Hoe lossen we het probleem van schadelijk drugsafval op?

Drugsafval dumpen is relatief eenvoudig. Als je het niet wil lozen in een gat in de grond of je een hernia wil sjouwen in het bos, kan je een touw door tientallen jerrycans rijgen. Vervolgens rij je naar een verlaten weg op het platteland, en bind je snel het touw aan een boom. Terwijl je wegrijdt, vallen de tonnen één voor één op de weg. Klep dicht, dumping voltooid. Maar zo makkelijk als het dumpen is, zo groot zijn de gevolgen. De giftige afvalstoffen moeten door gespecialiseerde bedrijven worden opgeruimd, en als de vaten of jerrycans gaan lekken of in brand worden gestoken om sporen uit te wissen, is de kans groot dat ook de bodem gesaneerd moet worden.

Grondstoffen voor drugs zijn sinds de jaren negentig illegaal. Dat verbod werd in 1988 bij de VN afgedwongen door de regering van de Amerikaanse president Ronald Reagan, en vervolgens door de Europeanen overgenomen in 1992 als onderdeel van "de wereldwijde inspanningen om het drugsmisbruik te bestrijden". Nederland moest toen ook een wet maken: in 1995 werd vastgelegd dat niet alleen drugs zelf, maar ook veel grondstoffen voor drugs verboden werden.

Sindsdien kennen we het fenomeen drugsafval, omdat de optie om het afval ergens professioneel te laten verwerken door de overheid werd geblokkeerd. Lange tijd leidde dat niet echt tot grote problemen, de markt bleef relatief klein en productiemethodes met relatief weinig afval bleven voorhanden.

Tot de grondstoffen PMK en BMK rond 2009 steeds moeilijker verkrijgbaar werden, waarschijnlijk dankzij strengere controles in Rusland en China op de uitvoer ervan. Er kwam een dip in de markt. De zuiverheid van xtc-pillen ging omlaag, en zes jonge Nederlanders overleden na het gebruiken van vervuilde pillen.

De producenten moesten op zoek naar nieuwe methodes om de consumenten toch van mdma en speed te kunnen voorzien. Bijvoorbeeld door de bekende verboden grondstoffen zelf te gaan maken, uit ingrediënten die nog niet illegaal zijn. Met APAAN bijvoorbeeld, waar speed mee gemaakt kan worden. Of door totaal nieuwe productiemethodes te gebruiken.

"Het is drie delen zoutzuur opgelost in water op één deel APAAN, waardoor je heel veel afval overhoudt. " zegt een agent in het rapport Elke dumping een delict van Yvette Schoenmakers voor Politie en Wetenschap dat vorig jaar uitkwam. "En het is ook nog eens een vrij zuur en agressief afval. Dus die jerrycans en vaten, dat gaat ook regelmatig fout."

Die nieuwe productiemethode heeft de afvalberg enorm vergroot. Inmiddels wordt het stiekem geloosd tijden het rijden, in dorpen neergezet, in vrachtwagens achtergelaten, in een kanaal gedumpt, of gewoon in een gat in de grond gedumpt. Vijftig vaten in een kanaal bij Weert. Of in een oude Duitse vrachtwagen middenin een woonwijk. Duizenden liters giftige stoffen, de afvalberg van de productie van miljoenen pillen.

Veel van het drugsafval wordt in de natuur achtergelaten, op plekken waar weinig mensen langskomen. Boswachters moeten aan de lopende band drugsrommel opruimen, terwijl ze helemaal niks te maken willen hebben met gebruikers die in hun weekend lekker willen spacen.

Op dit moment worden die drugsopruimingen betaald uit de grote pot, dus iedereen betaalt er aan mee. En er is een budget vrijgemaakt van 1 miljoen door Den Haag voor de provincies. Die delen subsidies uit aan boeren en landeigenaren die jerrycannetjes op hun erf vinden. 50% van de opruimkosten worden vergoed door de provincie. De landeigenaren – die dus helemaal niets met het drugsafval te maken hebben – moeten die andere 50% nu nog zelf ophoesten. Inderdaad: als iemand bij jou in de tuin een stel vaten drugsafval dumpt, betaal jij voor (een deel van) de schoonmaakkosten.

De provincie Noord-Brabant wil graag dat die vergoeding naar 100% gaat, alle partijen in de obscure tak van de democratie genaamd 'Provinciale Staten' gingen daar in april mee akkoord. Het budget daarvoor moet komen van geld dat afgepakt is van andere drugsmakers. "Plukken", noemt het ministerie van Veiligheid en Justitie dat. Er wordt geprobeerd zoveel mogelijk af te pakken van mdma-makers en hennepkwekers, en het geld dat dat oplevert gaat dan naar het opruimen van het afval.Het is nogal een inefficiënte manier van geld rondpompen, waarbij een klein gedeelte van de producenten die gepakt worden door de politie betalen voor degenen die het lukt om in de schaduw te blijven werken. Op die manier hoeft de burgerbevolking zonder schuld niet meer te betalen voor het probleem, waardoor het weer een beetje van de radar verdwijnt. Maar een duurzame oplossing is het niet. Het is niet meer dan symptoombestrijding: het aantal dumpingen neemt er niet door af.

Zolang xtc en de grondstoffen ervoor illegaal zijn, is het risico om de spullen netjes weg te brengen te groot. Er zou eventueel een stichting in het leven geroepen kunnen worden die het afval inneemt zonder dat er politie op de loer ligt. Ook dat zou een erg pragmatische Nederlandse oplossing zijn.

Een veel zinnigere langetermijnoplossing is de legalisering en regulering van mdma. De discussie daarover is nog mat. De jongeren van D66 probeerden het in 2015 met hun MdmJA-campagne. Premier Rutte ziet er niks in, zo bleek toen VICE hem daar in maart naar vroeg.

En dat terwijl legalisering van mdma helemaal geen gekke gedachte is, zo blijkt ook uit een rapport van de overheid uit 2011. Destijds hield de overheid de lijsten van de Opiumwet – de fundamenten van ons drugsbeleid – tegen het licht. Het rapport concludeerde dat de basis waarmee deze ellende allemaal begon vals is. Uit het onderzoek blijkt dat xtc "niet zo schadelijk is als voorheen werd aangenomen." Er zijn mensen overleden die xtc gebruikt hadden, maar hun dood is zelden eenduidig te wijten aan mdma. Meestal is er meer aan de hand, zoals vervuilde pillen, een hartafwijking of een overdosering. Of zoals de Britse professor Nutt het omschreef: xtc is minder gevaarlijk dan paardrijden.

Dat 'gewijzigde wetenschappelijke inzicht' uit het rapport van Garretsen leidde uiteindelijk niet tot een advies voor legalisering. Voornamelijk dankzij een flinke cirkelredenatie: mdma moet illegaal blijven omdat het " veel opsporingscapaciteit vergt en Nederland een slecht imago oplevert." Met de ongezondheid van het middel heeft het in ieder geval allang niet meer te maken. De vraag is dus hoe lang we door willen blijven gaan met dit schadelijke beleid. Voorlopig lijkt het er in ieder geval op dat 'de criminelen' het probleem van het drugsafval zelf moeten oplossen. De kans dat zij dat vrijwillig gaan doen is helaas niet erg groot.