Identiteit

Annica zocht redding in yoga, maar haar trauma’s haalden haar in

yo

Als je fanatieke yogi’s mag geloven, werken de ‘kraanvogel’, de ‘cobra’ of de ‘neerwaartse hond’ als wondermiddel tegen een gore dinsdagdip, een vermoeide rug of allesoverheersende weltschmerz. Als je een echte die hard bent, kan yoga zelfs een hele levensstijl worden: dan is het niet alleen goed voor je lichaam, maar het geeft je ook houvast in het onzekere bestaan. Dat kan natuurlijk heel prettig zijn. Maar wat als je jezelf in die rigide levensstijl verliest, omdat je een hoop onverwerkte trauma’s hebt die je met yoga probeert te verdoven? 

Dat is wat acteur en theatermaker Annica Muller (30) de afgelopen twee jaar overkwam. In 2019 kwam haar voorstelling Burning Butterfly uit, waarin ze haar ervaringen als stripper in een stripclub verwerkte. Dit jaar treedt ze op met Yogi Anni, een voorstelling waarin ze laat zien hoe ze redding zocht in de wereld van de yoga, maar toch weer ingehaald werd door haar trauma’s, depressie, eetstoornis en verslaving.

Videos by VICE

VICE sprak haar over haar tijd als yogadocent, over de manier waarop Westerse yoga ons egoïstisch kan maken en over waarom yoga zo aantrekkelijk kan zijn voor gehavende mensen zoals zij.

Annica-269.jpg
Annica Muller in Yogi Anni, foto door Ruud Janssen

VICE: Van dansen in een stripclub naar fulltime yogaleerkracht, waarom maakte je die carrièreswitch? 
Annica Muller:
Ik had behoorlijk mijn fikken verbrand aan het strippen. Ik raakte geïsoleerd van vrienden en familie, ik dronk en blowde steeds meer, mijn eetstoornis stak weer de kop op en ik sukkelde met zware depressieve gevoelens. Tegelijkertijd zat ik vast in een giftige relatie. Daarom stopte ik drie jaar geleden met die baan. Ook kwam er een einde aan mijn relatie. Alles wat ik had meegemaakt, kwam toen binnen als een mokerslag. In die periode was er een ding dat me overeind hield: yoga.

Bij yoga geldt de regel: ‘je bent niet je lichaam, je bent niet je emoties en je bent niet je acties’. Ik heb deze woorden altijd als een mantra herhaald, want het betekende – in mijn ogen– dat ik mezelf volledig mocht distantiëren van wat ik voelde.

Er zijn erg veel mensen die op vrijdagmiddag even een lesje yoga meepakken. Waarom denk jij dat je jezelf er zo in verloor?
Yoga gaf me structuur, een nieuwe levensmissie. Ik ben altijd wel een outsider geweest en ik heb een turbulent leven achter de rug. Ik ging naar het bijzonder onderwijs, maar ook daar had ik het gevoel dat ik er niet thuis hoorde. Uiteindelijk kreeg ik een hoop diagnoses. Wanneer ik daar hulp voor zocht, werd ik van het kastje naar de muur gestuurd. Ik had het gevoel dat ik niet meer als een mens, maar enkel als een patiënt met veel problemen werd gezien. En voor mensen zoals ik, die hun plekje niet vinden in de maatschappij, is yoga een prachtig, maar ook een ontzettend gevaarlijk redmiddel. 

Hoezo?
Bij yoga geldt de regel: ‘je bent niet je lichaam, je bent niet je emoties en je bent niet je acties’. Ik heb deze woorden altijd als een mantra herhaald, want het betekende – in mijn ogen– dat ik mezelf volledig mocht distantiëren van wat ik voelde. Het gaf me tools om me van mijn trauma’s los te maken. Die ‘ontlichaming’ was voor mij ook een goede reden om mezelf uit te hongeren. Ik zat in een vicieuze cirkel van mezelf belonen met drugs en alcohol, om mezelf vervolgens weer te straffen met zware yoga-oefeningen. Uiteindelijk werd yoga mijn volledige leven: ik gaf zeven lessen per week, en ook tussen die lessen door was ik bezig met yoga. 

Annica-713.jpg
Annica beloonde zichzelf met alcohol na een zware lesdag, foto door Ruud Janssen

Dus je zag yoga vooral als een manier om te ontsnappen aan je trauma’s
Ja, exact. Dat zag ik ook terug bij andere yogi’s, voornamelijk bij vrouwen die net als ik hun plekje niet helemaal lijken te vinden in deze wereld. Wanneer je buiten het systeem valt, of niet de handvatten hebt om succesvol te zijn, of wanneer je gewoon even niet weet hoe je om moet gaan met het leven, dan is het erg verleidelijk om je toevlucht te zoeken in yoga. In mijn geval heeft dit ook te maken met het feit dat ik erg verslavingsgevoelig ben: ik zoek altijd naar verdoving, of dat nu met drugs, voedsel, obsessieve liefde, drank of yoga is. 

In yoga zijn er specifieke regels voor ‘een goed leven’. Dat kan ver gaan: er zijn regels over wat je mag eten, hoeveel je moet bewegen, wanneer je moet opstaan…Als je je daarin verliest, wordt de levenswijze die je meekrijgt van je yogadocent de enige juiste manier om je leven in te richten. Het wordt de enige waarheid. 

Yoga werd je nieuwe verslaving.
Inderdaad. Een andere reden waarom yoga zo aantrekkelijk is voor gehavende mensen zoals ik, is dat je het kan zien als een middel dat je ‘de ultieme waarheid’ brengt. In yoga zijn er specifieke regels voor ‘een goed leven’. Dat kan ver gaan: er zijn regels over wat je mag eten, hoeveel je moet bewegen, wanneer je moet opstaan…Als je je daarin verliest, wordt de levenswijze die je meekrijgt van je yogadocent de enige juiste manier om je leven in te richten. Het wordt de enige waarheid. 

Oef, ‘de enige echte waarheid’, dat klinkt nogal dogmatisch.
Ja, en het is gevaarlijk, want iedereen mag yogales geven. Het is gemakkelijk om vreselijk de mist in te gaan als het over abstracte concepten als ‘je vrijheid’ en ‘je ware zelf’ gaat. Daar heb je als yogaleerkracht eigenlijk erg veel invloed op. Mensen die ongelukkig of eenzaam zijn, die een trauma hebben of richtig aan hun leven willen geven zijn daar ontvankelijk voor. Daarbij zijn binnen yoga takken die het aardse bestaan volledig afzweren, daar zelfs laatdunkend over zijn. Dan blijft er weinig ruimte over voor ‘liefde voor de mensheid’.

Ik dacht altijd dat yoga in de kern juist ging over zelfliefde en respect voor de mensheid. Waarom is dat volgens jou zo scheefgegroeid?
Dat heeft volgens mij alles te maken met de manier waarop we in het Westen omgaan met yoga. Onze vorm van yoga staat mijlenver af van de oorspronkelijke traditie. 

Yoga gaat inderdaad over het zoeken naar ‘verlichting’. Het is een leer en filosofie die ervoor zorgt dat de beoefenaar een spirituele ontwikkeling doormaakt, en die er uiteindelijk voor zou moeten zorgen dat de wereld een mooiere plek wordt voor iedereen. Maar in het Westen draait het vaak om individuele vrijheid en zelfrealisatie. Hier is yoga een manier om een leven te creëren waar jij als allerbeste uitkomt. Maar als die vrijheid waar je zo naar streeft niet verbonden is aan een groter ideaal, dan is dat – in mijn ogen – eigenlijk puur egocentrisme. 

Hier is yoga een manier om een leven te creëren waar jij als allerbeste uitkomt. Maar als die vrijheid waar je zo naar streeft niet verbonden is aan een groter ideaal, dan is dat – in mijn ogen – eigenlijk puur egocentrisme. 

Westerse yoga als vrijbrief om je geen ene fuck aan te trekken van de mensen om je heen, en uitsluitend te denken aan je eigen welzijn.
Ja, dat is zo inherent aan het Westen. De manier waarop wij yoga beoefenen is een metafoor voor hoe wij handelen op het wereldtoneel, hoe we omgaan met andere tradities en culturen. We hakken naar believen stukjes uit oude tradities, waarbij het echte gedachtegoed verdwijnt. We shoppen uit een andere cultuur en zetten het om in een product dat we makkelijk kunnen consumeren. Denk aan hoe ze bij Google mindfulness inzetten als een manier om hun werknemers te helpen bij het verwerken van gewelddadige beelden. Daar dient het slechts als een manier om mensen efficienter in te zetten, en zo meer geld aan hen te kunnen verdienen. 

Ik heb me daar ook in mee laten gaan. Ik schaamde ik me ontzettend voor het feit dat ik geld verdiende als yogadocent, dat ik meedeed aan de kapitalisering van yoga. Dat werd ook gestimuleerd: bij mijn sollicitatie in de sportschool waar ik les gaf, werd me verteld dat ik de lessen niet te spiritueel mocht maken. De leerlingen komen om te zweten, af te vallen of om te ontspannen. 

Annica-784.jpg
Annica Mullers eetstoornis en alcoholverslaving stak de kop op tijdens haar tijd als yogi, foto door Ruud Janssen

Wat is er uiteindelijk veranderd?
Door mijn yogalessen zag ik honderden mensen per week, maar met niemand had ik écht contact. Ik was zo eenzaam. Tussen de bedrijvigheid door was ik vooral veel aan het lezen, om mezelf beter te begrijpen, maar eigenlijk raakte ik steeds meer verloren en vond ik de mensheid steeds minder fijn. Ik voelde me steeds minder verbonden met andere mensen. Hoe meer ik dronk, hoe meer ik compenseerde door bepaalde oefeningen te doen. Ook schommelde ik tussen overeten en dan weer overgeven en mezelf al het voedsel ontzeggen.

Een jaar geleden kreeg ik weer wat meer contact met de mensen om me heen. Dat heeft me veel geholpen. Weten dat ik niet alleen ben, was een troost. Ook was dat het moment waarin ik mijn liefde voor het theater weer vond. Ik heb weer meer balans gevonden hierin.

Nu maak je een voorstelling, Yogi Anni, over je tijd als yogi. Wat krijgen we te zien?
Ik ben nog steeds yogadocent, maar ik kijk wel anders naar mijn vak nu. Ik geef nu minder les, en ik geef les vanuit studio BAM, een studio waar we in een kunstenaarscollectief samenwerken en elkaars disciplines verrijken. Daar combineer ik performance en yoga.

Die reflecties over yoga verwerk ik in Yogi Anni. Het begint als een parodie waarin ik een Amerikaanse yoga-influencer speel, maar het verhaal ontwikkelt zich. Ik verwijs naar gesprekken die ik had in mijn AA-meetings, gesprekken met een goeroe uit India en de ervaringen van andere vrouwen die ik tegenkwam bij yoga. Ik voel veel begrip voor hen, en dat wil ik laten zien. Ik begrijp waarom we in deze ecologische crisis op zoek gaan naar iets wat ons hoop geeft. Yoga kan dat voor veel mensen zijn. Uit die gesprekken met andere yogi’s ontdekte ik ook dat zoveel mensen, net als ik, eigenlijk erg eenzaam zijn en op zoek zijn naar houvast en betekenis.

Dankjewel!

Kopie van 195637_5897_07162021_Annica Muller_Yogi Anni_Tess Janssen.jpg
Annica Muller tijdens de voorstelling Yogi Anni, gefotografeerd door Tess Janssen


Annica Muller stond met Yogi Anni op theaterfestivals De Parade en Boulevard. Aanstaande september is Yogi Anni te zien tijdens Amsterdam Fringe Festival, van 3 tem 5 september.