Waarom Russische trolls nog steeds verkiezingen beïnvloeden op Facebook

Facebook liet vorige week weten dat het nep-accounts heeft ontdekt op hun platform die de Amerikaanse politiek probeerden te beïnvloeden. Voordat ze dit naar buiten brachten, deactiveerde Facebook acht pagina’s, zeventien Facebook-accounts en zeven Instagram-accounts. De verschillende groepen en pagina’s richtten zich op een specifieke groep linkse politiek activisten. Een van de groepen heeft zelfs het tegenprotest tegen de demonstratie Unite the Right 2 Rally in Washington DC georganiseerd samen met vijf andere legitieme pagina’s.

Facebook wil de desinformatiecampagnes niet meteen in verband brengen met Russische hackers, maar de tactieken lijken sterk op die van het beruchte Internet Research Agency (IRA). Dat is een trollenfabriek uit Sint Petersburg die gesteund werd door het Kremlin en waarschijnlijk verantwoordelijk was voor verschillende desinformatiecampagnes die in 2016 de Amerikaanse verkiezingen hebben beïnvloed. Een account dat wordt gelinkt aan de IRA kreeg zeven minuten lang toegang tot een van de pagina’s die nu is opgeheven.

Deze acties verliepen volgens hetzelfde patroon als Russische desinformatiecampagnes: Moskou is er vooral op uit om verdeeldheid en wantrouwen te scheppen en geeft geen steun aan specifieke partijen. Een dag voordat de pagina’s offline werden gehaald, waarschuwde Facebook het Digital Forensics Research Lab (DFRL) van Atlantic Council. De DFRL probeerde in een korte tijd zoveel mogelijk te weten te komen en publiceerde kort na de persconferentie van Facebook een rapport over hun bevindingen.

“Om in 18 uur een betrouwbaar onderzoek uit te voeren naar een desinformatiezaak is bijna niet te doen,” vertelt Graham Brookie, directeur en managing editor bij DFRL, in een telefoongesprek. En Brookie weet waar hij het over heeft. Voordat hij bij het Atlantic Council kwam te werken, zat hij vier jaar bij het Amerikaanse National Security Council. Daarvoor werkte hij ook voor Lisa Monaco, de Homeland Security advisor van de Amerikaanse president.

Net als Facebook wil DFRL niet meteen met stelligheid zeggen dat Russische hackers hierachter zitten, maar ook zij zien overeenkomsten. “De pagina’s die we hebben geanalyseerd laten een gedragspatronen en activiteit zien die in grote mate overeenkomt met de Russische trollenfabriek die van 2014 tot en met 2017 vanuit Sint-Petersburg opereerde,” zegt hij. “We kunnen niet met zekerheid zeggen dat zij hier achter zitten, maar alleen dat er overeenkomsten zijn… ze worden steeds geraffineerder en moeilijker te traceren.”

Er zijn wel sterke overeenkomsten. De tactieken van de aanvallers zijn lijken op die de Russische hackers de afgelopen jaren gebruikten, en de Facebook-pagina’s staan vol kleine taalfoutjes die typisch zijn voor mensen met Russisch als moedertaal. Guccifer 2.0, de hacker die bij de Amerikaanse Democratische Partij inbrak, werd ook al ontmaskerd door zijn taalgebruik. Hij beweerde Roemeens te zijn, maar zijn beheersing van de Roemeense taal was alleen nogal slecht.

Toch is de uitvoering van deze acties niet helemaal hetzelfde als de eerdere politieke inmenging van de Russen. In 2016 richtten zij zich op een breed publiek en probeerden ze desinformatie te verspreiden onder zoveel mogelijk mensen. Dit keer gingen de hackers veel specifieker te werk.

“Ze richtten zich een specifieke groepen,” zegt Brookie. De vijf Facebook-pagina’s die zijn verwijderd, hadden allemaal vrij specifieke onderwerpen: de eerste pagina ging over gezondheid en welzijn, de tweede over progressieve politiek, de derde over het organiseren van verzet tegen Trump, de vierde richtte zich op Latijns-Amerikanen en de vijfde op Afro-Amerikanen met interesse in Egyptische mythologie.

Meer dan 290,000 Facebook-accounts volgden deze pagina’s, waarbij de Resisters – de anti-Trump-pagina – de populairste was. “We zagen bij deze actie dat deze veel meer op specifieke doelgroepen was gericht, meer op het huidige politieke klimaat en op de huidige politieke cyclus,” zegt Brookie. Volgens Brookie heeft de Resistance-beweging het politieke klimaat veranderd, waardoor groepen die de Amerikaanse politiek willen beïnvloeden ook van tactiek moeten veranderen.

Brookie zegt dat het bij deze nieuwe methode de bedoeling is dat een specifieke doelgroep veel interactie met een specifieke pagina heeft. En zodra deze pagina genoeg volgers heeft verzameld, roepen ze op tot actie.

“Het publiek groeit online en vervolgens verplaats je de activiteit naar de echte wereld,” zegt Brookie. “In dit geval gaat het om een groot tegenprotest.”

Een van de dingen die desinformatiecampagnes zo gevaarlijk maakt, is dat ook als de hackers verliezen, ze eigenlijk nog steeds winnen.

“Als ze niet worden gepakt, leidt het tot acties in de echte wereld,” zegt Brookie. “In dit geval komt er een tegenprotest dat misschien tot geweld gaat leiden, zoals we dat vorig jaar in Charlottesville zagen. Als ze wel worden ontmaskerd, zorgen ze ze voor wantrouwen. Dus in beide gevallen, winnen ze.”

De Resisters-pagina werkte samen met andere activistische groepen die een demonstratie organiseerden tegen de aanstaande bijeenkomst van extreem-rechts in Washington DC. Toen Facebook de pagina afsloot werd hun event ook verwijderd. De echte activisten moesten zich snel reorganiseren. “Het event was aangemaakt door de Resisters, maar werd gebruikt om legitieme demonstraties te organiseren en te promoten,” zegt ShutItDownDC – een van de andere activistische groepen – via Twitter. Vooral lokale organisatoren hebben hun eigen berichten, beelden en video’s hier geplaatst. We hebben alleen onze eigen ideeën verspreid.”

Het steunen van beide kanten van twee gepolariseerde groepen, is een populaire manier om desinformatie te verspreiden die het Kremlin al jaren gebruikt. Het Kremlin organiseert een politieke bijeenkomst, bijvoorbeeld eentje die de regering steunt, en dan informeert het de oppositie en steunt hen weer via een derde partij. Nadat de twee groeperingen het met elkaar aan de stok krijgen, zullen ze bekend maken dat ze beide partijen hebben gesteund. Als dit naar buiten komt, dan verliezen de activisten al hun vertrouwen in de zaak. Het is een snelle manier om het grote publiek cynisch te maken. Recent was te zien hoe de Russen dezelfde tactiek in de VS gebruikten – de protesten in 2016 tegen moslims en de daarop volgende tegenprotesten in Houston in Texas zijn daar het bekendste voorbeeld van.

Het is een nieuwe wereld en we beginnen nu pas te begrijpen hoe vijandige buitenlandse machten social media kunnen gebruiken om de politiek van een ander land te manipuleren.

Hoe meer het publiek leert over de specifieke methodes die Russische trollen gebruiken, hoe minder effectief ze zullen zijn. De tactieken veranderen, maar daar waar de discussie het felst wordt gevoerd en mensen geneigd zijn om het slechtst te denken over hun tegenstanders, zullen altijd doelwitten zijn. “Dat is het doel van desinformatie,” zegt Brookie. “Ze mengen zich in een echte en oprechte discussie.”

Volg Motherboard op Facebook, Twitter en Flipboard.