Schrikt de nieuwe Netflix-serie ‘Chambers’ orgaandonoren af?

In Chambers, de nieuwe serie van Netflix, krijgt de hoofdpersoon een hartaanval, maar blijft ze (voorlopig althans) gewoon in leven. Maar in tegenstelling tot Game of Thrones en Avengers: Endgame is er best een kans dat dankzij Chambers wel echte mensen doodgaan.

De serie, waar ook Uma Thurman in speelt, gaat over Sasha Yazzie, die wordt gespeeld door Sivan Alyra Rose. Ze is een jonge vrouw die een hartaanval krijgt, maar nadat ze een harttransplantatie krijgt, blijft ze gelukkig in leven. Al krijgt haar leven na die transplantatie wel een paranormale dimensie.

De maand april stond in de Verenigde Staten in het teken van orgaandonatie, en had als doel om mensen daar bewuster van te maken. Wat dat betreft zou je zeggen dat deze serie op het juiste moment is uitgekomen. Toch zijn er onderzoekers die zelfs het tegenovergestelde beweren: Chambers zou orgaandonoren juist afschrikken, met als gevolg dat er mensen zullen sterven die wachten op een orgaan. In de VS staan 114.000 mensen op de wachtlijst, in Nederland 1195.

“Deze serie zal sommige mensen hun leven kosten,” zegt Susan Morgan, een hoogleraar aan de Universiteit van Miami die uitgebreid onderzoek heeft gedaan naar de manieren waarop orgaandonatie in de media wordt weergegeven, en de effecten ervan op het publiek.

Door haar onderzoek ontdekte Morgan dat de kennis van mensen over orgaandonaties, grotendeels afkomstig is van televisie en films, waarin voornamelijk negatieve en schadelijke beelden te zien zijn. De families van mogelijke donoren noemden vaak series als Grey’s Anatomy of de film The Coma als reden om hun overleden familielid geen donor te laten worden, en nieuwskoppen als The Chambers Trailer Will Make You Uncheck That Donor Box at the DMV wijzen erop dat Chambers nu al schade aanricht. [We hebben contact opgenomen met Netflix en zullen dit artikel aanvullen als we iets horen.]

Het zal het aantal transplantaties dat elk jaar kan worden gedaan beperken, waardoor steeds meer mensen op de wachtlijst zullen overlijden. Mensen zoals ik. Zeven jaar geleden onderging ik een dubbele longtransplantatie, omdat mijn longen ermee ophielden door mijn taaislijmziekte. Ik heb in de aanloop naar de transplantatie weken op de intensive care doorgebracht en gebruikgemaakt van levensondersteunende apparatuur om in leven te blijven. Uiteindelijk kreeg ik net op tijd een transplantatie, waarschijnlijk een paar uur voordat ik was komen te overlijden. Ik had het geluk dat ik maar een week op de lijst stond. Veel mensen halen het niet.

In Nederland is de wachtlijst voor mensen die op hun donatie wachten de laatste jaren steeds langer geworden: waar er nu bijna 1200 mensen op staan, waren dat er in 2015 nog 984. Het verschilt nogal per orgaan hoelang ze daar precies op staan: bij lever- en longpatiënten vaak maximaal een half jaar, maar nierpatiënten in de meeste gevallen minstens twee jaar.

In 2020 wordt er een nieuwe donorwet ingevoerd, die regelt dat iedereen vanaf 18 jaar automatisch in het donorregister terechtkomt en ‘geen bezwaar’ tegen orgaandonatie heeft. Dat is maar goed ook, want volgens cijfers van het CBS zijn er steeds meer mensen die expliciet nee zegt tegen orgaandonatie: de enige leeftijdsgroepen waarvoor dit níet het geval was waren mensen vanaf zeventig jaar oud.

Omdat mensen zich nu eenmaal snel laten leiden door hun emoties, is het aannemelijk dat ze zich door series als Chambers laten beïnvloeden. En dat er minder mensen zich aanmelden, omdat ze een irrationele angst hebben voor een paranormaal hart.

“Wat kijkers over orgaandonatie denken houdt rechtstreeks verband met wat ze zien op televisie. Als ze geen waarschuwing of toelichting krijgen, zullen ze een negatieve emotionele band met het donatie- en transplantatieproces ontwikkelen,” zegt Tenaya Wallace, directeur van Donate Life Hollywood. Dat is een Amerikaanse campagne die met Hollywood samenwerkt om onjuiste voorstellingen en schadelijke stereotypen over orgaandonatie te corrigeren. Samen met tientallen andere donatie- en transplantatieorganisaties heeft deze campagne Netflix opgeroepen om disclaimers toe te voegen en orgaandonatie te ondersteunen.

Dit is niet de eerste keer dat Netflix een serie maakt die op zo’n manier de plank mis zou slaan. In 2017 zeiden deskundigen bijvoorbeeld dat de manier waarop 13 Reasons Why tienerzelfmoord in beeld bracht, nogal problematisch was. Pas nadat uit onderzoek was gebleken dat de serie had geleid tot een vergelijkbaar incident en er meer mensen de term suïcide hadden gegoogeld, voegde Netflix waarschuwingen en links toe naar zelfmoordhulplijnen.

Maar toen was het al te laat.