Op een avond zit ik me samen met een vriend stierlijk te vervelen. We hebben een paar flessen wijn, we hebben een laptop en het gesprek gaat ineens over Habbo Hotel. De volgende stap is logisch: we duiken het online hotel in. Omdat 26-jarigen over het algemeen niets te zoeken hebben in deze virtuele wereld, besluiten we ons voor te doen als de meiden lisa_bbrave en naampje2006. Als iemand vraagt naar onze leeftijd, antwoorden we dat we 12 jaar zijn. We weten dan nog niet dat we met deze fictieve tieners een hele bijzondere avond gaan beleven.
We lopen een rondje door het hotel en belanden in een drukbezocht koffietentje (ziet er ongeveer zo uit), waar we worden uitgescholden door andere ‘habbo’s’ omdat we lelijk zijn. In de discotheek is het gezelliger: daar kunnen we dansen en kletsen tegelijk. We praten over huiswerk (waar moeten 12-jarigen het anders over hebben?), niemand scheldt ons uit en we ontvangen binnen een kwartier tientallen vriendschapsverzoeken. Als je vrienden bent, kun je ook met elkaar kletsen in een privé-chat. We ontdekken de chatfunctie en tegelijkertijd de duistere kant van Habbo Hotel.
Videos by VICE
Habbo is in 2012 al redelijk door het stof gekropen toen het Britse Channel 4 aantoonde dat er pedo’s rondliepen in het hotel. Habbo sloot toen zelfs tijdelijk de chatfunctie. Hoe kan het in hemelsnaam zo zijn dat ik, vijf jaar na de ‘Great Mute‘, nog steeds ’18 centimeter lange palen’ in mijn digitale gezicht geduwd krijg? Met die vraag klop ik aan bij Habbo Hotel, maar ook bij Stichting HelpWanted, onderdeel van Expertisebureau Online Kindermisbruik, en bij een advocaat, die uitlegt wanneer je iets grooming kunt noemen. Zijn deze volwassenen strafbaar, ook al ben ik zelf geen écht 12-jarig meisje?
Nickie, community manager bij Habbo Hotel, kan geen informatie geven over bezoekersaantallen en wat voor publiek er op de site komt, maar de NOS schreef in 2012 dat het spel wereldwijd 268 miljoen gebruikers had. Sander de Gruijl van HelpWanted organiseert regelmatig een informatieve, openbare chatsessie in het Habbo Hotel. Hij zegt dat het aantal echt jonge gebruikers zeker niet meer zo hoog lijkt te liggen als vroeger. “De meeste deelnemers aan de infosessies lijken toch wel wat ouder, boven de vijftien jaar. Ik heb ook al een aantal keer een docent van een basisschool tussen de deelnemers gehad. Er lijken nog maar weinig echt jonge kinderen op Habbo te zitten. Ik vermoed dat dit komt omdat het toch een vrij oude site is, waar veel mensen waarschijnlijk al jaren opzitten en er als het ware in meegegroeid zijn.”
Gelukkig maar, want mijn gesprekken gaan heel snel van 0 naar 100. “Ik denk dat Habbo niet meer zoveel leden heeft als vroeger, en dat ze daardoor ook minder inkomsten hebben. Ik kan me voorstellen dat ze daardoor ook minder geld hebben voor een helpdesk. Zodoende is er minder controle,” vertelt Maaike Pekelharing van HelpWanted. “Stel dat een kind nieuwsgierig is en dit zijn de eerste ervaringen, dan kan een kind daar natuurlijk ontzettend van schrikken. In die zin is het echt een verantwoordelijkheid van Habbo om die mensen te weren.”
Nickie van Habbo Hotel legt uit dat het uitschakelen van de chatfunctie destijds een tijdelijke beslissing was. “We vonden toen geen bewijs voor kindermisbruik, maar alleen het pubergedrag van een tiener. Daarna werd besloten de chat opnieuw aan te zetten.” Als ik vraag of er nooit overwogen is om de chatfunctie helemaal uit te schakelen, zodat men alleen nog in het openbaar met elkaar kan communiceren, antwoordt Nickie: “Nee, we hebben ons juist gericht op het verbeteren van de tools die users zelf kunnen gebruiken. We hebben bijvoorbeeld de kamer-ban [waarmee mensen uit een kamer geweerd kunnen worden], kick [waarmee mensen uit een kamer geschopt kunnen worden], typeverbod [waardoor iemand niets meer kan zeggen] en filteroptie [waardoor bepaalde woorden in een kamer kunnen worden verboden] toegevoegd.”
Habbo stuurt me ook een pdf-bestand met alle maatregelen die ze nemen om de ellende in hun digitale wereld te beperken. Volgens Pekelharing heeft Habbo sinds 2012 veel gedaan om de site veiliger te maken en te verbeteren. De informatie in het pdf-bestand bevestigt dat. Er staat onder andere dat er taalfilters zijn ingesteld (waardoor verboden woorden vervangen worden door ‘bobba’), er kunnen geen afbeeldingen, telefoonnummers en e-mailadressen worden gedeeld, er zijn moderators aanwezig, er is een hulpknop die spelers kunnen gebruiken als ze op een vervelende manier benaderd worden, er is een negeerknop en nog een aantal dingen.
“Zodra iemand op de hulpknop drukt, wordt het chatgesprek voor ons leesbaar. We baseren de sancties op de chatlogs die we binnenkrijgen. Daarnaast hebben we dus een taalfilter. Wanneer iemand een bepaald woord gebruikt, krijgen we een melding en kijken we de chats na,” vertelt Nickie. “Ongeveer twee keer per jaar moeten we een melding maken bij de politie. Dat zijn dan mensen waarvan we denken: wat hier gebeurt is een beetje gek. We weten niet of deze meldingen daarna ook een serieuze zaak bij de politie worden.”
Gebruikers hebben heel veel tools om iemand te rapporteren bij de moderators van de site. Je kunt jongeren leren om ermee om te gaan, maar voorkomen wordt het niet. Tieners krijgen alsnog ongewenste gesprekken en worden benaderd door types die daar niet zitten om een kamer leuk in te richten. Hoe kun je zulke mensen wél weren?
“Wij zeggen altijd: op elke plek waar kinderen zijn, zijn ook volwassenen die geïnteresseerd zijn,” zegt Pekelharing. “Ik denk niet dat dat ooit verdwijnt, want op het internet is het gewoon super makkelijk om een andere identiteit aan te nemen. Het is lastig, en bovendien erg kostbaar, om een werkend en betrouwbaar leeftijdsverificatie systeem te maken. Het belangrijkste is: Habbo moet gevoed worden door meldingen. Ze moeten weten wat er speelt, en dan kunnen ze iemand verbannen.”
Habbo heeft een aantal voorlichtingscampagnes op de site, zoals quizjes met vragen over online veiligheid, maandelijkse campagnes over ellende die online kan gebeuren en een online helpdesk. Pekelharing vindt voorlichting een goed middel, maar ze vindt dat Habbo daarnaast ook verantwoordelijkheid moeten nemen in wat voor leden de site heeft. “Zoals je bijvoorbeeld in Cuijk zag: er is maar één dader nodig om ontzettend veel slachtoffers te maken.”
Elke privé-chat begint ongeveer zoals op het plaatje hierboven. “Heb je zin?” Zin waarin? Een stedentrip? Een zak Engelse drop? Uiteindelijk vragen bijna alle mannen om naaktfoto’s. Gelukkig heeft Habbo ingesteld dat gebruikers geen foto’s en video’s kunnen delen en dat e-mailadressen, telefoonnummers en namen van sociale media niet worden weergegeven. Het woord ‘Snapchat’ wordt bijvoorbeeld weergegeven als ‘bobba’. Maar de gefrustreerde mannetjes op Habbo Hotel zijn hartstikke inventief, en omzeilen dit filter bijvoorbeeld met: “Heb je snap?”
Als we een Snapchat-account aanmaken onder de naam van lisa_bbrave en naampjuh2006, ontvangen we meteen een aantal verzoeken en foto’s. Gelukkig geen vieze dickpics, maar foto’s van gezichten. Die foto’s bewijzen dat we inderdaad aan het praten zijn met een aantal volwassen mannen. Uiteraard delen we zelf geen foto’s, al wordt daar wel om gezeurd. Zou het mogelijk zijn om deze mannen aan te geven bij de politie? Zijn ze strafbaar? Het is ongetwijfeld strafbaar om een seksdate te plannen met een meisje van 12, maar is vragen om naaktfoto’s strafbaar? Noud van Gemert, advocaat bij Jonkers & Van Gemert, verlost ons van deze hoofdpijn- en vooral buikpijn-kwestie.
“Er is sprake van grooming als een volwassene contact legt met een minderjarige met de intentie om het kind te ontmoeten om ontuchtige handelingen te plegen,” legt hij uit. Niet al mijn gesprekspartners hadden (vooralsnog) de intentie om minderjarigen te ontmoeten, maar de gesprekken gingen wel ontzettend ver. “Dat zou onder ontucht kunnen vallen. Maar gesprekken moeten wel heel ver gaan voordat het onder ontucht kan vallen. Het ontvangen van naaktfoto’s van een minderjarige is strafbaar, aangezien dat onder kinderporno valt. Het vragen om naaktfoto’s is in principe niet strafbaar, maar zou wel tot uitlokking kunnen leiden. Maar er zijn veel grijze gebieden en het is erg ingewikkeld.”
Aangezien ik natuurlijk niet écht 12 jaar ben, vraag ik me af in hoeverre dat de zaak verandert. Hoe zit het met zogenaamde lokpubers? Er is vaker discussie ontstaan over lokpubers, want mag er überhaupt een lokmiddel worden gebruikt? Het gebruik van een lokpuber maakt het moeilijk om een ontuchtpleger of ‘groomer’ te straffen. Volgens Van Gemert is de politiek bezig om zulke middelen toe te staan en het opsporen en straffen van ontuchtplegers te vergemakkelijken. “Het is altijd moeilijk geweest om te beoordelen of mensen daadwerkelijk schuldig zijn na het praten met een meerderjarige lokpuber. Het is nu toegestaan dat de politie dit middel gebruikt om mensen te ontmaskeren. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor het meisje Sweetie.” Terre des Hommes creëerde het virtuele meisje Sweetie en ontmaskerde daarmee duizenden online kindermisbruikers.
Ik denk dat ik tijdens één avond in Habbo Hotel meer gesprekken over seks heb gehad dan ik in een jaar op Tinder heb gevoerd. Iemand wilde naakt met me paardrijden (op zijn rug), een ‘meisje’ vertelde dat haar bed nat was omdat ze had gesquirt, mensen hadden erectieproblemen die ik moest verhelpen, iemand wilde meteen die avond langskomen om seks met me te hebben in een auto en iemand vroeg of mijn tieten al gegroeid waren. Ik besef hoe treurig dit is; de meiden naampjuh2016 en lisa_bbrave zijn in dit geval fictief, maar het hadden ook echte meiden van 12 kunnen zijn, die nog op de basisschool of net in de brugklas zitten.
