Deze vergeten straatfotograaf maakte wat van de meest iconische foto’s ooit

Zelfs als je een broertje dood hebt aan straatfotografie, is de kans groot dat je weleens een foto van Garry Winogrand hebt gezien. Zo staat zijn portret van procureur-generaal Elliot Richardson op de cover van Interpols nieuwste album Marauder.

Maar belangrijker is dat hij een heel tijdperk van onbegrensde fotografie inluidde met zijn documentaire foto’s van wemelende grootstedelijke straten en wilde dieren. Hij sleep fotografie vanuit de studio de straten op. Wellicht heb je nog nooit van hem gehoord, maar de kans is groot dat je favoriete fotografen op insta hem onbewust – of bewust – imiteren.

Zelf was Winogrand een boom van een vent uit de Bronx met een stem die klonk alsof hij regelmatig grind gorgelde. Hij stond bekend om zijn extreme no-nonsense mentaliteit. Het leeuwendeel van zijn carrière kwam hij amper rond, en heeft er met een vroege dood op zijn 56e nooit de vruchten van kunnen plukken. Hij liet bijna 2500 rolletjes onontwikkelde film achter.

De nieuwe documentaire Garry Winogrand: All Things Are Photographable onderzoekt zowel zijn plek in de geschiedenis van fotografie als zijn soms chaotische persoonlijke leven, zonder hem op een voetstuk te plaatsen. Er wordt zelfs niet ingehouden als het gaat om zijn dubieuzere artistieke keuzes. De kritische noten maken het geheel tot een rijk en complex portret van de kunstenaar. VICE sprak regisseur Sasha Waters Freyer over haar nieuwe docu, die in première ging op het Film Forum in New York.

VICE: Wat trok je in eerste instantie aan in Garry Winogrands werk?
Sasha Waters Freyer: Toen ik in de jaren negentig fotografie studeerde werd er nog vrij veel les over hem gegeven. Ik was enorm in hem geïnteresseerd, de manier waarop hij een frame wist te vullen met allerlei wilde situaties, vlak voordat de chaos echt uitbrak. Maar toen raakte ik hem een beetje uit het oog, omdat zijn werk op een gegeven moment uit de smaak viel. Totdat er in 2013 een expo over zijn werk was in het San Francisco Museum of Modern Art. Ik las daar een artikel over, zag zijn foto’s, en dacht mijn god, Garry Winogrand! Hij bleef fantastisch, maar ik had in twintig jaar niet aan hem gedacht.

Soms heb je van die dingen waar je als twintiger gepassioneerd over bent maar als je dan terugblikt als volwassene, is het een beetje beschamend. Maar toen ik zijn werk opnieuw bekeek werd mijn oorspronkelijke mening alleen maar bevestigd, zijn werk blijft gewoon fantastisch. Hij was ook een beetje een berucht, uitbundig figuur; het was een ingewikkelde man. Toen begon ik mezelf af te vragen waarom er eigenlijk geen documentaire over hem bestond.

Wat mij meteen opviel aan zijn werk is dat al zijn foto’s iets moeiteloos hebben.
Het ziet er allemaal heel makkelijk uit, toch? Je ziet zijn werk, en denkt: dat kan ik ook nog wel. Maar dat is echt niet waar. Ga maar eens een maand naar de dierentuin om foto’s te maken. Je gaat geen één foto maken die zo goed is als zijn foto van een stel voor de kooi van een wolf, terwijl de wolf ze van achter besluipt. Dat is zo lastig, en hij laat het er makkelijk uitzien.

Tijdens het kijken van de docu zat ik steeds te wachten op een scène waarin hij bij een fotoblad werkt, en stiekem wat rolletjes meepikt om zo met eigen werk te beginnen. Maar dat is niet hoe het ging, toch? Hij liet zijn werk vallen om fulltime fotograaf te worden.
Het idee dat je als kunstenaar je brood kon verdienen was toen nog absurd. Dat is waarom zijn tweede vrouw bij hem wegging. Zij dacht: dit is gestoord. Deze gast betaalt z’n huur niet, z’n rekeningen niet, hij betaalt geen belasting. Hij betaalt amper de alimentatie. Hij deed echt alleen het broodnodige om te overleven en verder zoveel mogelijk foto’s te kunnen maken.

De kunstmarkt is nu natuurlijk totaal anders, en die verandering begon in de jaren tachtig. Tegenwoordig ligt er zoveel druk op jonge kunstenaars om over de markt na te denken dat je je bijna niet voor kan stellen dat er vroeger helemaal geen markt was.

Maar in zijn geval bleven de financiële problemen hem achtervolgen toch?
Absoluut. En hij raakte echt uit de gratie. Hij kwam halverwege de jaren zeventig met een boek, Women Are Beautiful, en dat boek schaadde zijn reputatie enorm. De manier waarop het boek samengesteld werd was een beetje problematisch. Ik snap wel waarom hij die foto’s nam, en ik waardeer het als een document, maar het blijft banaal.

De titel helpt ook niet echt.
Mensen zagen het direct als de objectificatie van zijn vrouwelijke onderwerpen. En zo wilden mensen niet gezien worden. Dit is niet waarom je als vrouw in je bikini over straat loopt. We willen onszelf kunnen zijn zonder als decoratie gezien te worden. Hij dacht zelf dat het boek een enorme hit zou worden.

Ergens in de docu zit een mooie quote over de manier waarop de blikken van bepaalde kunstenaars uit de gratie kunnen raken.
Oja, die komt van Matthew Weiner, de maker van Mad Men. Hij ontdekte Winogrand tijdens het maken van de serie. Hij werd een groot fan, omdat hij veel onderzoek deed naar die periode, en de veranderende positie van de vrouw, om te kijken hoe hij dat visueel in Mad Men kon verwerken.

En ergens denk ik ook dat Women are Beautiful een viering is van vrouwen. Het legt de periode vast waarin vrouwen toetreden tot de werkplaats, en op een hele nieuwe manier zichtbaar werden in Amerika. Als je naar foto’s kijkt van vrouwen uit de jaren vijftig in New York is alles anders. De kleding, de manier waarop ze zich bewegen, hoe ze reageren op de camera. Dat veranderde allemaal zo radicaal in de jaren zestig.

Veranderde je mening over dit boek toen je erachter kwam hoe het met Winogrand ging op dat moment? Zat hij niet in z’n derde huwelijk?
Ik vond hem eigenlijk steeds sympathieker. Hij was een gecompliceerde man die z’n weg probeerde te vinden in de wereld, zoals we allemaal doen.

Ik kreeg een erg specifieke award van de jury van South by Southwest, de “Best Feminist Reconsideration of a Male Artist.” Toen dacht ik: zij snappen m’n fucking film! Ik wilde niet dat het leek alsof ik hem aanbid.

Wat het een feministische film maakt, in mijn hoofd, is dat we vaak niet nadenken over de gezinssituatie, de vrouwen en kinderen van mannelijke kunstenaars, en het effect daarvan op hun werk. Maar die vraag komt áltijd terug bij vrouwen. Bij mannelijke artiesten is het toch altijd een beetje van “ja, hij is een eikel maar dat is prima want kijk hoe goed z’n werk is!” En wat betreft Winogrand, zijn moeite met het vinden van de juiste balans tussen werk, vrouw, en kinderen, was af en toe absoluut pijnlijk.

Het is bijna een soort koorddansen, hoe je zijn legendarische werk behandelt zonder de minder fraaie kanten weg te moffelen.
Na ongeveer 22 minuten hoor je hem met zijn vriend Jay Maisel praten. Hij legt uit hoe hij vrouwen versiert. Hij zegt dat hij ze probeert te overtuigen, en als dat niet direct lukt, dan gebruikt hij zijn handen en greep hij ze vast. Er zijn mensen die daar afhaken, en denken, fuck hem, waarom zou ik meer over hem willen weten. Maar als je blijft kijken ontstaat er een band, en leer je hem waarderen.

Hoe reageer je op mensen die zeggen, “hij objectiveerde vrouwen, dus fuck hem?”
Ik vind het persoonlijk onnodig om hem om die reden af te schieten. Ik zou zeggen dat hij ook mannen, en eigenlijk de hele wereld objectiveerde. Of eigenlijk, ik denk niet dat hij mensen echt als objecten zag, maar dat hij zich gewoon een enorme buitenstaander voelde, en manieren zocht om normaal te lijken. Hij heeft ook dozen vol foto’s van zakenmannen in New York. Hij was een eerste generatie Joodse Amerikaan, en was eigenlijk helemaal niet geassimileerd. Hij werkte in de jaren vijftig al voor reclamebureaus, als Joodse man uit de Bronx. Dat was vijf jaar eerder nog ondenkbaar, toen zouden ze geen Joden aangenomen hebben. Hij was een outsider die via zijn werk een plekje in de maatschappij zocht.