Niet alles dat op internet staat klopt, dat weet iedereen. Toch? In Amerika lijkt men dat even vergeten, want daar was nepnieuws tijdens de verkiezingscampagne een groot probleem. Nepberichten scoorden vaak beter dan echte nieuwsartikelen en dus komen Google en Facebook met maatregelen. Reden genoeg om te kijken naar ons eigen land, met de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart 2017 in zicht. Gaat nepnieuws ook de Nederlandse stemmer beïnvloeden?
Videos by VICE
Nepper dan dit bericht van ‘Journaalflash’ wordt het niet: PvdA-minister Jeroen Dijsselbloem die twaalfjarigen sigaretten wil laten kopen om de staatskas te spekken. Net zo verzonnen als het andere ‘nieuws’ van Journaalflash, zoals over onderzoek van de Radboud Universiteit dat zou aantonen dat gekleurde mensen vaker zeuren (het staat er echt).
Bovenstaande is een bericht van De Dagelijkse Standaard, een rechts nieuwsblog waar vooral DENK-politici het moeten ontgelden. DDS-redacteuren publiceren meestal echt nieuws, maar af en toe komt er een half of heel leugentje tussendoor. De kop van het artikel is bijvoorbeeld puur gebaseerd op onderstaande tweet. Oordeel zelf.
Nog een voorbeeld: dit bericht over de ‘zelfmoordpil’ van Edith Schippers, een verdraaiing van een wetsvoorstel voor stervensbegeleiding. Daarin staat uiteraard geen woord over een pil, maar dat zal de lezers van Beyond The Matrix wellicht niet deren.
Het is hiermee al wel duidelijk: nepnieuws is niet alleen een Amerikaans probleem. Toch bestaat het fenomeen hier maar voor een heel klein deel uit harde hoaxes. Uit mijn ‘dossier’ volgt onderstaande rangorde, van meest- naar minstvoorkomend.
1. Complotfabrieken vol berichten over ufo’s, vaccinaties en allerlei dingen waar je kanker van krijgt. Aan politiek doen ze weinig, al vermoeden we dat veel lezers SOPN stemmen.
2. Clickbaitsites vol video’s van seks, horror, dierenmishandeling en andere sensatie. De koppen zijn vaak flink misleidend, maar politieke propaganda vind je er niet echt.
3. Knetterrechtse sites waarop het woord ‘asielzoekers’ vaker voorkomt dan het woord ‘de’. De informatie is soms verzonnen en op zijn minst extreem gekleurd. Politieke propaganda? Absoluut.
Die laatste categorie lijkt het meest zorgelijk. Een pagina als De Dagelijkse Standaard haalt zomaar 13K likes op Facebook: meer interacties dan veel posts van nu.nl of NOS halen. En juist op Facebook gaat allerlei onzin snel een eigen leven leiden – zie ons eerdere stuk over verzonnen quotes van BN’ers over Zwarte Piet.
Maar vooralsnog circuleren er meer complotten en clickbait dan bewuste leugens. “De toename van clickbait-websites in het algemeen lijkt me in de voorbije jaren groter dan die van daadwerkelijke propagandistische websites,” mailt Hoax-Wijzer.
Ook Peter Burger, onderzoeker van verzonnen nieuwsverhalen, ziet nog weinig politieke broodjes-aap. “In de VS is er veel compleet verzonnen nieuws met een commercieel oogmerk en een zware politieke lading. Er zijn mensen die daar rijk van worden. Maar het Engelse taalgebied is veel groter dan het Nederlandse,” aldus Burger.
Desalniettemin verwacht Burger dat het onderwerp ‘keihard’ terug gaat komen in de Nederlandse campagne, mede omdat de media onder een vergrootglas liggen. En ook Hoax-Melding verwacht “zeker weer een opleving” van hoaxes, met name anti-Islam- en anti-immigratie.
Vooralsnog is ‘nepnieuws’ in Nederland een schemergebied vol clickbait, onnavolgbare hersenspinsels en theorieën over buitenaards leven. Verfrissend is het niet, maar echt schadelijk meestal ook niet. De vraag is dan ook of we willen dat Google en Facebook de boel gaan censureren. Hoe maf ook, in een vrij land hebben ook je racistische oom en je zweverige tante het recht op een gang naar De Dagelijkse Standaard of Nine For News.
Dat betekent echter niet dat harde leugens onopgemerkt mogen blijven. Wij gaan het de komende tijd voor je in de gaten houden. Tot die tijd: vertrouw op je eigen instinct. Ontbreekt de bronvermelding? Bevat de domeinnaam termen als ‘waarheid’ of ‘betrouwbaar’? Staat erin dat Jesse Klaver ‘s nachts in een vliegende schotel je kinderen komt ontvoeren en inenten met groene stroom? Dan weet je dat het waarschijnlijk gaat om nepnieuws.
Bonuspost zelf nep zijn zijzelf de Waarheid
