Is ‘Buffy the Vampire Slayer’ niet eigenlijk heel kut?

Elke waardige Buffy the Vampire Slayer-fan met een 'Team Spike'-shirt kent het originele verhaal van Buffy Summers. De bedenker van de televisieshow Joss Whedon legde onlangs uit: "In de jaren tachtig was ik zo klaar met domme oversekste clichéverhalen over blondines die donkere plekken binnenkomen, seks hebben met hun vriend en vervolgens op gruwelijke wijze aan hun einde komen. Ik dacht: ik zou het juist leuk vinden als een blondine een donkere steeg in loopt, wordt aangevallen, en ze die schurk een lesje leert."

Buffy 1.0 mag dan wel in dat plaatje hebben gepast, maar ze was nog niet het pittige, in tweestrijd verkerende karakter vertolkt door Sarah Michelle Gellar, die uiteindelijk een feministisch icoon werd. De film Buffy the Vampire Slayer ging op 31 juli 1992 in premiere - vijf jaar voordat de tv show werd uitgezonden. De film werd afgebrand door critici en was zelfs een teleurstelling voor Whedon, de schrijver. Hij beweerde dat ze zijn script verpest hadden: "Ik had een enge film geschreven over een mondige vrouw, en zij maakten er een komedie van. Het was hartverscheurend."

De televisieserie over Buffy maakte van Whedon een held, met name voor de vrouwelijke en queer kijkers, die in de geek culture van de late jaren negentig stelselmatig werden genegeerd. Maar, niet lang geleden was er ophef ontstaan omdat een nieuwe generatie fans zijn progressieve werkwijze juist in twijfel trokken. De dood van Tara (Amber Benson), het eerste vriendinnetje van het lesbische personage van Buffy, namelijk Willow Rosenberg (Alyson Hannigan), wordt nu herinnerd als onmiskenbaar voorbeeld van hoe popcultuur het storende en alom vertegenwoordigde motto 'Begraaf je homo's' als stijlmiddel gebruikte. De geheel witte cast lijkt ook moeilijk goed te praten. In juni lekte er een kopie van Whedon's opgeschorte script van Wonder Woman uit. Het gevolg was een hoop boze reacties, want een "hete chick die de wereld redt" klinkt niet echt als een revolutionaire premisse.

De televisieserie is ongetwijfeld beter dan de film. Na vijfentwintig jaar maken we de balans op: is de film nou kut, en heeft dat te maken met het originele concept van Whedon?

Hoewel er wordt geïmpliceerd dat de serie een vervolg is van de gebeurtenissen in de film, hebben de twee toch vergelijkbare verhaallijnen: Een oudere man benadert een knappe, jonge blondine en vertelt haar dat zij de "uitverkorene" is - het enige meisje in de wereld die is aangewezen om de mensheid te redden van vampieren en andere vormen van het kwaad. Hij is haar 'watcher', een combinatie van leraar, coach en beschermer, en gebruikt zijn kennis van het bovennatuurlijke om haar veiligheid te garanderen. In het begin verzet Buffy zich - ze wil gewoon een normale tiener zijn - maar uiteindelijk accepteert ze haar lot, verslaat ze vampieren en wordt ze ondertussen een slimmer, sterker en een aardiger mens.

Ze mag dan wel het antwoord zijn op horrorfilms uit de jaren tachtig, de originele Buffy Summers verschilt niet veel van andere populaire seksistische stereotypes. Buffy, gespeeld door Kristy Swanston, is een Valley meisje - een materialistische tiener uit Zuid-Californië. In een van de eerste scènes zien we Buffy en haar populaire vrienden door het winkelcentrum flaneren terwijl ze met een onverstaanbaar accent klagen over de 'bogus corn' van de plaatselijke bioscoop - waarmee ze de popcorn bedoelen - en het woord 'dakloze' gebruiken als scheldwoord.

Tegen het einde van de film is Buffy geen bimbo meer. Ze heeft haar lot als moordenaar van vampieren na een intensieve training van haar 'watcher' Merrick (Donald Sutherland) omarmd, en gebruikt haar indrukwekkende acrobatische talenten om vampieren te verslaan in plaats van een groep cheerleaders van het Hemery High basketbalteam te leiden. (Die cheerleader uniformen zijn trouwens fucking raar). Door haar nieuwe verplichting vervreemd Buffy van haar sukkelige vriendje Jeffrey (Randall Batinkoff) en haar vrienden, die zich alleen maar bekommeren om het grote dansfeest op school. Ze gooit de sociale rangorde overhoop op school, door een jongen een klap te geven nadat hij haar op haar billen slaat.

Ondertussen brengt Buffy meer tijd door met Pike (Luke Perry in zijn meest Luke Perry-achtige rol), een verschoppeling op een motor die haar gaat helpen om op vampieren te jagen. Het verjagen van de bloedzuigers op het schoolfeest is de climax van de film. Als ze ook de vampierenkoning Lothos (Rutger Hauer) heeft uitgeschakeld, dansen zij en Pike samen op een langzaam nummer en vindt er een woordenwisseling plaats, typisch voor Joss Whedon: "Ik neem aan dat jij wil leiden," zegt Pike dan. "Nee," antwoordt Buffy aarzelend. "Ik ook niet." "Dit is iets goeds."

In de laatste scène van de film rijden ze samen de zonsopgang tegemoet op de motor van Pike terwijl Buffy zich stevig aan hem vastklampt. Gelijkheid! Een ontsnapping aan de patriarchale normen! Behalve, natuurlijk, dat Pike nog steeds degene is met zijn handen aan het stuur. Als je veel andere low-budget horror films uit de jaren tachtig en vroege jaren negentig hebt gezien, is het moeilijk om te klagen over de zogenaamde subversieve seksistische stereotypes en heteronormatieve happy endings. Vergelijk je het met de films die Whedon hebben geïnspireerd om Buffy te creëren, dan laat het zeker een stijgende lijn zien.

Buffy de televisieserie werkt beter dan Buffy de film vanwege de langere tijdlijn die een serie heeft. In de film is Buffy voor een groot deel het domme blondje. Whedon had oorspronkelijk een valley girl op het oog die zich zou onderscheiden van haar oppervlakkige vrienden door haar vechtlust. Misschien is dat wel wat Whedon bedoelde toen hij - na Swanson's Buffy gezien te hebben," zei "Het voelde alsof zij het nog niet echt was, het is een begin, maar het is nog niet het meisje."

Maar een van de grootste problemen die de Buffy film kent, is dat het hoofdpersonage niet herkenbaar is. Het is duidelijk dat het de bedoeling is dat kijkers zich identificeren met Pike, het buitenbeentje, die de vastgeroeste sociale structuur op de middelbare school doorziet en zeker genoeg is van zichzelf om het niet erg te vinden dat zijn vriendinnetje hem makkelijk in tweeën kan breken. De film neemt aan dat het publiek mannelijk is en onderstreept die welbekende fantasie van tienerjongens, waarin de nerd eindigt met de hete cheerleader. Dit is geen misdrijf, maar wel een supercliché.

Het duurde niet lang voordat de visie van WB voor Buffy zich ontwikkelde tot een sterk, multidimensionaal, emotioneel realistisch karakter - en, net zo cruciaal, van haar een buitenbeentje maakte, het nieuwe meisje in een groepje van aantrekkelijke verschoppelingen, die uiteindelijk een lesbisch stel in de armen sloten. Elke puber kon zich in het 'school is kut'-sentiment herkennen. De originele Buffy mag dan wel een sterk, maar dom blondje zijn geweest, zoals Whedon het zich in eerste instantie voorstelde. Maar het duurde uiteindelijk meer dan vijf jaar om de slayer te creëren die meisjes nodig hadden.