk: er is sprake van een trend. In Nederland, en in het buitenland, gebruiken mensen supermarktenpaden en -schappen de laatste tijd massaal als toilet. Met een beetje zoeken vond ik al snel acht filmpjes. Natuurlijk, het is ontzettend goor, dom en banaal – maar ook hóógst mysterieus. Mijn verwondering is net zo groot als mijn walging. Het is namelijk écht heel erg raar en het gebeurt te vaak.

Advertentie

Ik vind dat we deze trend niet langer kunnen negeren, en ik wil het onderzoeken. Je kunt dit afdoen als riooljournalistiek, maar hierin heb je ongelijk om twee redenen: 1) een riool is nou net hetgeen er in deze kwestie ontbreekt en 2) het is een menselijke plicht om bij onverklaarbaar gedrag niet achteloos de schouders op te halen. Je zou nog kunnen opperen: 'ah joh die mensen zijn gewoon niet goed bij hun hoofd', maar dat is me te makkelijk. Het is een typische valkuil van de Moderniteit om bij iedereen die gedrag vertoont dat afwijkt van de norm het stempel 'gek' op te plakken en buiten de samenleving te plaatsen.

Bovendien lijken sommige filmpjes duidelijk aan te tonen dat de poeper of plasser in kwestie niet gek bij haar hoofd is. 'Haar', ja. Om het nog mysterieuzer te maken lijken uitsluitend vrouwen zich er schuldig aan te maken. Het mysterie moet worden opgelost. Nou is het schier onmogelijk om de kleine- en groteboodschappendaders op te sporen, dus het beste wat ik voor nu kan doen is me op antropologische wijze inleven en zo systematisch mogelijk alle mogelijke beweegredenen analyseren.

Het meisje dat vorige maand in een Albert Heijn in Hoofddorp poepte

Te hoge nood
Om met een voor de hand liggende reden te beginnen: deze mensen hielden het niet meer. Toch denk ik dat deze reden het niet kan zijn. Je kunt immers altijd vragen of je van het personeelstoilet gebruik mag maken. In het filmpje van een meisje dat in een Albert Heijn in Hoofddorp kakt, is bovendien te zien hoe ze na de daad haar vriendin erbij haalt om te checken. Dat doe je niet, als je overvallen door een brullend maagdarmkanaal in blinde paniek geen andere uitweg ziet dan stante pede neer te hurken. Dan maak je je zo gauw mogelijk uit de voeten, en verzin je misschien een smoesje over dat je meende een schattig babymuisje te zien lopen dat je van dichtbij wilde bekijken.

Advertentie

Persoonlijke wraak
De drol is een symbool van wraak. Een geïnstitutionaliseerd symbool zelfs: op shitexpress.com kun je een doosje kak laten opsturen naar mensen met wie je een appeltje te schillen hebt. Wellicht waren de mensen in de filmpjes woedend over hun Dr. Oetker-pizza, die minder halve tomaatjes en stukjes basilicum bevatte dan het plaatje op de doos beloofde. Wellicht hadden ze een pak vlokken aangeschaft dat over de datum was. Maar waarom deze vorm van wraak? Met één klacht op de facebookpagina van Dr. Oetker krijg je allicht een jaar lang gratis pizza's thuisgestuurd. Is de opluchting van het defeceren dan net zo groot voor de gemoedstoestand als voor de maag? Ik betwijfel het.

Een politiek statement

De melkboer en de kruidenier hebben plaats moeten maken voor het grootkapitaal van de supermarkten. De topman van Ahold verdient bijna vier miljoen euro per jaar – een vakkenvuller van 19 verdient 5,96 euro per uur. Karl Marx voorspelde dat op een dag de revolutie zou uitbreken, wanneer het proletariaat in opstand zou komen. Het briljante aan deze theorie is dat-ie niet weerlegd kan worden: dat het nog steeds niet is gebeurd betekent niet dat het nooit zal gebeuren. Kan een opstand beginnen met een keutel? Is de supermarktbolus de Moderne variant van de bestorming van de Bastille?

Kattenkwaad
Misschien is het allemaal veel minder beladen en is het gewoon een geintje. Een onschuldig grolletje, om de vakkenvullers een loer te draaien. Met een beetje mazzel trapt er – voordat een balende puber de boel opdweilt – eerst nog een nietsvermoedende klant in, niet kijkend waar hij z'n voeten zet omdat al hij zijn aandacht bij het augurkenschap heeft. Alleen niemand op de filmpjes lijkt zich stiekem om de hoek van het gangpad te verstoppen, met een gloeiend hoofd als gevolg van het moeten inhouden van een bulderlach.

Advertentie

Een feministische daad
Aangezien alle daders vrouwen zijn, kan een feministisch motief niet worden uitgesloten. Maar hoe is dit een feministische daad? Is de supermarkt een symbool van het boosaardige patriarchaat? Dé plek waar genderrollen in marmer worden gehouwen, door in reclamefolders en de tv-reclames louter vrouwen aan te spreken? Bedoelde Simone de Beauvoir: 'One is not born a woman, but rather becomes one in de supermarkt'?

Een eenvoudig gebrek aan discipline
Je zou kunnen denken dat de redenatie is: ik moet nodig, ik heb geen zin om een wc te zoeken, niemand ziet me: let's go. Dit impliceert alleen een geheel gebrek aan empathie voor de supermarktmedewerkers die de dweil ter hand moeten nemen, én een verwerping van het idee van disciplinering. Het is niet zo dat mensen, zodra niemand ze ziet, in wilde beesten veranderen. Door het constante toezicht, of het gevoel dat er ieder moment toezicht kán zijn (zoals in een panopticon), raken mensen gedisciplineerd. Nee, als Michel Foucaults theorie klopt, kan dit het niet zijn.

Een rationeel beredeneerde keuze
Als je een pragmatische manier van denken tot in de oneindigheid doorvoert, zou je kunnen verdedigen dat een hoopje kak op de vloer niet erg verschilt van een kapot gevallen potje bruine bonen van Hak, wat eveneens wel eens voorkomt. Dat ziet er ook vies uit en moet ook opgeruimd worden. Bij een stuk gevallen potje bonen verliest iedereen – nu kan er in ieder geval één persoon opgelucht door naar de kassa.

Advertentie

Een breaching experiment
Onze sociale werkelijkheid bestaat uit miljoenen ongeschreven regeltjes, zoals 'zeg 'u' tegen bejaarden' en 'kak nooit middenin de supermarkt'. Om de finesse van ons sociale verkeer bloot te leggen, bedacht de socioloog Harold Garfinkel zogenaamde breaching experiments, waarbij sociale regels werden overtreden om de reacties van mensen te onderzoeken. Mogelijk handelen de supermarktpoepers in naam van de sociale wetenschap.

Een mensenrecht
Het ontbreken van openbare wc's in de supermarkt zou je kunnen zien als de schending van een mensenrecht – sinds in 2010 de VN-resolutie 'Recht op veilig water en sanitatie is een mensenrecht' werd aangenomen. Met gebogen hoofd de vernederende tocht door de supermarkt naar het personeelstoilet maken, achter een medewerker aan, kan namelijk als mensonterende gebeurtenis worden ervaren. En dus zou je met enige fantasie kunnen beweren dat je middenin de supermarkt mag kakken. Als je geen fietsenrek kan vinden pleur je je fiets ook tegen een boom.

Een dissociatieve stoornis
Er bestaan mensen die (al dan niet door een psychische aandoening) het gevoel hebben in een andere tijd te leven. Zou het kunnen dat de supermarktkakkers denken in de Middeleeuwen te leven? Dingen als je lul laten zien of kakken in het openbaar waren toen niet vreemd. In 1530 schreef de Rotterdamse Erasmus: "Een welopgevoed mens moet ervan afzien lichaamsdelen, waaraan van nature een schaamtegevoel is verbonden, onnodig te ontbloten." En: "Als het is toegestaan zich te verwijderen, moet men zijn behoeften doen zonder dat er iemand anders bij is."

Dit schreef hij in een etiquetteboek, over hoe een welgemanierd mens zich dient te gedragen, wat impliceert dat iedereen om de haverklap z'n pik liet zien en kakte waar het maar kon.

Slaapwandelen
Somnabulisme, oftewel slaapwandelen, kan ervoor zorgen dat iemand routinehandelingen (naar de wc gaan) uitvoert op totaal andere plekken. Je hebt misschien wel eens je broertje midden in de nacht van de trap of in de prullenbak zien pissen (ik wel). Je kleren aandoen en naar de supermarkt wandelen omdat je droomt dat daar de wc is gaat ver, maar is niet onmogelijk. Maar sommige vrouwen kijken eerst om zich heen voor ze overgaan op hun vieze daad, en het tonen van de drol aan een vriendin, zoals het meisje in de AH in Hoofddorp, valt er ook niet mee te verklaren.

Conclusie/discussie
Ongetwijfeld zijn er meer beweegredenen te bedenken. Bijvoorbeeld: een roep om aandacht, geldbesparing (geen toiletpapier-/doortrekkosten), of verloren weddenschappen. De mogelijkheden zijn schier eindeloos – desalniettemin, dit is een eerste aanzet in het proberen te verklaren van een vreemd menselijk verschijnsel, dat we niet langer kunnen negeren. Het debat over mensen die tijdens het boodschappen doen een boodschap doen moet gevoerd worden.