Op de grens tussen Polen en Wit-Rusland ligt het Belavezjskaja Poesjtsjawoud, een van de laatste grotendeels onaangetaste oerbossen van Europa. In de afgelopen twee jaar hebben migranten uit Afrika, het Midden-Oosten en Zuid-Azië zich in het woud schuilgehouden terwijl ze via Polen de EU probeerden binnen te komen. In die periode heeft de Poolse grenswacht deze gebieden constant bewaakt, en iedereen die ze tegen zijn gekomen gewelddadig aangepakt en weggestuurd.
De crisis begon in 2021, toen de Wit-Russische president Alexander Loekasjenko de visawetgeving van het land versoepelde, waardoor mensen met een enkeltje Wit-Rusland het land mochten betreden. Deze zet werd voornamelijk gezien als vergelding tegen de sancties die de EU had opgelegd nadat Loekasjenko naar verluidt de Wit-Russische verkiezingen in 2020 in zijn voordeel had gesaboteerd. De spanning zakte enigszins in 2022, maar is recent weer gestegen nadat Polen 10.000 troepen naar het gebied heeft gestuurd als reactie op Wit-Russische invallen in hun territorium.
Videos by VICE
Voor de duizenden mensen die zich in het bos schuilhouden zijn de leefomstandigheden ondertussen vreselijk. In de winter zakken de temperaturen vaak tot onder het nulpunt. Mensen raken tijdens hun pogingen om de grens over te steken vaak verdwaald in het bos en hebben dan moeite om hun weg terug te vinden. Sinds 2021 zijn er 48 lichamen in het oerbos gevonden. De Poolse overheid heeft humanitaire hulp en mediatoegang tot het gebied verboden.
Ondanks alles hebben journalisten toch manieren gevonden om verslag te doen over de crisis, en hebben vrijwilligers de migranten met eten, kleren en medische assistentie kunnen helpen. Een van hen is de fotograaf Hanna Jarzabek, die tussen augustus 2022 en mei 2023 undercover in het gebied heeft gewerkt. We spraken haar over haar fotoreportage, The Jungle, en de verhalen die haar het meest zijn bijgebleven.
VICE: Waarom heb je besloten om verslag te doen over de grens tussen Polen en Wit-Rusland?
Hanna Jarzabek: Ik ben in Polen geboren. Meteen vanaf het begin merkte ik hoe verschillend de overheid Oekraïense vluchtelingen heeft behandeld, vergeleken met de vluchtelingen die vanuit Wit-Rusland het land binnenkomen. Hoewel humanitaire organisaties bij de Oekraïense grens kunnen ingrijpen, moeten ze bij de Wit-Russische grens in het geheim werken. Polen heeft daar een streng immigratiebeleid aangesteld.
Wat bedoel je met “streng”?
Ter context: Sinds het begin van de oorlog zijn er 1,5 miljoen mensen vanuit Oekraïne naar Polen gekomen. Ik vind het geweldig dat ze hulp krijgen. Zo’n 40.000 mensen zijn vanuit Wit-Rusland gekomen, maar zij worden constant teruggestuurd. De Poolse overheid heeft daar zelfs ook een muur gebouwd.
Waarom wordt de ene groep wel geholpen en de andere niet?
Ik denk dat het iets te maken heeft met etniciteit, cultuur en religieuze achtergrond.
Wie zijn de mensen aan de grens?
Velen ontvluchten oorlog of armoede. Ze gaan eerst naar Rusland en daarna naar Wit-Rusland. Daar krijgen ze een visum, daar kan je makkelijk aan komen. De Wit-Russische overheid verdient er namelijk geld aan. Daarna rijden ze vanuit Minsk naar de grens en wordt ze verteld dat ze nog tien kilometer door het bos moeten lopen. Ze willen zo de Europese Unie binnenkomen en daar asiel aanvragen. Maar uiteindelijk worden ze tegengehouden door de Poolse grenswacht.
De reis over de Middellandse Zee is gevaarlijk, maar ik denk niet dat mensen snappen hoe gevaarlijk het oerbos kan zijn.
Hoe ernstig is het?
De afgelopen winter was streng. Ik liep een keer drie uur lang door het bos met twee vrijwilligers. Een van hen was een dokter. We kwamen eindelijk aan bij een Syrische vluchteling die zwaar onderkoeld was. We hebben zijn natte kleren vervangen, maar zijn conditie verslechterde. Na twee uur moest de dokter een ambulance bellen. We wisten niet zeker of hij de nacht zou overleven
Waarom werd er twee uur gewacht?
Je hebt daar geen toegang tot het Rode Kruis of andere organisaties. Als je een ambulance belt, komt de grenswacht ook meteen opdagen. Daarom hebben vluchtelingen een specifiek alarmnummer om vrijwilligers te contacteren.
Wat gebeurde er nadat je had gebeld?
We wachtten nog eens vier uur, bij -11°C. Het reddingsteam had onze coördinaten, maar toen ze eindelijk aankwamen was er geen medisch personeel: alleen grenswachten en brandweerlieden.
Is de vluchteling nog bij het ziekenhuis aangekomen?
Ze hebben hem in de auto gezet, maar hem daar nooit heen gebracht.
Hoe weet je dat?
Ik was erg bezorgd en nam contact op met het parlement om uit te zoeken waar hij was. Maar ik had geen andere optie. Gelukkig had dat geen gevolgen voor mij.
Heeft hij het overleefd?
Ja, de agenten hebben hem naar een migrantenkamp gebracht.
Heb je ook nog met andere mensen gesproken?
Ik kan me nog een Iraanse vrouw herinneren die had meegedaan aan een paar vrouwenrechtenprotesten. De Iraanse overheid had haar op een blacklist gezet en ze moest vluchten. Technisch gezien had ze in aanmerking moeten komen voor politiek asiel.
Waarom gebeurde dat niet?
De Poolse grenswachten stuurden haar terug naar de Wit-Russische grens voordat ze asiel kon aanvragen. Ze was met een vriend en haar echtgenoot. Tijdens hun tweede poging werden ze door de grenswachten mishandeld, en werd er ook traangas gebruikt. De vrouw werd wakker in een Pools ziekenhuis, maar haar echtgenoot en vriend waren nergens te bekennen
Waar waren die?
Terug in Wit-Rusland. Het duurde maanden voordat de vrouw een bericht naar haar man kon sturen en erachter kwam dat hij nog in leven was.
Toen ik met haar praatte, had iemand haar thuis opgevangen. Dat is verboden, maar sommige mensen doen het nog steeds. We gebruikten Google Translate om elkaar te begrijpen. Haar verhalen waren vreselijk. Maar ik kan me haar angstige ogen nog het meest herinneren.
Iemand het recht ontkennen om asiel aan te vragen is illegaal volgens internationale wetgeving. Hoe kan het dan dat het alsnog gebeurt?
De grenswachten vragen er niet eens naar. Als iemand het erover heeft, negeren ze het gewoon. Er zijn geen getuigen, geen vertalers. De vluchtelingen krijgen nooit de kans om een aanvraag in te dienen; ze worden teruggestuurd naar Wit-Rusland. De grenswachten vertrappen hun telefoons en sturen ze zonder gps terug het bos in. Je zou kunnen zeggen dat de grenswacht mensen de dood in stuurt.
Ben je ooit betrapt door de grenswachten?
Ja, toen ik de muur fotografeerde, 186 kilometer van staal en prikkeldraad. Maar ik deed alsof ik een toerist was, en omdat ik me aan de vereiste afstand van de muur hield, konden ze niks anders doen dan vragen stellen. Ik kan niet geloven dat, 30 jaar na de val van de Berlijnse Muur, Europa door nog een muur verdeeld wordt.
Houdt de muur vluchtelingen echt tegen?
Nou, hij is 5,5 meter hoog en bovenop met prikkeldraad bedekt, maar mensen klimmen er nog steeds overheen. Ze vallen neer aan de Poolse kan en breken hun benen en voeten. Poland creëert alleen maar meer kosten voor zichzelf, omdat die mensen dan naar het ziekenhuis moeten.
Heb je ook verhalen gehoord die goed zijn afgelopen?
Ik heb van mensen gehoord die op veilige plekken zijn, die in Duitsland terecht zijn gekomen of hun familie in de EU hebben gevonden.
Scroll naar beneden voor meer foto’s:
Dit fotoverslag werd gefinancierd met behulp van Investigative Journalism for Europe (IJ4EU).
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Germany.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.