We spraken vijf Nederlanders die helemaal naar worden van gatenpatronen

Je kunt de mensheid in twee categorieën verdelen: zij die ongestoord een reep Bros-chocola kunnen eten, en zij die met afgrijzen toekijken hoe iemand zoiets monsterlijks kan wegwerken. Behoor je tot deze laatste categorie, dan heb je wellicht trypofobie. Mensen met deze fobie krijgen meestal een onbeschrijfelijk naar, walgelijk en misselijk gevoel bij het zien van stippen- en/of gatenpatronen. Ondanks dat het internet bol staat van deze verhalen, wordt trypofobie nog niet officiëel erkend in de psychiatriebijbel DSM-5. Het woord ‘trypofobie’ verscheen zelfs pas in 2005 voor het eerst online. De eerste wetenschappers die de angst in 2013 onderzochten, opperden dat het misschien voortkomt uit een instinctieve angst voor gevaarlijke organismen (spinnen, slangen) met zulke stippenpatronen. Eerder deze maand zagen neurologen echter dat stippenplaatjes niet zozeer angst als wel walging oproepen, aan de hersenstructuren die actief werden bij een trypofobische reactie. Maar hoe en waarom precies, dat is nog niet bekend. Om meer te weten te komen over de walgelijke wereld van trypofobie sprak ik een aantal ervaringsdeskundigen. Ik kreeg een kijkje in de hersenen van mensen die last hebben van weerzinwekkende Sanex-reclames, gillend door de woonkamer rennen en de makers van Candy Crush willen e-mailen omdat een honingraat-symbool het spel verpest.

Tonic: Hoe kwam je erachter dat je trypofobie hebt?
Yi Tian: Ik wist eigenlijk niet dat er een naam voor was, maar ik schrok soms van bepaalde dingen en vond ze vies. Bijvoorbeeld wanneer beestjes kringen op het strand maken, of als regendruppels cirkeltjes in de aarde achterlaten. Er was ook een Sanex-reclame waarin ze huidporiën enorm uitvergroten, dat vind ik echt vies. Als die op tv kwam vroeg ik anderen altijd om weg te zappen. Zij keken me dan verbaasd aan omdat zij het helemaal niet vies vonden. Ken je anderen die hier last van hebben?
Ja, ik kwam er twee jaar geleden achter dat een van mijn beste vrienden bepaalde patroontjes ook vies vond en sindsdien stuur ik hem soms plaatjes als ik zelf per ongeluk op zoiets stuit. Mijn zusje heeft er ook last van, dus die plaag ik er ook mee. Dan stuur ik haar de plaatjes via Whatsapp en verwijder ik ze zelf weer, zodat ze niet in m’n telefoon staan. Waar gaan jouw nekharen van overeind staan?
Ingezoomde foto’s van spinnenogen of beenmerg, doorgesneden granaatappels en de binnenkant van Bros-chocolade. Vooral rondjes die heel dicht bij elkaar staan zijn onprettig. Wat doe je als je iets tegenkomt met zo’n naar gatenpatroon?
Ik stuur het zo snel mogelijk door naar m’n zusje en die vriend zodat ik hun dag ook even kan verpesten. Daarna alles deleten of ontwijken en nooit meer naar kijken. Ben je ooit naar een dokter of psycholoog geweest voor je fobie?
Nee, zolang ik er niet lang naar hoef te kijken of ermee hoef te werken heb ik er niet zoveel last van.

Tonic: Hoe lang heb je al last van trypofobie?
Laura: Ik krijg al zo lang ik me kan herinneren een heel naar gevoel wanneer ik bepaalde patronen van gaatjes zie. Op de middelbare school bekraste ik met de punt van mijn passer een plaatje van cellen met celkernen in mijn biologieboek, net zo lang tot ze niet meer te zien waren - gewoon omdat ik een onbedwingbare drang had om die gaatjes kapot te maken. Een paar jaar geleden las ik pas dat hier een naam voor bestaat. Heb je het er wel eens met anderen over?
Ik dacht altijd dat ik de enige was, dus daarom sprak ik er nooit over, tot ik er achter kwam dat mijn broertje dit ook heeft. We maakten pannekoeken en omdat het vuur te hoog stond kwamen er allemaal kleine bruine gaatjes op de plekken waar luchtbelletjes in het beslag zat.Toen ik de pannekoek omdraaide en die gaatjes zag, zei ik iets als: “gatver, hier kan ik niet tegen, deze moet weg.” Mijn broer zag dat en vroeg verbaasd of ik dat ook had. Toen ik hem vertelde dat hier een naam voor blijkt te zijn, was hij net zo verbaasd als ik. We hebben het er soms over, als we iets zien zeggen we bijvoorbeeld: “ugh, dat schilderij daar, vet trypo.” Zo had onze moeder eens een vaas gekocht met allerlei nare, organische gaten en die in de woonkamer gezet. Als m’n broer en ik op bezoek komen, verbannen we die vaas meteen naar een dicht kastje. Wat voor gevoel krijg je als je zoiets ziet?
Ik krijg vreselijke jeuk, mijn hartslag gaat omhoog, en ik word warm, zweterig en onrustig. Ik ben nooit naar een psycholoog geweest hiervoor, want zo lang ik de objecten niet zie is er eigenlijk niks aan de hand. Eigenlijk zou ik er wel graag meer over willen lezen, maar ik durf dus niet eens te googlen op de term “trypofobie”, omdat er dan meteen vreselijke plaatjes in beeld komen. Er zijn mensen die foto’s van huid met allemaal hele diepe poriën hebben gephotoshopt en online hebben gezet. Voor die mensen is een heel speciaal plekje in de hel gereserveerd.

Tonic: Hoe kwam je erachter dat je trypofobie hebt?
Phebe: Het viel me voor het eerst op bij die Sanex-reclame waarbij ze inzoomen op een schouder. Toen ik die zag ging er een golf van walging door m’n lichaam. Later merkte ik dat sommigen niet zo’n erge reactie op bepaalde patronen hadden. Toen ik eens door de IKEA liep met vriendinnen zagen we bijvoorbeeld een poster van boomstammen. Zij vonden ‘m doodnormaal, terwijl ik het echt een verschrikkelijk beeld vond. Ook zag ik op Facebook eens een test voorbij komen om te checken of je trypofobie hebt, maar na de eerste foto haakte ik al af. Ik word er gewoon misselijk van. Wat doe je op zulke momenten?
Het stomme is dat ik niet meteen wegkijk, maar dat ik toch altijd een beetje nieuwsgierig ben en even kijk of op een link klik – om vervolgens helemaal naar te worden en het snel weer weg te klikken. Kun je nog meer voorbeelden noemen van objecten waar je de kriebels van krijgt?
Voor het vrijgezellenfeest van m’n zus gingen we eens uit eten in een restaurant in de Bilt en hun terrasstoelen hadden een enorm naar gatenpatroon. Ik wil daar liever niet meer heen. O, en in het spel Candy Crush gebruiken ze een honingraat-symbool dat ik niet om aan te zien vond. Ik overwoog zelfs om de makers van het spel erover te mailen. Ironisch genoeg is m’n zus trouwens bijenhouder, dus als zij met die honingraten bezig is kijk ik ook liever even de andere kant op.

Tonic: Wat waren jouw eerste ervaringen met trypofobie?
Jennifer: Als kind begon het al bij die trappen waar je doorheen kunt kijken. Dat zijn natuurlijk relatief grote gaten, maar als we op visite gingen bij mensen met zo’n trap, dan liep ik er voor geen goud van af. Ook was ik absoluut niet bang voor dieren of kleine beestjes, maar bij mierenhoopjes werd ik gillend gek. Nog steeds voel ik bij beide taferelen schokjes in m’n buik, maar tegenwoordig durf ik in ieder geval wel van de trap af te gaan. Hoe kwam je erachter dat je die situaties totaal anders ervaart dan anderen?
Ook als kind. Ik was dan wel de grootste kleine dramaqueen van het schoolplein, maar ik werd toch nog wel vreemd aangekeken als ik uit de pan flipte bij een plant met een gek patroon of bij die mierenhopen. Ik krijg weer kippenvel als ik eraan denk, dat ziet er toch ontzettend gruwelijk en walgelijk uit? Ken je anderen met trypofobie?
Nou, nee. Ik heb juist iemand in mijn leven die het absolute tegenovergestelde voelt – namelijk mijn zus. Zij gaat zo ontzettend goed op filmpjes van mensen met gekke voetwonden of acné en ik moet daar oprecht een beetje van overgeven. Ook lachte zij mij altijd uit over mijn angsten voor trappen en van die wildroosters op straat. Ken je die? Daar ga ik nog steeds echt niet overheen. Straks val ik er nog in. Kun je nog wat voorbeelden geven waarvan jouw nekharen overeind gaan staan?
Sowieso alles wat ik net noemde, maar ook vieze gekke wondjes met gaten bij mensen, foto’s van bijenkorven en ouderwetse badsponzen die mijn oma vroeger had.

Tonic: Hoe kwam je er achter dat je trypofobie hebt?
Lara: Via een quiz op internet. Daarin lieten ze allerlei plaatjes met veel gaten zien en vervolgens vroegen ze naar je reactie. M’n huisgenoot en ik deden de quiz samen, en zijn na het derde plaatje gestopt, omdat we er niet meer tegen konden. Het gevoel dat we hadden is lastig te omschrijven: huiverig, kriebelig, misselijk, onpasselijk – het was alsof we in Fear Factor zaten. We sloegen regelrecht de laptop dicht, sprongen van de bank en renden gillend door het huis. Naderhand hebben we de plaatjes wel eens aan anderen laten zien en gevraagd wat zij ervan vonden, maar zij hadden nergens last van. Toen beseften we dat dit niet helemaal normaal was. Waar gaan je nekharen nog meer van overeind staan?
Insectenhotels en de knoflookpers bij ons thuis, walgelijk. Het allerergste vind ik gedroogde lotus! Ik heb speciaal zonet de naam gegoogeld omdat ik ‘m niet meer wist en dat was echt walgelijk.

Ben je ooit naar een dokter of psycholoog gegaan voor je fobie?
Nee, ik krijg dan wel een arelaxed en onpasselijk gevoel, maar het is ook ergens wel gewoon grappig. Het is totaal niet iets dat me belemmert in mijn leven.