Deze Vodou-priesteres uit New Orleans is veganist en doet dus niet aan dierenoffers

De Vodou-tempel van Sallie Ann Glassman is verstopt in Bywater, een opkomende buurt in New Orleans. Je vindt de tempel ergens in een steegje achter wat keurige huizen die onlangs een nieuw laagje verf kregen en waar de bloemetjes net beginnen te bloeien in de vensterbanken. Het modderige kiezelpaadje wordt bewaakt door een groot beeld dat in elkaar is geknutseld met metaalresten. Dit beeld stelt een gede voor, een geest die zich bezighoudt met seks, dood en wedergeboorte. Het paadje leidt langs grote hekken die beplakt zijn met afbeeldingen van de volledige huishouding van de Vodou-wereld: de gede-skeletten en de Iwa, de geesten. Het is stil en ik sta hier met niemand meer dan de Technicolor-geesten die me gezelschap houden, waardoor ik me nog meer een buitenstaander voel. In de verte hoor ik het gerinkel van metaal, gepaard met het zware, hijgerige geadem van iets wat heel groot is en heel snel dichterbij komt. En dan te bedenken dat ik hier ben om het stereotype van voodoo onderuit te halen.

"Sorry dat ik zo laat ben," zegt Glassman als ze de hoek om komt met een dikke, harige hond.

We schudden elkaar de handen, haar collectie armbanden glijdt over haal pols. Glassman stelt haar hond aan me voor, ze heet Ayida, vernoemd naar de regenboogslang van Iwa. Ze haalt de tempeldeur van het slot, klopt drie keer op de deur – zo gaat het ritueel – en vervolgens gaat ze de tempel in die ze zelf heeft gebouwd. Als de drie gigantische altaren – die elk een hele muur in beslag nemen – er niet hadden gestaan, zou je denken dat de huurders aan het verhuizen of renoveren waren. De vloer is helemaal kaal en tegen de muren staan stoelen gestapeld, naast een lege keuken. Voor een leek zien de altaren eruit als een zorgvuldig opgebouwde chaos van kaarsen, drankflessen, offerschalen en iconografische afbeeldingen. Het is moeilijk om je fantasieën over een voodoo-horrorfilm niet de vrije loop te laten – ik zie een naakte Lisa Bonet door bloed heen rollen, ik zie de zombie van Bill Pullman smeken: "Laat ze me niet begraven, ik ben niet dood!".

Achter me hoor ik het geluid van gespetter. Ayida heeft haar waterbak omgegooid en staart nu schuldbewust naar de plas.

"Ze snapt het idee van een schaal nog niet helemaal," zegt Glassman.

Als ze niet bezig is met het begeleiden van andere Vodou-beoefenaars, dan geeft ze les. Ze is de laatste paar decennia alleen maar bezig geweest om haar publiek te onderwijzen in haar geloof, bezig om de bestaande stereotypes, de xenofobische en racistische vooroordelen die vooral in de populaire bastaardcultuur van Voodoo bestaan, te doorbreken. Ze laat zien wat Vodou echt is: een levendige, complexe en altijd veranderende visie op de wereld.

"Voodoo is de commerciële, toeristische Hollywoodversie. Vodou is een religie," legt ze uit.

Glassman is geboren in Maine en haar ouders zijn joden met Oekraïens bloed. Ze voldoet niet helemaal aan het traditionele beeld dat er is van een mambo Asogwe, een Vodou-priesteres. Het kan zomaar dat je de zestigjarige tegenkomt in New Orleans – het episch centrum van het voodoo-toerisme –, deze door de zon gebruinde, veganistische, blanke priester die je vertelt over het verband tussen slavernij en Haïtiaans geloof. En toch, terwijl ze over haar verleden vertelt wordt langzaam duidelijk dat het in deze tempel niet om toerisme en geld draait.

"Ik was helemaal into Ordo Templi Orientalis (de magische broederorde, opgericht door Aleister Crowley, red)," vertelt ze terwijl ze de waterbak van Ayida weer bijvult. "Ik was een poosje een soort onderbevelhebber, maar toen realiseerde ik me dat macht me eigenlijk helemaal niet interesseert."

Glassman verhuisde naar New Orleans en ontdekte door haar werk achter de bar de wereld van de traditionele Vodou-cultuur in 1976, en in 1980 begeleidde ze al ceremonies bij haar thuis. Verrassend genoeg was het niet haar afkomst die ervoor zorgde dat Glassman loskwam van de Vodou-conservatieven – het was haar veganisme. Hoewel het in films als en The Serpent and the Rainbow wordt overdreven, om van Pat Robertson's 700 Club maar te zwijgen, speelt rituele slachting een belangrijke rol bij Vodou. Toen Glassman dat ontdekte, realiseerde ze zich dat haar veganisme en haar Vodou-liefde op de een of andere manier met elkaar verenigd moesten worden.

"Er wordt gezegd dat de dieren zichzelf opofferen, maar wat ik ervan heb gezien was heel naar. Het is erg bloederig. Best wel gruwelijk," zegt ze.

Anthony Karen is een fotograaf die een lange periode met de afgezonderde gemeenschappen van de Haïtiaanse Vodou's heeft geleefd. Hij is het eens met Glassman.

"Het ritueel rondom dierenoffers is in de afgelegen gebieden van het land extremer. Ik zal niet in detail treden, maar als dierenliefhebber vind ik het moeilijk om ernaar te kijken. En de meeste offers die ik heb gezien waren best menselijk," schrijft Anthony in een mail.

"Bij dierenoffers wordt je spirituele lichaam en je hele wezen gevoed met behulp van de engelen van de aarde. Je zou het zo kunnen zien: de diverse energieën worden gerecycled en opnieuw geordend, om het lichaam en de ziel kracht te geven om dit mensenleven te kunnen leven."

Glassman en Anthony benadrukken beiden het gemeenschappelijke belang van het ritueel slachten. Als deze ceremonies achter de rug zijn wordt het vlees bijna altijd verdeeld onder de mensen van de gemeenschap. In sommige gebieden zijn supermarkten een buitenlands fenomeen en voorziet dit vlees in het levensonderhoud van deze mensen. En toch is het nog steeds lastig te begrijpen dat een veganist uit New England aangetrokken wordt door een religie die vermoedelijk het meest wordt geassocieerd met moderne dierenslachting.

"Is het voor ons bedoeld of voor de geesten?" vraagt ze zich af met betrekking tot de slachting. "De Iwa waren ook ooit mensen. Ze gingen dood en hebben nu nieuwe perspectieven, ze kunnen ons gidsen en advies geven. En er vindt zeker ontwikkeling plaats: er was een tijd dat mensen werden geofferd om maïs te laten groeien – zoiets vinden we nu gruwelijk."

Toen Glassman begon met de rituele ceremonies werd ze door een vriendin uitgenodigd voor een Fet Gede, een 'Dag van de Doden' in Haïti. Deze reis veranderde alles voor Glassman: ze ontmoette Edgard Jean Louis, een Vodou-priester met veel aanzien. Hij zorgde ervoor dat ze zich op haar gemak ging voelen als outsider in deze afgezonderde, naar binnen gekeerde gemeenschap.

"Hij kwam mijn universum binnen, en werd heel belangrijk voor me. Hij was echt fantastisch. én onder de indruk van mij: wie is dit witte, veganistische, joodse meisje uit Amerika? Hij geloofde dat de Iwa mij had uitgekozen, dus waarom zou hij daar niet in mee gaan? Hij noemde mij zijn dochter, ik noemde hem papa."

Vodou gaat over verandering en overleven, legt ze uit. Het stamt uit de tijd van de slavernij, waarbij traditionele Afrikaanse spiritualiteit in contact kwam met katholicisme, inheemse Amerikaanse geloofsovertuigingen en spiritualiteit.

"Vodou is echt prachtig en het helpt je je leven lang. Het gaf mensen de mogelijkheid om situaties te verdragen die normaal gesproken ondragelijk waren," vertelt Glassman ook.

Bij een geloofsovertuiging die heel erg vormbaar en creatief is, zullen tradities altijd veranderen. Glassman is niet de enige veganist, steeds meer aanhangers kiezen voor vegetarisme of veganisme. Ze geloven dat deze levensstijl voor meer harmonie met het universum en z'n spirituele bewoners zorgt. Maar net als bij elke religie, zijn er ook binnen Vodou de orthodoxen die het totaal niet eens zijn met de veganistische opvattingen van Glassman.

"Ik ben erom bedreigd, vooral door Amerikanen," voegt ze eraan toe. "Altijd Amerikanen."

In het buitenland is het makkelijker, hoewel het daar ook voor spanningen kan zorgen. Glassman herinnert zich nog dat ze gevraagd werd om mee te doen aan een rituele slachting, samen met de vrouw van 'papa' Edgard in Haïti.

"Ze was behoorlijk oud en ik had haar nog nooit ontmoet. Ze was doodeng en heel woest. Er moest een kip geslacht worden, maar ik kon het gewoon niet doen. De vrouw keek me aan met een blik van: "Moet ik hiermee werken? Wat is er mis met jou?" Ze deed het uiteindelijk wel voor me, maar ik weet dat ze me echt een watje vond." Glassman begint te lachen. "Maar de Vodou-aanhangers uit Haïti deden er nooit moeilijk over, en ik heb nooit vlees moeten eten."

Belangrijker nog: Glassman heeft nooit moeite gehad met het oproepen van de Iwa tijdens haar ceremonie. Volgens Glassman worden zij en haar mede Vodou'ers wel gewaardeerd door de Iwa, ondanks dat ze geen dieren offeren.

"Ik eer en respecteer de tradities. We doen alle onderdelen van de ceremonie precies in de juiste volgorde, maar binnen die kaders zijn we wel creatief. De wereld verandert, Vodou verandert en reageert. Het leeft en het geeft antwoorden aan de wereld."

Maakt ze zich zorgen over de fanatici die haar bedreigd hebben?

"Volgens mij zijn ze vooral boos op de Iwa, omdat die mij niet een trap onder m'n reet geven." Glassman kijkt om zich heen in de richting van de tempel, naar de versierde altaren en naar Ayida die het laatste beetje water opdrinkt. "Maar mijn leven is best wel goed."