Waarom sommige moeders hun kinderen doodmaken

Dit is een heftig artikel, en we raden je aan om het alleen te lezen als je 18 jaar of ouder bent.

Op 2 oktober 2006 pakte de 31-jarige alleenstaande moeder Elaine Campione haar videocamera en filmde haar twee jonge dochters, Serena van 3 en Sophia van 19 maanden, die aan het spelen zijn in hun appartement in Barrie in Ontario. Op de beelden zie je Serena die aan het kleuren is en haar moeder vertelt hoeveel ze van haar houdt, afgewisseld met Sophia die spettert in bad, en ondertussen zingt moeder Campione Twinkle, Twinkle Little Star.

Later, buiten beeld van de camera, verdronk Campione haar twee dochters in de badkuip. Ze droogde hun lichamen af, deed ze hun pyjama aan, en legde de dode meisjes hand in hand op haar bed, met tussen hun in een turquoise rozenkrans en een fotoalbum. Toen nam ze een overdosis van wat ze dacht dat het clozapine was (een medicijn tegen bipolaire stoornissen of schizofrenie) en ging ze terug naar de woonkamer om nog meer te filmen.

Op die beelden zie je Campione in haar eentje, zittend op de bank, huilend, terwijl ze schreeuwt naar de camera aan de andere kant van de kamer. Het bijna tien minuten lange manifest is gericht aan haar ex-man, Leo Campione, waarvan ze claimt dat hij haar en haar oudste dochter heeft geslagen en misbruikt. Het stel zat op dat moment middenin een verhitte strijd om de voogdij over de kinderen (Campione en de meisjes waren na de scheiding naar een blijf-van-mijn-lijf huis gegaan, en later begeleid gaan wonen). Later in die week zouden de Campiones weer naar de rechtbank moeten.

“Ben je nu blij? De kinderen zijn weg. Hoe voel je je daarover, Leo?” vraagt ze aan de camera. “Ik haat je, Leo. Je bent de duivel. Je wilde winnen, en je hebt gewonnen. Ben je nu blij? Hoe voel jij je? Want ik voel me niet geweldig. Ik ben alles kwijtgeraakt, ik zal nooit weten wat er van mijn kinderen zou zijn geworden.”

Volgens Campiones eigen verklaring, deed ze de camera uit en viel flauw, hopend dat ze samen met haar dochters zou sterven. In plaats daarvan werd ze anderhalve dag later wakker. Vreemd genoeg richtte ze zich weer tot de camera. Je hoort de radio nog aan staan op de achtergrond, en de woonkamer wordt inmiddels gevuld met daglicht.

“Ik probeerde een overdosis te nemen, maar het werkte niet,” zegt ze huilend. “Die arme meisjes, ze waren mijn leven.”

Op dit punt stopte Campione eindelijk met filmen, en belde ze de politie. Later, terwijl ze op camera verhoord werd, deed ze net alsof ze niet wist hoe haar kinderen dood waren gegaan. Het videodagboek dat ze gemaakt had zorgde er natuurlijk voor dat ze, n aeen proces van bijna vier jaar, werd opgesloten voor dubbele moord met voorbedachte rade.

Voor de meeste mensen is het bijna onmogelijk te bevatten hoe een ouder zijn of haar kind opzettelijk kan vermoorden – een wrede daad die in juridische taal filicide, infanticide of neonaticide genoemd wordt (afhankelijk van de leeftijd van het kind). Als deze zeldzame gevallen zich voordoen, wordt het nieuws daarover vaak ontvangen met een morbide sensatiezucht die niet wegebt nadat er een uitspraak is gekomen in de zaak.

Verschillende beruchte gevallen zitten nog steeds in het publieke geheugen. Hoewel de misdaad twee decennia geleden plaatsvond, komt Susan Smith nog steeds af en toe in het nieuws. Die moeder uit South Carolina duwde haar auto in een meer terwijl haar twee jonge zoontjes in de gordels op de achterbank zaten. De jonge moeder Casey Anthony, uit Florida, zorgde voor de meest publieke hysterie sinds de rechtszaak van O.J. Simpson, vooral toen Anthony werd vrijgesproken met betrekking tot de dood van haar kleuter, Caylee, die ze zou hebben bedwelmd met chloroform en vervolgens met duct tape over haar neus en mond zou hebben laten stikken.

In 2002 was het publiek geobsedeerd door de Texaanse moeder Andrea Yates, die haar vijf kinderen systematisch verdronk in de badkuip in een religieus gemotiveerde postnatale psychose. In 2005 stopte China Arnold haar kind in de magnetron, schijnbaar omdat ze vreesde dat haar toenmalige vriend niet de vader was en haar ging verlaten. Datzelfde jaar werd Rebekah Amaya niet toerekeningsvatbaar bevonden en dus vrijgesproken van het verdrinken van haar twee kinderen. Ze zei tegen de rechercheurs dat een spin haar het teken had gegeven dat ze dood moesten.

Uit een onderzoek uit 2005 blijkt dat “kindermoord door moeders meer voorkomt in de Verenigde Staten dan in ontwikkelingslanden”. Dertig procent van de moorden op kinderen onder de vijf jaar worden er door de moeder gepleegd. Er hebben zich een heleboel theorieën ontsponnen over kindermoord door moeders, maar er bestaat “geen consistente aanpak om de populatie van de daders in kaart te brengen”.

De crimineel psycholoog Philip J. Resnick, een van de auteurs van het onderzoek, bestudeert filicide al sinds de jaren zestig. Hij schreef zelfs een boek over het fenomeen. Hij bedacht de term neonaticide, wat verwijst naar pasgeboren baby’s die binnen vierentwintig uur na hun geboorte worden vermoord door hun ouders, en infanticide, waarbij kinderen in hun eerste levensjaar worden vermoord.

“Neonaticidaal gedrag wordt vaker beïnvloed door relatief ongrijpbare factoren, zoals emotionele isolatie en een gebrek aan middelen, dan door stereotypische indicatoren, zoals ras en iemands economische positie,” schrijven Cheryl L. Meyer en Michelle Oberman in hun boek Mothers Who Kill Their Children: Understanding the Acts of Moms from Susan Smith to the ‘Prom Mom’.

In een verslag over psychiatrische wetgeving van het National Center for Biotechnology Information werd gesteld dat “neonatale moordcijfers in de tien jaar die volgden op een belangrijke versoepeling van de abortuswetgeving lager uitkwamen”, en dat neonaticide proportioneel hoger is in landelijke gebieden waar abortus niet sociaal acceptabel of beschikbaar is. “We leven in een situatie waarin abortus legaal is, maar kindermoord een ondenkbaar afschuwelijke misdaad is,” zeggen Meyers en Oberman in hun boek. “Daarom willen we het belang benadrukken van toegang tot veilige, betaalbare en discrete abortussen.”

In de meeste beruchte neonaticide-zaken spelen moeders een rol die geen moederlijke connectie hebben met de foetus. De ‘Prom Mom’ Melissa Drexlerbijvoorbeeld, beviel op de wc tijdens het gala van haar middelbare school op 6 juni 1997. Daarna sneed ze de navelstreng van haar pasgeboren zoon door met het scherpe deel van het handdoekapparaat, wurgde hem en stopte zijn lijk in een plastic zak die ze weggooide, voordat ze terugging naar de dansvloer. In de lente van 1995 beviel de streng-katholieke Karen Dobrzelecki in haar eentje en bond een paaslintje om de keel van haar baby en hing hem in de kast.

In een video-interview uit 1977 beschrijft een patiënt hoe ze in 1948 neonaticide pleegde (in die tijd was antibiotica nog maar twintig jaar oud, en abortus illegaal). “Ik wilde dat hij doodgeboren werd,” zei de vrouw. “Ik wilde dat hij wegging, dus wurgde ik de baby. Er was een kleerhanger op het toilet, dus hing ik de baby op aan de kleerhanger zodat ik hem niet meer hoefde aan te raken. Ik voelde alleen maar opluchting. Ik voelde niks omdat het niet als mijn kind voelde.”

“Ik wilde dat kind niet hebben. Ik kon geen moedergevoelens krijgen voor een kind dat ik niet wilde,” zei ze, en ze voegde eraan toe dat ze zeker abortus had ondergaan als dat een optie was geweest, of het kind ter adoptie had opgegeven. Voor haar was de optie om het ongewenste kind op te voeden een grimmiger idee dan neonaticide plegen. “Dat is erger dan wat ik gedaan heb,” zegt ze. “Dan doe je het kind nog meer pijn. Daar ben ik heel zeker van.”

In een rapport van de US National Library of Medicine legt Sara G. West uit dat de wetten met betrekking tot infanticide – zoals die tussen 1922 tot 1938 werden ingevoerd in Engeland en vervolgens in 22 andere landen in de wereld – de manier veranderden waarop moeders voor deze misdaad werden vervolgd. De wet erkende dat baren en het zorgen voor een kind een negatieve invloed kan hebben op de geestelijke gesteldheid van een moeder gedurende het eerste levensjaar. Daarom kregen moeders die hun kinderen doodden vanaf die tijd geen doodstraf meer voor hun daad (vaders wel), en werd het als doodslag gezien.

Psycholoog Resnick was de eerste die filicide en neonaticide in vijf categorieën verdeelde: acuut psychotisch, altruïstisch (waar de ouder gelooft dat de dood het beste is voor het kind), ongewenst kind, per ongeluk, en wraak op de partner. Uit vroege onderzoeken bleek dat altruïsme in 49 procent van de gevallen het motief was.

Andrea Yates, de moeder uit Texas die haar kinderen verdronk in de badkuip, leed aan een psychose en een depressie die begonnen na de geboorte van haar eerste kind. Ze belandde na meerdere zelfmoordpogingen steeds weer in een psychiatrische inrichting, waar ze stil en apathisch was tegen het personeel. Een psychiater adviseerde haar en haar echtgenoot Rusty na hun vierde kind te stoppen met voortplanting, maar dat deden ze niet.

Zowel Andrea als Rusty waren betrokken bij de strenge christelijke sekte van de agressieve straatprediker Michael Woroneicki. In de biografie van Yates, Breaking Point, beschrijft Suzy Spencer dat de moeder met Woroneicki contact had via brieven en video’s, waarin hij onder andere zei dat “slecht sommigen verlost zouden worden”. Gedichten van Woroneicki zouden ertoe hebben geleid dat Yates geloofde dat haar kinderen zondig waren, vertelde ze aan de politie. Ze dacht dat zij een slechte moeder was, omdat Woroneicki haar had verteld dat “alle vrouwen een heksachtige natuur van Eva” hadden geërfd, en dat kinderen van toegeeflijke vrouwen in de hel zouden komen.

“Yates geloofde in het waanbeeld dat haar kinderen in de hel zouden komen als ze ze niet zou doden voordat ze toerekeningsvatbaar waren, volgens haar op hun tiende,” legt Resnick uit in een interview uit 2013. “Een van haar zoons zou een seriemoordenaar worden, een andere een homoseksuele prostituee. Ze had vreselijke fantasieën over hoe er van al haar kinderen niks terecht zou komen. Het was beter dat ze in de hemel waren bij God, dan dat ze een leven in zonde leefden. Yates nam ook aan, vanwege de Texaanse wet, dat ze zou worden geëxecuteerd. Dus hoewel zij dan in de hel zou komen, zouden haar kinderen in ieder geval gered zijn.”

Er zijn veel ernstige redenen die ertoe kunnen leiden dat een moeder een kind doodmaakt, zoals kindermisbruik, postnatale psychoses en andere mentale ziekten. Maar het publiek laat zelden sympathie zien voor vrouwen die filicide plegen, hoe beschadigd hun psyche ook is. Misschien komt dit ook door de sensationele, dehumaniserende bijnamen zoals ‘Tot Mom’ of ‘Microwave Mom’ die de mainstream-media vaak grappend geven aan de moeders. En onze harde oordelen hebben vaak invloed binnen de rechtbank.

Als je aanklager bent, heb je contact met de slachtoffers, en zie je de dader als kwaadaardig,” zegt Resnick. “Als je de verdedigende advocaat bent, of een psychiater, dan breng je meer tijd door met de daders dan met de slachtoffers. Je hoort hun levensverhaal, en hoe ze als kind misbruikt zijn of iets dergelijks, en dan ontwikkel je niet dezelfde intense haat als de aanklagers of het publiek.”

De meeste zaken van neonaticide vallen in de categorie van het ongewenste kind, terwijl wraak op de partner, zoals in het geval van Elaine Campione, veel minder voorkomt. Het geval van Campione is ook nog op een andere manier uniek: volgens een studie uit 2015 dat uitgevoerd is door Resnick, is er (hoewel kindermoord maar 2 procent van alle moorden vormt) bij 7,6 procent van alle zelfmoorden-na-moord, kindermoord in het spel. En maar een kwart van de moeders pleegt toch geen zelfmoord na filicide.

In het politie-interview met Elaine Campione knikt de wanhopige moeder dat ze begrijpt dat ze wordt veroordeeld voor dubbele moord. Als de agent zegt “voor dubbele moord op je twee kinderen” verkrampt haar gezicht en wellen de tranen op.

“Dit is heel zwaar voor je,” zegt de agent. “Ik ben ook een ouder. Voor een deel begrijp ik je, en voor een deel niet.” Na een gesprek van 15 minuten, vraagt de agent voorzichtig: “Heb je op enig moment haar hoofd onder water gedrukt?” Campione ontkent het, en staat erop dat ze de meisjes zwemles gaf om ze te leren om niet bang te zijn voor water.

“Maar op een gegeven moment nam je die medicijnen toch?” gaat de agent verder. “Je zei dat je je leven wilde beëindigen. Je wilde dat het allemaal ophield.”

“Ik wilde mijn kinderen niet doodmaken,” huilt ze. “Mijn baby’s zijn mijn leven. Ik wil zelf misschien niet leven, maar dit zijn mijn baby’s. Mijn ouders zouden voor ze hebben kunnen zorgen.”

Een even triest alternatief voor hoe het ook had kunnen zijn.