Hoe vervelend het is als je de hele tijd dingen gratis krijgt

Dingen gratis krijgen lijkt hartstikke leuk en dat is het ook. Vooral als het cadeautjes zijn van de mensen van wie je het meest houdt. Of als je een magnetron wint met de campingbingo. Omdat ik stukjes voor VICE schrijf, mag ik heel vaak gratis naar concerten, expo’s en festivals. Ook dat leek me eerst geweldig en ik dacht dat ik vast extra zou kunnen genieten als ik niet hoefde te betalen. Maar in de praktijk blijkt dat ik het nu vooral heel irritant vind als ik wél een keer moet betalen. Gratis dingen krijgen voelt als een verworven recht. Of als ik écht eerlijk ben: ik voel er helemaal niks meer bij. Ik vroeg me af of die beroepskwaal bij meer mensen voorkomt die veel gratis krijgen en vroeg het influencer Lize Korpershoek, restaurantrecensent Hiske Verprille en boekencriticus Joost de Vries.

Is boekenrecensent bij de Groene Amsterdammer en schrijver. Werd door andere critici onthaald als de nieuwe Harry Mulisch .

Hoi Joost, hoeveel gratis boeken krijg je?
Zometeen begint het seizoen weer: september, oktober, november. Dan krijg je dus een meter boeken per dag binnen. Het redactiesecretariaat kan dan echt een muur van boeken bouwen waarachter ze zich kunnen verstoppen.

Lees je die ook allemaal?
Nee. Alle boeken die verschijnen bij Nederlandse publieksuitgeverijen worden aan ons opgestuurd. Je kunt je ook voorstellen: met kinderboeken en kookboeken kan de Groene niks. Daar gaan we geen recensie over schrijven. Over de nieuwe biografie van Louis van Gaal waarschijnlijk ook niet, dus die nemen we niet eens mee naar boven, naar onze redactie.

Word je blij van die stapels boeken?
De boeken komen in kartonnen enveloppen en bij elke envelop krijg ik nog steeds een kinderlijk gevoel. Misschien zit er een cadeautje in! Ik hoop steeds dat ze me de nieuwe Ontdekking van de Hemel opsturen, want als recensent ben je altijd op zoek naar mooie nieuwe dingen. En dan ben ik wel zo naïef dat ik elke keer opnieuw weer teleurgesteld ben, want meestal is het niet zo. We krijgen ook heel veel boeken dubbel binnen, of drie of vier keer. Uitgeverijen hopen dat er één boek bij iemand terecht komt die er wat mee kan. Dat voelt goedkoop, alsof je gespamd wordt met boeken.

Ik ken natuurlijk ook de andere kant, ik heb ook drie boeken geschreven. Voor jou is je boek iets heiligs, een document op je computer waar je jaren aan hebt gewerkt. En opeens is het een boek, dan is het gedrukt en moet het gewoon de wereld in gepompt worden.

Je doet dit nu acht jaar, werd je vroeger nóg vaker teleurgesteld?
Nee, toen was ik juist echt blij met elk boek dat ik kreeg. Ik dacht ook dat ik elk boek in mijn boekenkast moest zetten. Al snel bleek dat IKEA niet snel genoeg Billy’s maakt voor alle boeken die er verschijnen. Toen ik net begon kreeg ik die boeken ook op mijn huisadres binnen. Dan had ik de postbode weer gemist en moest ik steeds een doos boeken ophalen bij mijn buurvrouw van 89, die er een kwartier over deed om de deur open te doen.

Koop je nog wel eens boeken?
Ja, ik koop heel veel boeken. De boeken die wij toegestuurd krijgen zijn de boeken die op dat moment uitkomen. Terwijl je ook veel boeken wil lezen die ouder zijn. Of Engelse boeken. Wat dat betreft ben ik wel een trouwe klant van boekhandels.

Kun je dat niet gewoon gratis fiksen?
Dat ligt inderdaad heel erg op de loer. Ik betrap mezelf soms op de gedachte: ik ken de PR-medewerker van een uitgeverij, zal ik even vragen of ze dat boek dat ik wil naar me opstuurt? Maar dat doe ik dus bewust niet. Ook als vrienden van me een boek schrijven, komt het altijd gratis binnen bij de Groene, maar dan koop ik het wel gewoon in de winkel. Want ik heb het idee dat het zo liefdeloos is, om alleen maar een gratis exemplaar achterover te drukken.

Het lijkt wel alsof je je ook een beetje schuldig voelt, omdat je dingen gratis krijgt.
Dat is het gekke. Ik ben ook heel lang kunstrecensent geweest en dan krijg je allemaal kaartjes voor tentoonstellingen, voor het theater en concerten. Toen voelde ik me wel een beetje een soort freeloader. Zeker als ik was uitgenodigd, ging, maar er niet over schreef. Het voelt een beetje opportunistisch als iedereen in de zaal wel gewoon heeft betaald.

Is jarenlang culinair recensent geweest bij het Parool en begint zaterdag bij de Volkskrant.

Hoi Hiske, hoe vaak ga jij gratis uit eten?
Ik ga één keer per week uit eten op kosten van de baas.

Is het leuker als je zelf niet hoeft te betalen voor je etentje?
Ik heb áltijd zin om uit eten te gaan. Maar als ik uit eten ga voor de krant, is het wel echt werk. Ik ga altijd met dezelfde persoon, die ook mijn eindredacteur is. Het is soms heel gezellig, want we zijn goede vrienden, maar het is wel echt een werkavond. Als je zelf betaalt voelt het meer als een uitje.

Smaakt het dan ook anders, als je wel betaalt?
Als je een stuk gaat schrijven moet je heel precies proeven en dan is het belangrijk of de gerechten goed gemaakt zijn, en alles wat op de menukaart staat moet kloppen. Terwijl je als je met vrienden gaat eten vaak meer bezig bent met het gesprek of met de laatste roddels, dan met wat er op het bord ligt. Ik ben dan minder kritisch. Ik vind sowieso eigenlijk alles wel lekker.

Dus al die gratis etentjes hebben niet je eetplezier verpest?
Als ik een paar weken achter elkaar bij restaurants heb gegeten waar ik niet zo enthousiast over ben, begin ik soms te twijfelen: misschien was het eten wel goed, maar kan ik het niet meer waarderen omdat ik elke week voor mijn werk in een restaurant zit. Dan ben ik bang dat ik blasé geworden ben. Maar dan ga ik later gelukkig altijd wel weer ergens eten waar ik stuiterend van enthousiasme naar buiten rol. Goed uit eten gaan verveelt nooit.

Probeer je alles eruit te slepen door vaak naar dure restaurants te gaan?
Nee, het is niet zo leuk als je als een soort Michelingids alleen maar de topzaken afgaat, terwijl er ook zoveel leuks te schrijven is over kebabzaken, ethiopische restaurants en pizzeria’s. Voor de krant eet ik dus helemaal niet altijd zo chic. Ik ga wel eens naar driesterrententen, maar dan betaal ik meestal zelf. Ik moet er echt voor sparen. Zaken als Noma bijvoorbeeld, in Kopenhagen. Dan moet je naast het etentje ook de reis nog betalen. Ik probeer het wel van de belasting af te trekken, als zzp’er.

Je zou ook kunnen proberen om een gratis etentje af te dwingen door er een stuk over te schrijven.
Het restaurant vragen of ze gratis voor je willen koken, dat vind ik voor een restaurantrecensent eigenlijk echt een totale no-go. Of ik betaal, of de krant betaalt. Op het moment dat je je laat fêteren, dan is het moeilijker om een objectief stuk te schrijven. Bloggers doen dat vaak, ze gaan naar een restaurant en schrijven daar dan een lyrisch verhaal over, maar zijn dan niet duidelijk over het feit dat ze gratis gegeten hebben. Dat sommige mensen daar niet transparant over zijn, vind ik eigenlijk heel slecht.

Je hebt in ieder geval nooit gezeik over de rekening als je voor je werk uit eten gaat.
Nou, dat is niet waar hoor. Ik ga nu dus naar de Volkskrant, maar in het Parool stond de rekening altijd afgedrukt bij de recensie. En als die rekening boven de 100 euro per persoon uitkwam, kregen we altijd boze brieven. Mensen zeggen: “Er zijn ook mensen met een bijstandsuitkering” en “dat moet allemaal betaald worden door de lezers van de krant”. Dat vinden ze decadent.

Lize is één van de bekendere influencers van Nederland. Ze heeft 40.000 volgers op instagram en haar ‘Adviezen van Lize’-video’s krijgen veel views. Ook maakt ze meer commerciële producties, zoals ‘Lize vindt jouw mooi’ en maakt ze soms reclame op haar insta.

Hoi Lize, influencers krijgen vaak van alles gratis. Hoe werkt dat?
In je Instagram-inbox komen verzoeken van mensen die je wat willen sturen. Dat zijn vaak beginnende bedrijfjes die dan zeggen: “Hee, wil je deze sokken hebben en er dan reclame voor maken op Instagram?” Dat vind ik lang niet altijd leuk, tenzij het voor iets is waar ik achter sta. Ik ben niet de typische influencer die altijd alles aanneemt. Ik wil niet mijn integriteit op het spel zetten voor een paar sokken.

Je integriteit?
Als je dat doet ben je een reclamebord. Ik wil laten zien dat je ook een leuk volgersaantal kan hebben en hen niet gebruikt om gratis spullen te krijgen. Want dan word ik op mijn beurt weer gebruikt door de mensen bij de commerciële bureaus. Zij hoeven dan minder geld uit te geven en bereiken toch evenveel mensen, en nog een veel specifiekere doelgroep ook.

Wat krijg je wel graag gratis?
Dingetjes voor mijn kat Dirk neem ik altijd wel aan; ik krijg vaak kattenvoer gratis. Heel goed kattenvoer. En toen ik net begon kreeg ik heel vaak schoenen gratis. Dat was echt tof, iets waar je eerst geld aan besteedde gratis krijgen. En bij evenementen ga ik er bijna vanuit dat ik gratis kaartjes krijg. Bij Lowlands kreeg ik er vorig jaar één, dus heb ik dit jaar ook even afgewacht. En dat gebeurde ook. Ik vind het echt totaal verwend van mezelf, maar ik geniet dan wel echt van die festivals. Al ga ik ga wel makkelijker vroeg naar huis als ik niet betaald heb.

Wat was het minst leuke dat je ooit gratis kreeg?
Als influencer krijg je een heleboel troep. Ik krijg over het algemeen niet de spullen die ik zou willen. Normaal gesproken laat ik mijn agent onderhandelen over een goede promotiedeal waar ik ook geld voor krijg, als ik een verzoek krijg. Maar ik was ook eens op een soort giveaway-dag met vijftig andere meiden. Het was in een hotel en allerlei bedrijfjes hadden in de kamers hun producten uitgestald, die je blijkbaar gratis kon meegraaien in ruil voor een post op Instagram. Ik dacht eerst: dit kan ik niet. Maar ik heb toch een horloge en een zonnebril meegenomen. Achteraf kregen we ook nog een hele grote tas mee. Ik ging een unboxing video maken voor een vriendin, voor de grap, en daar ben ik een kwartier mee bezig geweest. Er zat zoveel in. Niet normaal.

Wat heb je met die ongewenste spullen gedaan?
Ik heb dingen weggegeven, ik heb dingen weggegooid, sommige dingen heb ik nog steeds bewaard, omdat ik dacht: dit is zonde om weg te gooien. Maar tegelijkertijd weet ik ook dat ik het nooit ga gebruiken, dus nu voel ik me een beetje opgezadeld met die roze toilettasjes.

Heftig. Verkoop je ook wel eens dingen?
Nee, dat vind ik echt niet kunnen. Dat je gratis shit krijgt en het dan gaat verkopen. Misschien als je er verder echt geen geld voor krijgt. Dat je dan denkt: ik ga het verkopen. Maar als je een hele bekende influencer bent, krijg je ook gewoon geld voor campagnes. Als je dan je gratis kleren gaat verkopen en dat geld in je eigen zak steekt, dat voelt voor mij altijd een beetje raar. Geef het dan lekker aan een goed doel ofzo.

Wat heb je de laatste tijd geweigerd?
Ik maak eigenlijk nooit promotie voor kleding, want ik vind dat mensen minder kleding moeten hebben. Voor een jeansmerk mocht ik laatst een broek uitkiezen. Toen heb ik gezegd, nee dank je wel. Het zijn hele mooie broeken, maar dan moet ik met zo’n broek een foto posten vanaf Lowlands, toen dacht ik: ik wil gewoon aandoen wat ik zelf wil aandoen op dat festival. Je leven wordt zo geregisseerd als je dat allemaal maar doet.

Het lijkt me ook wel grappig, dat mensen je allemaal zooi proberen aan te smeren.
Ja, laatst kreeg ik bijvoorbeeld een heel commercieel ouderwets mailtje dat begon met de zin: “Ik wil graag even kort iets tegen je aan houden.” Het ging over een maaltijdbox. “Heb jij ook altijd op kantoor dat je zonder snickers zit?” Dan denk ik: laat me met rust, ik heb geen kantoor!

Joost in de headerfoto via zijn instagram.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: