Dit is wat de wetenschap aan het doen is om acne nu eindelijk te overwinnen

Van diepe, onderhuidse puisten tot constante kleine oneffenheden: vrijwel niemands huid blijft ongehavend in de strijd die ook wel puberteit wordt genoemd. Maar voor veel mensen verdwijnen puistjes niet, zoals gehoopt, op miraculeuze wijze zodra de volwassen leeftijd wordt bereikt. De helft van alle vrouwen zal in hun latere leven onverwacht weer aanvallen krijgen van pukkels; een paar jaar geleden is uit onderzoek gebleken dat veertig procent van mannen en vrouwen tussen de twintig en dertig jaar nog altijd last heeft van acne.

Zelf behoor ik helaas ook tot die groep. Door de jaren heen heb ik van alles geprobeerd: een veganistisch dieet (voor sommigen van mijn vrienden hielp dat aanzienlijk, bij mij maar een klein beetje), chemische peelings, facials, en zo ongeveer alle middeltjes die je bij de lokale drogist kunt vinden. Maar wat ik ook deed, niets boekte echt resultaat.

Ik begon me af te vragen waarom mensen inmiddels in staat zijn op de maan rond te wandelen en de technologie hebben kunnen ontwikkelen om pacemakers en mobiele telefoons te produceren, maar we nog altijd niet in staat lijken om acne voor eens en altijd uit te roeien. Uit het onderzoek dat ik de afgelopen jaren deed, bleken er wel de nodige nieuwe ontwikkelingen gaande te zijn in acneland: zo willen wetenschappers de strijd aangaan met acne door fagen in te zetten: een onschuldig virus dat van nature op de huid leeft en de bacteriën die acne veroorzaken onschadelijk maakt. Ook zou de plaspil Spironolacton bij veel mensen in de Verenigde Staten wonderen doen en langzamerhand ook in Nederland steeds vaker worden voorgeschreven, al hadden verschillende dermatologen die ik voor dit artikel sprak hier nog geen ervaring mee. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het feit dat wetenschappers momenteel werken aan een vaccinatie tegen acne, al zal dat helaas nog een paar jaar op zich laten wachten.

Om meer over de laatste ontwikkelingen te weten te komen, zoek ik contact met Jetske Ultee, die onderzoeksarts is in de cosmetische dermatologie. Zij vertelt me dat er momenteel heel veel onderzoek wordt gedaan naar acne. “Bijvoorbeeld naar nieuwe of al bestaande ingrediënten die zich heel specifiek richten op het verminderen van de talgproductie, maar ook naar de rol van voeding en leefstijl. Heel belangrijk, denk ik – want nu worden er vaak nog zware middelen voorgeschreven om acne te bestrijden, die de nodige bijwerkingen hebben. Denk aan hoge doseringen tretinoïne [een middel om oude huidlagen sneller te laten verdwijnen, red.] of zware antibiotica.”

Volgens Jetske is het zaak dat hier alternatieven voor komen; niet alleen vanwege het risico op resistentie van de bacterie P. Acnes, maar ook omdat antibiotica nieuwe problemen kunnen veroorzaken in het lichaam. “De balans in de zogeheten microflora [de bacteriën die zich in je lichaam bevinden, en dan met name in de darmen] raakt verstoord, waardoor andere bacteriestammen ineens vrij spel krijgen – niet alleen op de huid, maar ook in de darmen.” Zelf volgt Jetske het onderzoek naar probiotica – bacterieculturen die van nature in je lijf voorkomen – bij de behandeling van acne dan ook met grote belangstelling.

Margot Lemmens, die als huidtherapeut werkzaam is bij Triaderm in Utrecht, merkt dat huidtherapeuten zich steeds vaker op peelings richten, en deze behandelingen ook onder klanten steeds populairder worden. Bij een peeling wordt er een dun laagje van de huid verwijderd. Ze vertelt: “We gebruiken dan een hoge concentratie zuren, die helpt om die dode huidcellen op te lossen. Ook wordt je talgproductie hierdoor geremd, en verloopt het huidvernieuwingsproces sneller.” Ze vervolgt dat steeds meer klanten die zij behandelt zich wenden tot ‘cosmeceuticals’: cosmetica die een geneesmiddelachtige werking zouden hebben. “Denk dan aan serums, crèmes, exfolianten, en ga zo maar door,” aldus Margot. Die kunnen echter ook het tegenovergestelde effect hebben: “Vooral vrouwen gebruiken vaak te veel agressieve en irriterende stofjes op hun huid, van alles door elkaar heen, en dat kan leiden tot een overprikkelde huid.”

Ook lasertherapie wordt vaker en vaker ingezet. “Lasertherapie voor acne richt zich op het doden van de bacterie die acne veroorzaakt. Bepaalde golflengtes zijn namelijk schadelijk voor de acnebacterie. Diezelfde golflengte zit in UV-licht, en daarom merken mensen weleens op dat hun huidklachten in de zomer afnemen,” aldus Margot. Ze benadrukt dat medicatie die voorgeschreven wordt door de huisarts om acne te bestrijden vaak goed werkt in samenwerking met een huidbehandeling bij de huidtherapeut. “Mensen slikken dan vaak een antibioticakuurtje, en dat kuurtje richt zich op de ontstoken talgophopingen – het kwaad dat al is geschied. Wij gaan vervolgens met de vervolgbehandeling aan de slag.”

Maar hoe kan het dan dat sommige mensen, zo gauw hun puberteit achter de rug is, hun pokdalige huid achter zich kunnen laten, terwijl anderen tot op volwassen leeftijd door acne geteisterd worden? Die vraag leg ik voor aan Jetske, die me allereerst uitlegt hoe acne precies ontstaat: “Bij de vorming van puistjes zijn meerdere processen betrokken. De talgproductie neemt toe, dode huidcellen hopen zich op voor de ingang van de poriën en de groei van de bacterie P. Acnes neemt toe.” In de verstopte porie kan vervolgens een ontsteking optreden. Een verschil tussen acne bij jongeren en acne bij volwassenen, is het feit dat de puistjes bij volwassenen “een stuk dieper lijken te zitten en voor bijna cyste-achtige laesies [beschadiging in de huid, red.] zorgen,” aldus Jetske.

Er bestaat niet zoiets als “dé oorzaak van puistjes,” vertelt ze me. Meerdere factoren kunnen een rol spelen. Genetische aanleg om te beginnen, en daarnaast “leefstijl, droge of juist vochtige lucht, te veel zon, verkeerde huidverzorging en hormonale verstoringen.”

Volgens Jetske spelen bij puistjes op volwassen leeftijd meestal hormonale veranderingen een grote rol bij de veranderde talgproductie: “Vijftig procent van de vrouwen krijgt op volwassen leeftijd op enig moment ‘zomaar ineens’ last van acne. Vrouwen die al geplaagd werden door acne in de puberteit zijn vaak ook later in hun leven de klos.” Margot sluit zich hierbij ­aan: “Ik merk in de praktijk dat het sowieso veel vaker vrouwen zijn die er na hun puberteit nog last van hebben dan mannen.” Volgens Margot is dit te wijten aan het feit dat vrouwen “na onze puberteit nog steeds heel veel hormonale wisselingen hebben. Denk aan menstruatie, menopauze, zwangerschap, spiraal, pil – en dat zorgt er dus inderdaad voor dat er onder vrouwen veel meer acne voorkomt dan bij mannen.” Al benadrukt Margot dat deze overdaad aan vrouwen die zij behandelt ook deels te wijten kan zijn aan het feit dat mannen minder snel een huidtherapeut opzoeken.

Vrouwen die in hun puberteit ongeschonden uit de acnestrijd zijn gekomen, hebben dus geen garantie dat ze de huidproblemen niet op latere alsnog kunnen ontwikkelen: “Ik zie vaak vrouwen die in hun jeugd nooit last hebben gehad van een verdikte huid en een verhoogde talgproductie of een erfelijke aanleg, maar later alsnog acne krijgen door bijvoorbeeld over te stappen van de pil naar een spiraaltje,” aldus Margot. Volgens haar is dit de laatste tijd een populaire overstap, en dat kan negatieve gevolgen hebben voor de huid. “De pil is een middel dat over je heen lichaam werkt, terwijl een spiraaltje heel plaatselijk werkt. Het kan zijn dat de pil die acne vanaf jonge leeftijd bij jou heeft onderdrukt. Een spiraaltje geeft veel minder hormonen af dan de pil, en dan kan je natuurlijke aanleg voor acne ineens omhoog komen.” Het kan zijn dat je huid enkele weken nodig heeft om te stabiliseren en simpelweg moet wennen aan het nieuwe hormoonpatroon, maar volgens Margot is het “in sommige gevallen ook blijvend.”

Volgens Jetske lijkt het erop dat bij mannen en vrouwen dezelfde factoren een rol spelen bij het ontstaan van acne, “maar de triggers zijn wel anders. Zoals gezegd spelen bij vrouwen vooral hormonale veranderingen een grote rol. Ook is het zo dat “mannen vaak last hebben van acne op hun gezicht en lichaam, terwijl vrouwen voornamelijk last hebben van acne in het gezicht.” Voor mannen en vrouwen geldt dat stress een rol kan spelen in de vorming van acne. Margot legt uit: “Je lichaam reageert op stress door stresshormonen aan te maken, en kan zorgen voor schommelingen in je hormoonspiegel. Dat kan acne veroorzaken.” Jetske raadt aan voldoende rust en slaap te pakken, en voldoende te ontspannen. “Stress maakt de huid namelijk niet alleen sneller ouder, maar ook vatbaarder voor bacteriën, waardoor acne kan verergeren. Gewicht is trouwens ook een belangrijke factor: overgewicht wordt in verband gebracht met dergelijke klachten.”

Dieet kan bij zowel mannen als vrouwen een grote rol spelen bij het verminderen van acne-gerelateerde klachten. “Het is aan te raden om zo min mogelijk slechte, snelle koolhydraten te consumeren,” vertelt Jetske. “Een dieet met langzame suikers lijkt de ernst van de klachten te verminderen. Denk dan aan volkorenproducten, fruit, groente en vis; allemaal producten met langzame suikers, ook wel voeding met een lage glycemische index.” Ook hebben verschillende onderzoeken aangetoond dat zuivelproducten een negatieve invloed kunnen hebben op de huid, maar volgens Jetske is het vooralsnog niet duidelijk of “de producten de klachten veroorzaken, of juist verergeren.” Toch is het, wanneer je last hebt van acne, volgens haar aan te raden om dat glas melk even te laten staan.

Zelf heb ik mijn vader, die huisarts is, inmiddels zo ver gekregen mij het eerdergenoemde medicijn Spironolacton voor te schrijven, dat overmatige talgproductie tegen lijkt te gaan. Mijn cystische acne is vrijwel volledig verdwenen en mijn huid is meestal rustig, afgezien van de hyperpigmentatie in mijn gezicht. Helaas heeft ook die pil zijn nadelen: een droge huid bijvoorbeeld, hoofdpijn, en veel vaker moeten plassen dan voorheen. Zelfs als de pil door artsen goedgekeurd en voorgeschreven zou gaan worden – wat, wil ik benadrukken, nog niet zo is – is er helaas dus nog geen sprake van een baanbrekende ontwikkeling die voor vrijwel iedereen blijvende resultaten boekt in de strijd tegen acne.

Wel wordt er momenteel heel breed onderzoek gedaan naar verschillende methoden om acne te bestrijden, waarvan het onderzoek naar fagen en de vaccinatie tegen acne als zeer aantrekkelijke opties klinken. Wij blijven je in ieder geval op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen. En één groot voordeel van deze tergend irritante huidaandoening: voormalig acnepatiënten hebben op latere leeftijd minder snel last van rimpels. Toch mooi meegenomen.