In de Verenigde Staten zijn veel dingen groter en opvallender dan hier. Dat geldt niet alleen voor frisdrankbekers, auto’s en kunststof replica’s van alledaagse objecten – ook zaken als sociale ongelijkheid lijken er nog groter en wanstaltiger dan in Nederland. In het rap gentrificerende Downtown in Los Angeles, waar rijke tech-entrepreneurs een stoep delen met mensen die een armlastig bestaan leiden in een opgooitentje, is dat pijnlijk goed zichtbaar.
Advertentie
De Nederlandse fotograaf Désirée van Hoek werkt sinds 2007 in Los Angeles, waar ze de straten, gebouwen en inwoners fotografeert. In 2015 bracht ze het boek Skid Row uit, waarvoor ze de kleding, de bezittingen en de geïmproviseerde slaapplekken van de ruim 15.000 dakloze (en voormalig dakloze) bewoners van de buurt Skid Row in LA fotografeerde. In het boek Notes on Downtown brengt ze de snelle veranderingen in beeld die zich de afgelopen jaren in het historische Downtown LA hebben voorgedaan: er werden talloze nieuwe bars en restaurants geopend, er kwamen meer musea, overal verrezen nieuwe flats en wolkenkrabbers. In 2018 was Downtown “de snelst gentrificerende buurt van de Verenigde Staten”. De populatie van dakloze mensen groeit ondertussen gestaag door, ondanks dat het gemeentebestuur activiteiten als “argeloos de weg oversteken” of “op de stoep zitten in de buurt van een school” strafbaar heeft gemaakt.
Notes on Downtown gaat over de veranderingen in het centrum van Los Angeles, maar ook over gentrificatie als wereldwijd fenomeen. Van Hoek zoekt expliciet naar overeenkomsten tussen de situatie in LA en die in andere grote steden. Ze schrijft dat wat ze om zich heen ziet afspelen haar doet denken aan waar Amsterdamse krakers in de jaren tachtig al voor waarschuwden: de disneyficatie van de binnenstad, het oprukken van rijke stadsbewoners en stijgende huren, waardoor arme mensen verdrongen worden en alles steriel en doods wordt.
Advertentie
Voor het boek interviewde ze onder andere stadssocioloog Sharon Zukin, die uitgebreid onderzoek deed naar de ontwikkelingen in New York, maar tien jaar geleden ook een half jaar in Amsterdam heeft doorbracht. Zukin spreekt haar verbazing uit over de actieve rol die de Amsterdamse gemeente speelde bij het gentrificeren van bijvoorbeeld de Javastraat in Amsterdam-Oost, waarbij eigenaars van koffiezaakjes en concept stores werden benaderd en aangemoedigd om filialen te openen in straten waar de huur nog laag was. Op die manier werden Turkse supermarktjes en belwinkels langzaam maar zeker vervangen door hippe barretjes en winkels waar je loungewear en vazen met droogbloemen kunt kopen. “Aanvankelijk bestaan die nieuwe zaken naast de originele winkeltjes. Maar na een tijdje winnen de nieuwe plekken; ze herdefiniëren de buurt aan de hand van hun eigen behoeftes en belangen.” Van Hoek fotografeerde leegstaande winkels, barsten in het asfalt, tentenkampen op de stoep, dure auto’s en glimmende wolkenkrabbers die nog in aanbouw zijn. Van alle mensen die in beeld komen, lijkt niemand ontspannen of comfortabel te zijn. Ze staan, ze lopen, of zijn zittend in slaap gevallen tussen de nauwe leuningen van een bankje, met hun kin op hun borst en een ingezakte rug. Een enkeling ligt opgekruld in een kartonnen doos, of languit op het asfalt. De openbare ruimte lijkt ronduit vijandig voor iedereen die zich geen taxi of eigen auto kan veroorloven – er is een duidelijke scheidslijn tussen winnaars en verliezers. Stadsgeograaf Cody Hochstenbach, die ook werd geïnterviewd door Van Hoek, herinnert ons eraan dat de inrichting van de publieke ruimte een grote rol speelt bij het gentrificatieproces. Dat is niet alleen zo in een autogerichte stad als LA: volgens Hochstenbach hebben de mensen die over de inrichting en ontwikkeling van een stad kunnen beslissen niet altijd oog voor de behoeftes van groepen met lagere inkomens. Over de hele wereld zouden stadsbesturen en urban developers zich af moeten vragen: Hoe maak je een openbare ruimte waarin iedereen zich welkom voelt?
Advertentie
Scroll naar beneden voor meer foto’s.
Notes on Downtown is verschenen op 6 april. De tentoonstelling bij het boek blijft tot half juni te zien in Gallery 3 By You in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam.