Ex-prostituee Mariska en dochter Robin portretteren sekswerkers van over de hele wereld

Voormalig sekswerker Mariska Majoor (49) reist samen met haar dochter Robin Haurissa (21) de wereld rond om te spreken met ‘collega’s’ en activisten die opkomen voor rechten van sekswerkers. Robin maakt de foto’s bij dit project, en Mariska doet de interviews. De verhalen worden gebundeld in een boek, United under a red umbrella, dat in december uit zal komen.

Deze week is een deel van de foto’s wel al te zien in de Oude Kerk in Amsterdam. We spraken Mariska en Robin over welke verhalen van sekswerkers de meeste indruk maakten, en hoe het is als je moeder in het sekswerkvak zit.

Broadly: Ha Mariska en Robin, jullie zijn nog niet aan het einde van de reis – waar gaan jullie nog naartoe?
Mariska: Inmiddels zijn we al in Frankrijk, Finland, Hongarije, Roemenië, Oostenrijk, Amerika, en Italië geweest, en we gaan nog naar Thailand, India, Nigeria en de Dominicaanse Republiek. In India gaan we naar een stichting voor kinderen van sekswerkers – die worden daar geweigerd op scholen. Moet je voorstellen dat Robin vroeger niet naar school zou mogen door het werk wat ik toen deed! Ik vind het heel erg als mensen zeggen dat prostituees slechte moeders zijn.

Hoe reageren mensen in Nederland erop dat je moeder sekswerker is geweest, Robin?
Robin: Ik ben altijd voorzichtig geweest met praten over dit onderwerp, maar mensen reageren positief en willen altijd meer weten. Ik ben als het ware opgegroeid op de Wallen, dus ik weet niet beter. Als klein kind vroeg ik aan mijn moeder: ‘Mam, wat doen die vrouwen achter de ramen?’ Dan zei Mariska: ‘Ze verkopen kusjes.’ Daarna ging ‘kusjes verkopen’ over in ‘seksuele diensten’, en hoe ouder ik werd, hoe beter ik het begreep.

Hoe reageerden de sekswerkers in andere landen als jullie vertelden dat jullie moeder en dochter zijn?
Robin: Dan zijn ze echt verbaasd en zeggen: ‘Wow is dit je dochter? ‘Weet ze wat voor werk je hebt gedaan?’
Mariska: Als ik vertel dat ik uit het vak kom, is het ijs al een beetje gebroken, en als ik dan vertel dat Robin mijn dochter is, breekt het helemaal. Aan sommige blikken zie ik wel dat mensen het raar vinden dat ik bordelen bezoek met mijn dochter, en soms vragen ze hoe ik haar ooit heb verteld dat ik dit werk vroeger deed. Maar Robin heeft dit altijd geweten.

Hebben sekswerkers in andere landen het veel slechter of beter dan de mensen hier?
Mariska: In Nederland hebben we niet te maken met grootschalige corruptie of gewelddadige politie. In veel landen waar we zijn geweest wel. Tiia, een vrouw uit Finland, vertelde dat ze wel prostituee mag zijn maar geen bordeelhouder. Ook mag ze niet adverteren, dus het is moeilijk voor haar om aan klanten te komen. Het werk is legaal, maar de wetgeving leidt tot illegale activiteiten.

In Amerika is het nog veel erger: daar wordt het – behalve in Nevada – echt als criminaliteit gezien. Mensen die sekswerk doen kunnen elk moment worden opgepakt en in de gevangenis belanden. Lorelei Lee, een vrouw die we in Las Vegas spraken, droeg een shirt met ‘rights not rescue’ erop. Dit is een bekende slogan uit de sekswerkers-gemeenschap: we willen niet gered worden, we willen mensenrechten. In Hongarije spraken we Gizi, een Roma-vrouw, die aan de rand van een bos werkt, heel gevaarlijk. Roma-vrouwen hebben het heel zwaar, die worden dubbel gestigmatiseerd.

Welk verhaal is jullie het meest bijgebleven?
Robin: Het verhaal van Jana. We kwamen aan in Bologna, het was snikheet. De deur ging open en daar stond Jana. Ze was sterk, had kort haar, zat onder de tatoeages en droeg stoere kleding. Ze was zo groot dat ik helemaal omhoog moest kijken. Het eerste wat ze zei was: ‘Hi, so nice to meet you, do you want tea and cookies?’ Ze zag er heel stoer uit, maar zodra ze begon te praten was ze een hele tedere vrouw. Ik heb haar gefotografeerd op haar zelfgemaakte stoel van knuffels, heel tof – het was een soort troon.
Mariska: Ik vond het verhaal van Carmen en Genoveva uit Roemenië heel indrukwekkend. Deze vrouwen hebben we letterlijk van straat geplukt. We interviewden ze in ons hotel en dat was heel gezellig, we zaten met z’n allen op het hotelbed met de bandrecorder tussen ons in. Carmen vertelde dat ze een paar keer door de politie achterin de auto werd gezet, haar geld werd van haar afgepakt, en vervolgens werd ze geloosd een paar uur buiten Boekarest. Ze moest zelf maar zien hoe ze thuiskwam. Ze werkt al elf jaar als sekswerker en krijgt gemiddeld vijf boetes per avond. Ze heeft torenhoge schulden en daardoor kan ze geen bankrekening openen of ander werk zoeken. Toen we Carmen en Genoveva terugbrachten naar hun werkplek, zag ik dat de politie boetes aan het uitdelen waren – dat maakte me woest.

Zag je ook overeenkomsten tussen jouw oude werk en sekswerk elders?
Mariska: Wat we gemeen hebben is dat we allemaal een dubbelleven leiden. Alle sekswerkers hebben last van ingewikkelde wetgeving, en van familie aan wie ze niet kunnen vertellen wat ze doen. En overal ter wereld voeren sekswerkers dezelfde strijd. Er heersen dezelfde vooroordelen en maatschappelijke stigma’s op ons beroep. Als mens – maar vooral als vrouw – mag je niet te veel seks hebben, en al helemaal niet tegen betaling. En je mag je er al helemaal niet naar gedragen. Die overeenkomsten scheppen een ongelofelijke band. Met de mensen waarmee we contact hadden voor dit project, voelde het meteen vertrouwd.

Hoe is het om als moeder en dochter samen te werken en zoveel te reizen?
Robin: Ik vind het heel speciaal om dit met mijn moeder te doen. Mensen die ‘normaal’ reizen denken: hey wat een mooie natuur, wat een mooi gebouw. Wij zien de wereld van een andere kant – wij spreken mensen die een toerist nooit ontmoet.
Mariska: Toen ik Robins leeftijd had, ben ik gestopt met werken als sekswerker – dat is voor mij een bijzonder idee. Natuurlijk kunnen we elkaar soms in de haren vliegen, maar ik wil het liefst de hele dag bakkies doen en met haar kletsen.

Robin, hoe pakte je het aan met de foto’s?
Robin: Als we ergens aankwamen dronken we altijd eerst thee. Zo wist ik hoe de ruimte eruitzag en kon ik rondkijken hoe ik het ging aanpakken.
Mariska: Hoe Robin zich beweegt in dit wereldje en reageert op de mensen – daar heb ik grote bewondering voor. In San Francisco belandden we in een buurt met veel verslaafden en daklozen. Het was heftig om daarmee geconfronteerd te worden, maar Robin voelt zich daar meer op haar gemak dan in een chique winkelstraat. Dat vind ik cool, dan denk ik: wat is mijn dochter een stoer wijf. Ze oordeelt nooit, ik denk dat zij nog minder veroordelend is dan ik.
Robin: Ik vind die ruige buurten vaak de plekken in de stad waar mensen zichzelf zijn, waar er geleefd wordt. Mensen houden de schijn niet op.

Wat hopen jullie dat het boek los zal maken bij mensen?
Mariska: Ik hoop dat de sekswerkers-gemeenschap het project ziet als een ondersteuning van wat zij doen. Dat activisten of sekswerkers bij wijze van spreken alleen maar het boek hoeven te geven als ze aan anderen willen laten zien welke strijd zij voeren.
Robin: En dat mensen zien dat sekswerkers echte mensen zijn die dezelfde rechten verdienen als iedereen.

Het project United under a red umbrella wordt gefinancierd door P&G292, het Centrum voor Prostitutie & Gezondheid.