Maja Smrekar geeft haar pup de borst en liet haar eicel bevruchten door een hond

Donderdagavond wandel ik de Waag Society binnen, een instituut in Amsterdam centrum waar regelmatig kunstenaars een praatje komen geven over hun werk. Vanavond ga ik luisteren naar Maja Smrekar die het gaat hebben over haar project K9 Topology. Waarvoor ze onder andere één van haar honden borstvoeding gaf (puppy Lady Lovelace von Eyachtal) en van een ander (Border Collie Byron) cellen liet afnemen om vervolgens haar eicel mee te bevruchten. Na dit praatje zal het ter plaatse aanwezige ‘ethisch comité’ reflecteren over de morele juistheid van deze daden. Het duurt niet lang voordat het licht gedimd wordt en Smrekar plaatsneemt achter het katheder. Aan haar zijde staat de mede dankzij haar borstvoeding volgroeide Lady Lovelace. Als de zaal applaudisseert blaft Lady Lovelace vrolijk mee. Smrekar vertelt uitgebreid over haar project K9 Topology en omdat dit praatje twee uur duurde en enigszins chaotisch was zal ik het voor jullie in chronologische volgorde en onder begeleiding van een aantal fraaie foto’s beschrijven.

K9 Topology is een paraplu-titel voor vier projecten waarvan Ecce Canis het eerste deel was. Dit project was in de vorm van een ruimte die bekleed was met wolvenvacht en er uitzag als een perfect afgestemde ‘safespace’ voor Smrekar en haar hond. In de ruimte kon je de geur van serotonine ervaren, die de kunstenares had laten isoleren uit de bloedplaatjes van haar en Byron. Dit is hoe Smrekar het beschreef en als je niet begrijpt wat dit allemaal betekent, wees dan niet getreurd, want ik begreep het ook niet. Serotonine kan je toch niet ruiken? En hoe bedoel je serotonine isoleren uit bloedplaatjes? Natuurlijk werd ik erg onzeker over mijn intellectuele vermogens, maar gelukkig zat er een knappe neurowetenschapper naast me die te blijken gaf er ook niks van te snappen.

Het tweede onderdeel van K9 Topology is gelukkig makkelijker te begrijpen en heet: I Hunt Nature, And Culture Hunts me. Om te beginnen kan de titel vrij letterlijk geïnterpreteerd worden. Smrekar geeft namelijk aan dieren te bewonderen om hun wereldbeleving die voorbij gaat aan woorden. Omdat ze hier ook deel van wilde uitmaken is ze voor dit project geïnfiltreerd in een roedel wolven. Hierin slaagt ze en dit zorgt uiteindelijk voor een performance waarin zij naakt op de grond ligt en er iets eetbaars van haar afgelikt wordt door de wolven in kwestie. Ze wil laten zien dat veel interactie in de wereld voorbij gaat aan woorden. Als ik haar later vraag of ze dit als erotisch heeft ervaren geeft ze toe dat dit wel een beetje zo was. Maar dat dat niet interessant was: “Mijn honden likken me de hele tijd. Ik smaak zout en honden vinden dat lekker. Ze likken vaak aan m’n tieten, maar dat is geen big deal.”

Voor het derde deel van haar project, Hybrid Family, zat Smrekar drie maanden in één ruimte met haar honden. In deze tijd volgde ze een speciaal dieet en kolfde ze haar borsten af, om haar melkproductie op gang te brengen. Bezoekers konden bekijken hoe zij puppy Lovelace de borst gaf of naakt verstrengeld met haar honden lag. De neurowetenschapper naast mij fluistert ondertussen in mijn oor dat die een keer de moedermelk van een kennis op dronk toen hij dit in de koelkast aantrof omdat hij wilde weten of het lekker was. “Het proeft zoals zweet ruikt.”

De klapper van K9 Topology is het laatste onderdeel: ARTE_mis. Dit is het onderdeel waar het ethisch comité hun wenkbrauwen het hoogst bij optrekken. Smrekar heeft namelijk met behulp van een IVF behandeling één van haar eicellen laten bevruchten door een cel van haar hond Byron. Op hoe dit allemaal precies is gegaan wil Smrekar niet ingaan. Wel geeft ze aan dat de artsen niet wisten dat ze haar ‘geoogste’ eicellen zou gebruiken voor dit kunstzinnige experiment. Zelf noemt ze ARTE_mis poëtisch, expressief en een droom van een potentieel hybride ras in een dystopische toekomst. Alhoewel er geen plannen zijn om daadwerkelijk een hond-mens te maken (dit is ook onmogelijk omdat de eicel ontdaan is van haar DNA en deze dus theoretisch alleen een hond zou kunnen voortbrengen) bevraagt het project wel de huidige bio-technologische mogelijkheden. Na afloop van haar praatje applaudisseert het publiek en blaft Lady Lovelace weer mee.

Hierna stelt het ethisch comité fundamentele morele dilemma’s aan de kaak als: is het wel oké om een menselijke eicel te bevruchten met een dierlijke cel? Of mag je liegen tegen artsen over wat je gaat doen met je geoogste eicellen in naam van de kunst? Maar ook naar mijn idee minder belangrijke thema’s worden eindeloos herkauwd. Zoals: heeft een hond er fysiek last van als die mensenmelk krijgt? Want alhoewel wij in de bio industrie jaarlijks miljarden dieren afslachten en we bovendien notabene zelf koemelk drinken wordt er driftig gediscussieerd over de vraag of mensenmelk wel gezond is geweest voor Lady Lovelace. Smrekar geeft aan dat de pup heus meer te eten kreeg dan alleen het beetje melk dat zij produceerde en dat mensenmelk bovendien lekker zoet is. Ik kijk naar de neurowetenschapper naast me, die verwoed zijn hoofd schudt. Nee, zoet was het absoluut niet.

Het ethisch comité bespreekt ook de vraag of het gebruiken van de eicellen van Smrekar voor dit project ‘verspilling’ is geweest. Het duurt niet lang voordat een nerveuze vrouw uit het publiek geëmotioneerd roept dat het niet eerlijk is dat er wel wordt stilgestaan bij de verspilling van eicellen terwijl dit niet gebeurt bij de miljoenen zaadcellen die verloren gaan bij een zaadlozing. Ik begin teleurgesteld te raken dat er niet iets is om mijn groeiende ergernis mee te dempen, zoals bijvoorbeeld een goede fles Sloveense Wodka. Want alhoewel ik absoluut een feminist ben, word ik weleens moe van ‘feministen’ die de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen voortdurend zoeken op plekken die daar niet geschikt voor zijn.

Gelukkig kan ik me af en toe even op Lady Lovelace richten, die tevreden aan de voeten van Smrekar ligt, voor wie ik steeds meer sympathie begin te voelen. Haar project is een goed geslaagde kritiek op ons antropocentrische wereldbeeld, want het maakt veel mensen boos. In een artikel noemt een journalist Smrekar een zoöfiel, demon en zelfs een necrofiel die met het het DNA van haar hond een monster aan het creëren is en meteen naar de hel verbannen moet worden. Van dit soort extreme weerstand krijg ik persoonlijk nou meteen zin om zelf ook naakt verstrengeld te liggen met een hond, want ook ik vind dat we best weer wat dierlijker mogen worden.