Muziek

Het ontstaan van EXIT Festival is een verhaal over protest, dictatuur en oorlog

In de vesting van Petrovaradin in de stad Novi Sad in Servië werd EXIT Festival ooit opgericht als een studentenbeweging die vocht voor vrijheid en democratie in het land. In de vijftien jaar die volgden heeft het festival een belangrijke rol gespeeld bij het herenigen van de nieuwe naties van voormalig Joegoslavië, die aan het eind van de vorige eeuw door oorlog verscheurd werden. EXIT is een plek waar hedonisme en activisme elkaar kruisen, maar het is de sociale relevantie van het festival die het zo uniek en populair maakt. Het festival won onlangs de felbegeerde titel van ‘Best Major Festival’ op de European Festival Awards in 2014.

Alle foto’s zijn eigendom van EXIT Festival.

Ten eerste verdient EXIT al een dikke plus voor het hebben van een van de meest uiteenlopende festival line-ups ter wereld. Jaar na jaar laat EXIT het beste horen van techno, house, drum and bass, dubstep, hardcore, metal, punk, hiphop en meer. EXIT staat ook bekend om het geven van evenveel aandacht aan zowel live als elektronische muziek. Op het hoofdpodium hebben door de jaren heen namen gestaan als Arctic Monkeys, White Stripes, Moby, Motorhead, Sex Pistols, Prodigy en Snoop Dog, terwijl in de Dance Arena de meest geroemde underground-dj’s met de mainstream EDM-artiesten werden gecombineerd. En ook dit jaar is er weer een hoop elektronisch talent te vinden: van Dixon, Tale of Us en Chris Liebing tot Skrillex en Hardwell. Dusan Kovačević, de oprichter van EXIT Festival, zegt dat “het balanceren tussen cool en populair” altijd de speciale gave van EXIT is geweest – en nog altijd is.

Videos by VICE

Gezien het zwaar commerciële muzieklandschap waar we vandaag in leven is dit een bijzonder opmerkelijke prestatie, omdat EXIT een onafhankelijke organisatie is. Kovačević: “Het merendeel van de festivals in de wereld is opgezet om tickets en bier te verkopen, maar EXIT onderscheidt zich omdat het opgericht is vanuit sociaal activisme.”

“Het gaat niet om het geld,” zegt hij, “omdat wij sowieso het kleinste budget hebben van alle grote festivals ter wereld. Toch hebben we elk jaar een hoogwaardig programma en dito productie, winnen we prijzen en staan we regelmatig op de lijsten van ‘s werelds meest invloedrijke media.” Kovačević gelooft dat EXIT hierdoor nog meer verantwoordelijkheid en motivatie voelt om in contact te blijven met de fans, die hij nog steeds beschouwt als de belangrijkste factor van de onderscheidende sfeer op EXIT.

We gaan terug naar het begin: Kovačević herinnert zich de evolutie van de sociale beweging naar een van de meest prestigieuze muziekevenementen ter wereld nog goed.

Toen hij in 1996 naar de universiteit ging begonnen de protesten tegen de toenmalige president van Servië – Slobodan Milošević –, die aan zijn onderdrukkende dictatuur begon. Kovačević deed direct mee met de universiteitsblokkades en demonstraties. Op een ochtend vroeg de vader van zijn toenmalige vriendin: “Waarom marcheer je niet richting Belgrado? Geef het protest een extra lading!” Dus Kovačević ging naar de vergadering van de protestleiders en stelde het idee bij hen voor. Zo startte zijn eerste echte protestactiviteit. “Ik herinner me nog de manier waarop mensen ons begroetten toen we binnenkwamen in Belgrado na een tocht van tachtig kilometer,” zegt Kovačević. “Meer dan 10.000 studenten verwelkomden ons. De geestkracht van dat studentenprotest tussen 1996 en 1997 is nog steeds verankerd in de kern en het karakter van EXIT.”

In 1998 organiseerde Kovačević een protestconcert dat hij ziet als het embryo van wat EXIT uiteindelijk is geworden. Het werd gehouden in de grote sporthal in Novi Sad, en de show zat vol met politiek symbolisme. Het meest krachtige voorbeeld dat Kovačević zich herinnert was toen zijn team een enorme muur had gemaakt van piepschuim. Hij plaatste er vervolgens een groep drummers achter die werden begeleid door de beroemde Servische rockmuzikant Dragoljub Đuričić. Op een bepaald moment in de show ontplofte de muur. Kovačević omschrijft het als “de symbolische boodschap dat jongeren zich open wilden stellen naar de wereld.” De eerste mediagolf kwam kort daarna en Kovačević’s pre-EXIT-project kwam paginagroot in de kranten.

Kovačević besloot in het jaar 2000 met een meer radicaal protest te strijden tegen het regime van Milošević – een protest dat 100 dagen zou duren. Hij wilde mensen uitnodigen om mee te doen via concerten en feesten; hij wilde hen de “noodzakelijke moed” geven om door het verderfelijke politieke klimaat heen te komen. Die noodzakelijke moed werd geïnspireerd door muziek, en de titel ‘EXIT’ werd bedacht door een vriend.

Tijdens die 100 dagen waren er 34 concerten. Een aantal van de grootste nationale bands speelden, er waren 12 theaterproducties, meer dan 120 filmprojecten, 20 discussiepanels, 40 grote feesten en 11 optredens. Het laatste concert werd twee dagen voor de verkiezingen gehouden met de boodschap ‘He’s done’, een boodschap die aankwam bij de 20.000 bezoekers. De vredige Servische Revolutie volgde en maakte een eind aan het regime van Milošević.

Toen Milošević verdwenen was, besloten Kovačević en het EXIT-team om de hele wereld uit te nodigen om naar Novi Sad te komen en het concept tot een volwaardig muziekfestival van Europees kaliber uit te bouwen. Het Petrovaradin Fortress bood de ideale locatie. De vesting uit de achttiende eeuw, gelegen op de rechteroever van de rivier de Donau, is nog steeds de ziel van EXIT Festival.

Tot op de dag van vandaag blijft EXIT trots doorgaan met hun sociale campagnes. Een aantal humanitaire missies hebben zelfs internationale bekendheid gekregen, waaronder de kruistocht tegen mensenhandel die in samenwerking met MTV werd gedaan. Elk jaar maakt EXIT zich sterk voor LGBT-rechten en ook behandelen ze wereldwijde jongerenproblematiek, zoals verbaal geweld op sociale media. EXIT probeert ook het beeld dat de buitenwereld van Servië heeft te verbeteren. Een aantal jaar geleden werd de Europese Commissaris voor Uitbreiding, Olle Rehn, op het festival uitgenodigd voor een discussiepanel en een voetbalwedstrijd op de camping tegen de Servische minister van Buitenlandse Zaken. Rehn beloofde daar om nog harder te vechten tegen de visumplicht voor Servische burgers die naar Europese landen willen reizen. “Toen Europa een paar jaar geleden eindelijk de visumplicht afschafte, liet Rehn publiekelijk het ereburgerschap van ‘State of EXIT’ zien als onderdeel van het houden van zijn belofte,” vertelt Kovačević.

Als EXIT iets heeft bewezen is het wel dat muziek een universele taal spreekt die mensen kan verbinden en samen kan brengen om de wereld te verbeteren. Dit zie je terug in manier waarop EXIT door de jaren heen is gegroeid en nu een wereldwijd publiek van 2,5 miljoen mensen uit 60 verschillende landen trekt. “Het is moeilijk te zeggen hoe het komt, maar we noemen het gewoon de EXIT-Factor,” legt Kovačević uit. “EXIT is nu uitgegroeid tot het EXIT Adventure, een overkoepelende naam voor zowel EXIT als ons nieuwe Sea Dance festival op Jaz [in de buurt van Budva in Montenegro]. Twee festivals in twee buurlanden, het is een echte festivalvakantie die langer duurt dan 10 dagen.” De crew lanceert in Roemenië nog een nieuw festival, Revolution, waarmee Dusan de mogelijkheid ziet om samen met EXIT Adventure een trilogie van festivals te maken.

Hoewel Kovačević alsmaar meer taken zal krijgen, blijft een ding overduidelijk: Dusan is een activist in hart en nieren en de oorspronkelijke boodschap van EXIT is vandaag nog steeds aanwezig. “Een maand geleden werd mijn zoon geboren, dus nu moet ik nog harder werken om het beter te maken voor zijn generatie. Ik hoop dat EXIT een van de verbindende krachten zal zijn voor alle vrije geesten die begrijpen dat wij als mensen snel moeten evolueren als we willen overleven.”

Dit jaar vindt EXIT Festival plaats van 9 t/m 12 juli. Je kunt de website bezoeken door hier te klikken.

EXIT Festival is te volgen op Facebook // Twitter