Vrouwen vertellen over de keer dat dokters hun vooroordelen niet voor zich konden houden

Dokters zijn mensen die alles wel een keer hebben gezien en nergens meer van opkijken. Mensen die door alle bloedgroepen, huidskleuren en genders heen kijken om hun nobele taak als arts te kunnen vervullen: jou beter maken. In de praktijk ligt dit ietsje anders, zegt de wetenschap. De Universiteit van San Diego heeft onderzoek gedaan naar negatieve ervaringen van patiënten bij dokters, en daaruit bleek dat 26 procent van de vrouwen last had van een gevoel van schaamte na een doktersbezoek, tegenover 15 procent van de mannen. En het zijn voornamelijk gynaecologen die dit gevoel veroorzaken. Ook bleek dat vrouwen als gevolg daarvan minder snel naar de dokter gaan. We spraken met een aantal vrouwen (en één man) uit Nederland die dit gevoel van schaamte herkenden, als gevolg van de seksistische en veroordelende opmerkingen van hun dokters. Hieronder vind je acht verhalen van mensen die op de behandeltafel te maken kregen met fatshaming, slutshaming, genderstereotypering, of het afkeuren van iemands niet-heteroseksuele seksualiteit.

Ik ging naar de huisarts, want ik wilde zwanger worden. Zijn reactie was: "Dat gaat lang duren, want je bent dik." Geen uitleg, geen onderzoeken, dat was het. Ik hoor deze reden vaker, dus mijn man en ik gingen er daarna vanuit dat het inderdaad lang zou duren. Gelukkig was ik in één keer zwanger en bij de tweede ook. Het credo 'je bent dik, dus je wordt moeilijk zwanger' gaat in mijn geval niet op dus.

Ik had best een zware zwangerschap, dus de verloskundige had me geadviseerd om rond de achtste maand naar een gynaecoloog te gaan, zodat hij de bevalling kon inleiden: dat betekent dat de weeën medisch worden opgewekt. Toen ik na acht maanden naar een gynaecoloog ging, zei hij dat het mijn eigen schuld was, want "als ik niet zo dik was geweest zou ik niet zo'n moeilijke zwangerschap gehad hebben." Ik moest huilen, omdat hij me niet wilde helpen. Vervolgens zei hij: "Ik snap goed dat je moet huilen – dat zijn de hormonen en daar heb jij natuurlijk last van." Twee dagen later beviel ik uit mezelf, waar gelukkig een andere gynaecoloog bij was. Een maand later ben ik teruggegaan om een klacht in te dienen. "Het is je eigen schuld" is namelijk geen medische reden om iemand niet te helpen. Tijdens een gesprek bood hij uiteindelijk zijn excuses aan, maar het was een heel vervelend gesprek en ik had niet het gevoel dat ik tot hem doordrong. Dik zijn is sowieso een probleem in de medische wereld. Alle klachten waar ik voor bij de dokter kom, relateren ze aan mijn gewicht. Het is dubbel: ik ben gezond, maar je hebt natuurlijk ook mensen die dik en minder gezond zijn. Maar dat er automatisch een link wordt gelegd tussen dik en ongezond zijn, dat klopt gewoon niet.

Toen ik achttien was heb ik voor het eerst een soa-test gedaan bij de huisarts. Dat ging allemaal goed en hij deed heel vriendelijk. Een maand later was ik op een feestje bij een vriend. Ik werd dronken en ging naar bed, en toen kwam er iemand bij liggen – ik weet nog steeds niet hoe het is gegaan, maar er zijn dingen tegen mijn zin in gebeurd. Ik belde mijn huisarts daarna voor een nieuwe soa-test, en toen werd hij heel boos. Hij raasde door dat ik niet weer een test kon vragen. Hij ging er compleet aan voorbij dat de seks tegen mijn wil was gebeurd. Ik wilde tegen hem zeggen dat ik zijn reactie onprofessioneel vond voor een dokter, maar vond het eng om dat te doen. Ik was boos dat hij zo tegen me tekeer ging, terwijl ik nog overdonderd was door het feit dat ik was aangerand. Ik heb bij een andere vrouwelijke dokter in de praktijk aangegeven dat ik vond dat hij beter moest luisteren, maar daar heb ik niets meer op teruggehoord. Voor een soa-test ga ik nu naar de GGD.

Ruim een jaar geleden besloot ik donateur te worden voor de bloedbank. Voordat je mag doneren, wordt je bloed eerst getest op bijvoorbeeld hiv en moet je een vragenlijst invullen. Naar aanleiding van de vragenlijst had ik een gesprek met een dokter, en dat ging bijna alleen maar over de partners met wie ik het bed had gedeeld. Ik kreeg de indruk dat hij alles bekeek vanuit een heteroseksueel en monogaam perspectief. Dat vond ik vervelend, aangezien mijn seksualiteit er niet toe zou moeten doen. De dokter vroeg naar de hoeveelheid bedpartners en hij vroeg waarom ik niet monogaam ben. Telkens wanneer hij over een van mijn partners sprak, vroeg hij of dat "weer iemand anders" was. Zat ik hier voor een medische check of om mezelf te verantwoorden voor mijn non-monogamie? Ik hoefde ook geen schouderklopje, maar ik kreeg het gevoel dat het me niet in dank werd afgenomen dat ik bloeddonor wilde worden. Uiteindelijk heb ik het wel kunnen doen, maar het was geen professioneel gesprek.

Twee jaar geleden woonde ik in België en raakte ik per ongeluk zwanger van mijn partner. Ik wist zeker dat ik het niet wilde houden, want ik wil geen kinderen. Het voelde als een invasie op mijn lijf. In België is de wetgeving anders dan in Nederland en kan je tot 14 weken na de bevruchting een abortus ondergaan – in Nederland is dat rond de 18 en in sommige klinieken 24 weken.

Tijdens het eerste gesprek in Brussel moest ik ondertekenen dat het een noodsituatie was, dat is normaal in België. Abortussen worden gedoogd, maar het is een ontzettend taboe. In de kliniek werd ik behandeld alsof ik iets heel slechts had gedaan door zwanger te worden. Mijn partner kreeg deze reacties totaal niet.

Na een paar weken kon ik eindelijk de abortus laten uitvoeren. Met een ibuprofen achter de kiezen begon de operatie. Ik kreeg een paniekaanval, omdat het zo ontzettend veel pijn deed, maar de dokter en verpleegkundige riepen dat ik stil moest zijn. De dokters spoten met een waterspuit water in mijn gezicht "om me te kalmeren" – ik flipte compleet. Ik vond dit heel dehumaniserend. Na afloop liepen ze met grote bloederige naalden langs me, bijna alsof ik er niet was. Ik raakte weer in paniek en een dokter schreeuwde naar me: "Wat is er?!" Het was heel traumatisch en zo absurd. Ik wilde een klacht indienen, maar vond het moeilijk om erachter te komen hoe dat moest, dus uiteindelijk heb ik het laten zitten.

Een tijdje terug moest ik naar de huisarts vanwege een kwaaltje. Om uit te sluiten dat ik eventueel zwanger was of een soa had, vroeg hij of ik veilige seks had gehad. Ik vertelde hem van niet. Hij maakte zich zorgen dat ik zwanger was, dus ik vertelde hem dat dat niet kon. Ik heb geen cisgender mannelijke partners, maar hij bleef ervan uitgaan dat ik een vriend had. Hij bekeek mijn relaties vanuit een heteroseksueel en monogaam standpunt. Ik heb een vrouwelijke partner in het buitenland dus ik vertelde over haar. Hij sprak er op een exotische manier over: "Dus jij hebt daar met de lokale bevolking geslapen?" Dat zou hij nooit vragen aan iemand die in Nederland woont. Vervolgens kwam hij weer terug op die partner die in het buitenland woonde en vroeg: "En doe je verder nog andere gekke dingen?" Ik schoot in de lach – ik vond het zo belachelijk. Door zulke ongemakkelijke gesprekken heb ik minder snel de behoefte om naar de dokter te gaan.

Toen ik zestien was had ik een vriendje, en met hem had ik altijd seks met condoom. Ik mocht namelijk niet aan de pil van mijn moeder, omdat ik uit een conservatieve omgeving kom. Op een zaterdagavond brak het condoom. Ik wilde de volgende dag een morning-afterpil halen, maar de winkels waren op zondag dicht. Toen ben ik naar de eerste hulp gegaan. Daar moest ik bij een soort telefoonpaal vertellen wat er was gebeurd. Ik kreeg een vrouw aan de telefoon, die gelijk boos reageerde. Ze vroeg waarom ik niet aan de pil was, dus ik antwoordde dat dat niet mocht van mijn moeder. Ze zei: "Ze vindt je niet oud genoeg om de pil te slikken, dus niet oud genoeg om seks te hebben, en toch doe je het?". Ik vond juist dat ik goed had gehandeld door gelijk in actie te komen en uiteindelijk heb ik er wel een gekregen – maar het ging niet van harte.

Ik ging naar een gynaecoloog, want ik had heel erg last van mijn menstruatiecyclus, en ook de anticonceptie die ik gebruikte zorgde voor problemen, zoals doorbraakbloedingen. Ik had al van alles geprobeerd, maar niets hielp. De gynaecoloog had een stagiair bij zich. Ik voelde me daar ongemakkelijk bij tijdens het onderzoek, dus ik vroeg of hij buiten kon wachten. Dat mocht niet – hij bleef. Na het onderzoek zei de dokter dat ik er maar aan moest wennen dat ik veel bloed, of moest hopen dat het condoom niet brak of überhaupt geen seks moest hebben. Stuk voor stuk antwoorden waar ik niets mee kon. Ik voelde me niet serieus genomen. Daarna heb ik altijd naar vrouwelijke gynaecologen gevraagd, zodat ik hem nooit meer kreeg.

Ik woon in Den Haag, maar voor de jaarlijkse check-up met de gynaecoloog ga ik terug naar Spanje, waar ik oorspronkelijk vandaan kom. Ik vind daar de zorg heel goed – behalve vorige maand. Normaal heb ik nergens last van, maar tijdens mijn laatste ongesteldheid wel wat meer, dus liet ik me extra nakijken. De gynaecoloog keek even en vertelde me zonder enige subtiliteit dat ik endometriose had. Ik wilde dat ze me meer informatie gaf en toen maakte ze een kinderlijke tekening van twee eierstokken voor me, alsof ik niet wist wat dat zijn. Vervolgens zei ze dat ik me moest laten opereren door een man uit een ander ziekenhuis die ik helemaal niet kende – vermoedelijk een vriend. En ze zei dat de beste manier om van endometriose af te komen was om zwanger te worden. Ik moest dus in één keer verwerken dat ik een chronische ziekte had, een operatie moet ondergaan én een kind moest nemen. Na afloop heb ik een afspraak gemaakt met een andere gynaecoloog, en daar bleek dat ik helemaal geen endometriose had.

* Toms echte naam is bekend bij de redactie