De beste momenten uit Grand Theft Auto

Rockstar Games ontdekte een gat in de markt toen ze zich realiseerden dat de meeste mensen in videogames gewoon een beetje willen aankloten en zich gedragen als gangsters. Denk maar aan al die uren (en euro's) die jij en je vrienden hebben besteed aan de Grand Theft Auto-games. Stuk voor stuk bestsellers, en elk een klassieker op zijn eigen manier. Saaie vaders in versleten bandshirts en lelijke spijkerbroeken hebben Star Wars en de Rolling Stones als cultureel erfgoed; wij hebben Grand Theft Auto. Ik weet wel wat ik liever heb.

Maffiafantasieën, vlindermessen en mensen vermoorden met een paarse rubberen dildo. Pooiers, oplichters en snel geld verdienen op de meest illegale manieren mogelijk. Grote geweren, ontploffende auto's en soundtracks die meteen klassiekers werden. Elk GTA-spel zegende spelers met een enorme, gestoorde virtuele speeltuin waarin ze chaos kunnen zaaien en zichzelf compleet kunnen verliezen. De serie heeft humor en een oprechte liefde voor het misdaadgenre met elkaar gemengd, en er nog een hele bak aan culturele referenties en cartoongeweld bij geflikkerd, waardoor spelers elke keer weer vastgelijmd zaten aan hun controllers.

Dit is een selectie van een paar van de vetste momenten uit de serie.

Natuurlijk, dit moment hadden we allemaal van mijlenver kunnen zien aankomen. Met alle gangsterfilmclichés die ons al het hele spel naar het hoofd geslingerd werden, hadden we kunnen verwachten dat er verraad aan zat te komen. Maar niet op deze manier. Het overviel me, zoals een stomp in je maag, ook al was de titel van de missie best een grote aanwijzing. Maar toch: fuck jou, Lance Vance, en fuck je domme Lance Vance Dance.

"Je hebt ons verraden…" zei Tommy Vercetti, (voor mij) nog steeds in dat stomme blauwe hawaïshirt, toen hij hoorde dat zijn vriend zich had aangesloten bij Sonny, de ex-baas en vijand van Tommy.

"Nee… ik heb jou verraden, Tommy," zei Lance. "Ik heb jou verraden." Op dat moment begint Tommy om zich heen te schieten.

Als dertienjarige vond ik dit ongeveer de beste manier om een spel te eindigen: met het doodschieten van een vriend die je verraadde, in een enorme villa, met een regen van kogels. Het was geweldig.

Tot dit punt leek San Andreas weliswaar wat tekenfilmachtig, maar was het nog enigszins op de werkelijkheid gebaseerd. Het was een stroperige, zweterige stoofpot van elk gangsterrapverhaal dat je kan bedenken, losjes bij elkaar gehouden door makkelijke referenties naar elke film uit de vroege jaren negentig, maar het was ergens wel logisch…En toen kwam "The Black Project".

Het spel deed eerder nog zo hard z'n best om realistisch te zijn dat je als speler meerdere ondraaglijke vliegexamens moest afleggen voordat je een vliegtuig mocht besturen. Nu kon je opeens met een jetpack wegvliegen van een militaire basis die vernoemd was naar een seksstandje, terwijl je een klein machinegeweer leegschoot.

De missie, die wordt opgezet door een schele hippie die The Truth heet, is bij gebrek aan een betere omschrijving fucking dom. En dat zegt nogal wat, als je bedenkt dat in dit spel een minigame zit waarbij je punten krijgt als je goede seks hebt met je virtuele vriendin. En toch is "The Black Project" geweldig: je moet in de San Andreas-versie van Area 51 (hier Area 69, omdat dit een spel voor volwassenen is) zien te komen. Eenmaal binnen moet je iedereen die je tegenkomt vermoorden, terwijl je een angstaanjagende trap afdaalt die vol staat met gasten in camouflagepakken. Je moet een jetpack stelen, en dan naar huis jetpacken. Hoe mooi wil je het hebben?

Voor alles wat Grand Theft Auto slecht doet (man-tegen-man-gevechten, online stabiliteit, ongeveer alles wat met vrouwen te maken heeft) zijn er twee keer zo veel dingen die ze briljant doen. En GTA is nergens zo goed in als in heists.

GTA IV is het minst geliefde spel in de serie, maar het heeft wel de beste missie: "Three Leaf Clover." Jij, Niko, loopt waar je ook loopt. Je krijgt een berichtje van een van de gebroeders McReary, een groep Iers-Amerikaanse cokesnuivers waar je op de een of andere manier bij betrokken bent geraakt. Voordat je het weet heb je een pak aan, en draag je een geweer en een tas vol met C4. Je staat op het punt om de Bank of Liberty te beroven van een miljoen dollar. Hoe ben je hier beland? Dit was toch een game over kruimeldieven en sjofele appartementjes?

"Three Leaf Clover" is een opwindende missie waarin je iedereen die je tegenkomt moet neerschieten, en elke politieauto die met gillende sirenes jouw kant op komt moet uitschakelen. Alle losse elementen van de missie worden grootste momenten: de dood van Michael, de gijzelaar die bij wijze van wraak wordt doodgeschoten, de eerste NOOSE-helikopter die in beeld komt, de ontsnapping door Chinatown. Het pakt alles wat goed is aan de serie, en ramt het diep je hersenen in met een strak verhaal en een soundmix waarvan je het in je broek doet.

Ik denk dat ik "fuck" of misschien "fucking hell" zei. Ik was tien en zat op het bed van mijn beste vriend Tyler. Hij zette Grand Theft Auto III aan, en liet het spel starten. Het laden leek twintig minuten te duren. En toen zag ik het. "Fuck."

Op de tv zag ik in een steegje een gast staan die een afgedragen zwarte leren jas en een legerbroek droeg. Ik wist zeker dat niets ooit beter zou zijn dan deze game. Ik keek m'n ogen uit. Dit was geen spelletje, dit was een film waar ik de controle over had. De dialogen waren strak, scherp en grappig. De muziek was briljant. Ik zal nooit vergeten dat ik in een zwarte Sentinel rondreed terwijl ik naar Double Clef FM luisterde. De missies waren moeilijk, gewelddadig, en een beetje geschift.

Naast alle toeters en bellen, had het spel een bepaalde sfeer. Het voelde smerig. Het voelde gevaarlijk. Zoals Resident Evil voelt als horror en pure kwaadaardigheid en ingewanden en viezigheid, zo had GTA III de sfeer van gebruikte drugsnaalden, afgebrande auto's, en mensen in elkaar rammen met honkbalknuppels. Het spel gaf mij ook een flinke optater toen ik het speelde. Ik kon gewoon niet geloven wat ik zag. Vanaf het moment dat ik de controle nam over deze gehaaide schurk met piepende sneakers, wist ik dat ik van dit spel zou houden.

Je bent in een zanderig stadje, en Johnny, de geliefde hoofdpersoon uit de uitbreiding The Lost and Damned voor GTA IV, praat met een of andere gast. Het is Trevor, gekleed in een ondergekotst hemd, en hij kijkt ernstig. Kijk, Trevor heeft net Johnny's chick geneukt, en dat vind Johnny niet leuk.

Tot dit moment was Grand Theft Auto V bijna een beetje teleurstellend. De schaal was immens, en het detail uitzonderlijk, maar het verhaal? En dan komt Trevor.

Hij is misschien niet het beste personage in de serie, of zelfs deze editie, maar Trevor is wel een absolute bruut. Hij komt het dichtst bij een pure manifestatie van het kwaad als je ooit zult zien in de serie. In de opening staat hij met zijn lul uit zijn broek het hoofd van een geliefd karakter uit de vorige game tot moes te stampen terwijl hij "Cunt! Cunt! Cunt!" roept. En jij, terwijl je op een zaterdagochtend in je boxershort of de bank zit te gamen, mag deze maniak besturen. Trevor was een karakter dat het genre een spiegel voorhield en je liet zien hoe echte slechtheid eruitziet: bitter, hatelijk en wreed.

GTA II was het eerste spel uit de serie dat ik speelde. Ik was acht jaar oud, en had mijn moeder op de een of andere manier overtuigd om de 18+ rating te negeren. Ik weet niet wat ik verwachtte. Destijds speelde ik alleen FIFA, en alles waar de naam van Tony Hawk op was geplakt.

Het introductiefilmpje van GTA II is, als ik het nu zie, vooral een slordige verzameling van kitscherige clichés waarin Jack Branning van EastEnders door New York rent in zo'n boem-flits-boem-montage die je veel zag in de jaren negentig (en er zit een raar moment in waarin een vrouw "Yakuza…" zingt met al het enthousiasme van een treinomroepster). Maar destijds vond iedereen dit introfilmpje zo'n beetje het beste wat ze ooit hadden gezien. "Holy shit!" zeiden we, zweterig van de gedachte alleen al. Al onze actiefilmdromen waren verzameld op één plek, in het begin van een spel dat eigenlijk veel subtieler was dan een stelletje pubers die gewoon Hare Krishna's wilden neermaaien konden bevatten.

Het lijkt alsof het eeuwen duurt voordat je een vuurwapen krijgt in dit spel. Het grootste deel van de tijd speel je boodschappenjongen en ontmoet je mensen. Je vergeet bijna dat je een spel speelt waar je constant een wapen nodig hebt… En dan krijg je er een, en mag je hem meteen gebruiken. Het is luid en het is eng en het klinkt alsof er een bom afgaat elke keer als je de trekker overhaalt. Het voelt en het klinkt als, ja, een geweer. Het voelt alsof je een beetje macht krijgt, en daar voorzichtig en respectvol mee om moet gaan. Een soort van respectvol dan.

Wanneer je Vlad moet vermoorden – een Oost-Europese lul die je van hot naar her stuurt om zijn zaakjes te regelen, en je dan naait – voelt het wapen zwaar in de handen van je avatar. Het voelt eigenlijk best kut dat je op het punt staat om iemand te vermoorden. Het is eigenlijk gek dat een game je zo'n gevoel kan geven. Je ontvoert Vlad, en neemt hem mee naar de rivier. Daar smeekt hij om zijn leven. Je schiet hem in zijn hoofd, en kijkt toe terwijl zijn levenloze, bloederige lichaam in de rivier valt en naar de bodem zinkt.

Het voelde vrij choquerend om dat iemand aan te doen. De serie slaagde er nooit echt meer in om de speler zo'n gevoel van schaamte en schuld te geven, maar in dat ene kleine moment sloeg GTA de spijker op de kop.