Feesten bij het homomonument om vrijheid te vieren en af te dwingen

Het idee van dagen als Bevrijdingsdag en Dodenherdenking is dat we even terugdenken aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, “opdat wij niet vergeten”. Helaas lijkt dat vergeten wel te gebeuren. Antisemitisme is de laatste jaren schering en inslag op het internet en extreemrechtse groepen en complotdenkers dragen ondertussen actief bij aan het uitwissen van de herinneringen aan de verschrikkingen van de oorlog. Ze zwaaien met Prinsenvlaggen alsof het nooit de NSB-vlag is geweest, dragen jodensterren en kapen, ook dit jaar weer, Bevrijdingsdag en het concept “vrijheid” om kritiek te leveren op het coronabeleid.  

Op andere plekken gaat het ook mis. In Polen en Hongarije wordt de rechtsstaat afgebroken. Aan de grenzen van Europa worden vluchtelingen terug de zee in geduwd in plaats van opgenomen, terwijl veel van de ellende waar zij voor vluchten is opgestookt met Europese wapens. Na de Tweede Wereldoorlog werd afgesproken om, in ieder geval binnen Europa, conflicten zoveel mogelijk met woorden op te lossen, maar dankzij Poetin is er op dit moment ook op ons continent weer oorlog. Eén van zijn belangrijkste doelen is het bestrijden van Westerse “decadentie” in Oekraïne, oftewel het terugdraaien van de voorzichtige stappen die daar de laatste jaren zijn gezet richting democratie en lhbtiq-rechten. In de VS, het land dat zich graag als hoeder van de vrijheid presenteert, staat ondertussen het recht op abortus serieus ter discussie. Het idee dat de mensheid kan leren, en zich kan ontworstelen uit een barbaarse spiraal van geweld, lijkt naïever dan ooit. 

En juist daarom is het belangrijk om dat lerende vermogen en de vrijheid die dat op zou kunnen leveren op Bevrijdingsdag te vieren en te koesteren, want nog niet zo lang geleden leek het de goede kant op te gaan. Eén van de beste plekken om dat te doen is een feest bij het homomonument in Amsterdam. Het Homomonument herdenkt de vervolging van de lhbtiq-mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog, want naast Joden en Roma en Sinti was dat ook één van de groepen die door de nazi’s in concentratiekampen werd gestopt en vermoord. Het monument bestaat dit jaar 35 jaar, en is dus niet opgericht na de Tweede Wereldoorlog: het duurde tientallen jaren voordat er voor dit leed erkenning kwam. In 1970 werden twee leden van de AJAH (Amsterdamse Jongeren Aktiegroepen Homoseksualiteit) zelfs gearresteerd omdat ze een krans wilden leggen op de Dam. 

Daarna ging het langzaam de goede kant op: in 1971 werd homoseksualiteit officieel legaal. In 2001 was Nederland het eerste land ter wereld dat het homohuwelijk invoerde, en het kwam bekend te staan als één van de meest lhbtiq-vriendelijke landen ter wereld. Inmiddels is Nederland gezakt naar plaats tien in de Europese ranglijst. Er valt dus nog van alles te verbeteren, en zoals in grote letters bij het monument staat geschreven: “No one is free until all are free”. Maar dat we vrijuit de veelzijdigheid van de liefde kunnen vieren, dat is in ieder geval iets.