Moeten we nog bang zijn voor woekerpolissen?

Geld, leuk als je het hebt, niet leuk als je het niet hebt. Maar wat is het eigenlijk? En wat kun je ermee, behalve spullen kopen? In deze serie bespreken we elementaire geldvragen van onze lezers, zodat jij ook te weten komt wat mensen die wel actief meededen tijdens de economielessen allang wisten. Zelf een domme geldvraag? Mail hem naar dommegeldvragen@gmail.com .

–

Beste VICE Money,

Een van de dingen die me nog het meest intrigeert in de economie is de woekerpolis. Het woord ‘woekeren’ doet wat me, het klinkt niet heel best. En ik lees de laatste tijd over rechtszaken tegen grote verzekeraars die woekerpolissen hebben aangeboden aan klanten die daar, zonder dat ze het door hadden, een hoop geld op hadden verloren. Ik dacht dat het iets van vroeger was, maar blijkbaar bestaat het nog steeds en heb je het niet snel door dat je in een woekerpolis stapt. Moeten we nog bang zijn voor woekerpolissen? Let me know,
Leendert

–

Ha Leendert,

Soms gaat beleggen gewoon ontzettend langzaam, krijg je bijna geen rente op je spaarrekening of ben je niet tevreden over de hoogte van je pensioen of het bedrag dat je verzekering uitkeert. Als je wil dat je geld meer waard wordt, dan moet je iets anders bedenken. En daar hebben verzekeraars, goed als ze zijn, iets op bedacht. Ze vragen een hoge premie en gaan voor jou in aandelen beleggen. Maar je betaalt dan ontzettend veel aan ze, en dan kan het voorkomen dat de verzekeraar te veel risico neemt met zijn beleggingen – en je dus veel geld verliest. Dat is dus een woekerpolis, en ik zou er als ik jou was echt mee uitkijken.

Dat het woord ‘woekeren’ je een beetje bang maakt is volkomen terecht. Want woekeren, dat doet alleen onkruid; klimop of agressief groeiende struiken. Ze groeien heel snel, waardoor muren kapot gaan en bospaden onbruikbaar worden. Jouw geld groeit bij een woekerpolis ook megasnel, maar het kan veel schade veroorzaken. Vandaar de term.

Mensen kochten in de jaren negentig niet alleen maar bomberjacks en happy hardcore cd’s. Ook kochten zij woekerpolissen, oftewel beleggingsverzekeringen. Het enige dat je hoefde te doen was de verzekeraar een vast bedrag per maand betalen en hij zou zo niet alleen voor je sparen, maar ook nog eens zorgvuldig beleggen met jouw geld – waarbij een goed rendement zo goed als gegarandeerd was.

Zo bleek het alleen niet helemaal te gaan. Er werden gouden bergen beloofd, maar mensen zagen hun geld helemaal niet terug. Bijna de helft van de premie die consumenten betaalden werd namelijk niet belegd of gespaard, maar rechtstreeks naar de bankrekening van de verzekeraar gesluisd. Niet zo’n goed idee dus, maar ook gewoon heel makkelijk om in te trappen, omdat de verzekeraars aan kwamen zetten met mooie reclames over een vermogen op je oude dag. Je werd helemaal lekker gemaakt. Om te voorkomen dat je zou begrijpen dat je genaaid werd, werden de verborgen kosten goed verpakt in een onbegrijpelijk financieel jargon, waardoor nauwelijks iemand wist wat hij eigenlijk aanschafte.

Deze praktijk wordt bevestigd door Alex* (53), wanneer ik hem benader namens VICE Money. Hij schafte zelf een woekerpolis aan in de jaren negentig. “Er kwam een vertegenwoordiger van Aegon bij mij thuis met een heel verhaal over pensioengaten, WAO en weet ik veel wat nog meer. Ik begreep er niks van en het interesseerde me ook niet. Maar ik vertrouwde de man.”

Dat de consumenten kochten op goed vertrouwen kwam de verzekeraars goed uit, want zo had de consument niet door dat er iedere maand van hun premie maar liefst 40% rechtstreeks in de zak van de verzekeraar verdween. Iets wat bij wet verboden is: het mag hoogstens 2 à 3% zijn. De woekerpolis was daardoor het voordeligst voor de verzekeraars zelf. En dat waren echt niet de kleine sjacheraars die je iets aansmeren in een steegje; het waren de grote kantoren, de mannen en vrouwen in pak. Nationale Nederlanden, Aegon en ING, bijvoorbeeld. Het duurde even voordat mensen door begonnen te krijgen dat ze helemaal geen vermogen aan het opbouwen waren. Maar toen ze tien jaar na aankoop nog steeds niets gespaard hadden begon het kwartje te vallen. Sindsdien proberen claimorganisaties gedupeerden te mobiliseren om een schadevergoeding te krijgen. Na de eeuwwisseling besloot de media het op te pakken, en sprak schande van woekerpolissen. Om hun reputatie niet tot het nulpunt te laten zinken besloten verzekeraars met een compensatieregeling te komen. Goed verpakt bleek deze echter nog steeds 40% kosten in te houden voor de consument. TROS Radar, frontman in dit mediaschandaal, nodigde de bedenker van deze compensatieregeling, ombudsman Jan Wolter Wabeke, uit om hem eens even flink te confronteren met de nadeligheid van zijn voorstel. Deze uitzending (genieten vanaf 12:35) werd beroemd. Wabeke moet namelijk op een gegeven moment wel toegeven dat zijn regeling inderdaad nadelig is voor de consument. Hij krijgt daarbij een blackout, waardoor hij alleen nog maar kan stamelen over compromissen en duidelijk even helemaal niet meer weet waar hij het zoeken moet.

Nederland was boos. Opgelicht worden is één ding, maar een ombudsman die zich laat inhuren om de consument nog wat stiekemer op te lichten is natuurlijk echt geen goed idee.

Nu waren verzekeraars dan eindelijk genoeg door de mangel gehaald en werden verplicht iedere klant die een woekerpolis bij ze had afgesloten een alternatief te bieden of de optie om te stoppen. Dit moest voor 31 december 2017 gebeuren. Een enkele uitzondering daargelaten hebben ze dit braaf gedaan. Maar wat blijkt: omdat mensen nog steeds niets begrijpen van hun ‘beleggingsverzekering’ openen ze vaak de post niet eens.

Zodoende hebben nog steeds zo’n 2,5 miljoen mensen een lopende woekerpolis.

Volgens jurist en econoom Frank ‘t Hart, die vorige week promoveerde op zorgplicht bij financiële instellingen, komt dat omdat ze het niet spannend vinden. “Een nieuwe auto of keuken afbetalen is leuk. Maar een beleggingsverzekering is abstract en saai.”

Je zult je nu wel afvragen, moet ik niet uitkijken dat ik zoiets koop? En dat moet je inderdaad. Volgens financieel export Jeffrey Neichel wordt er jaarlijks nog zo’n 800 miljard aan woekerpolissen verdiend door verzekeraars. De oorspronkelijke vorm is verboden, maar ze blijven als paddenstoelen uit de grond schieten, steeds in andere gedaantes. Volgens Steff Smit van vereniging woekerpolis.nl zijn er veel andere woekerpolis-achtige producten in omloop, maar worden die pas over een paar jaar als zodanig herkend, omdat het even duurt om erachter te komen dat je het schip in gaat. “Iedere maand komen er wel weer wat schandelen bij.” Volgens Smit lijken financiële instellingen de verleiding om klanten op te lichten en geld uit hun zak te kloppen niet te kunnen weerstaan. Gelukkig krijgen we wel een tip van hem mee. “Lees altijd de kleine lettertjes en koop nooit een product als je die lettertjes niet begrijpt.”

Als ik hem vraag of we dus gewoon nog steeds genaaid worden als we niet oppassen, grinnikt hij. “Dat zijn jouw woorden. Maar ze zijn wel waar.”

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: