Nederlandse schrijvers over de meest opwindende scènes die ze ooit lazen en zelf schreven

ILLUSTRATIE DOOR TITIA HOOGENDOORN Seks en literatuur zijn geen gouden combinatie: als er te veel van het eerste in een boek zit, roept het meteen de vraag op of het nog wel 'literatuur' is. Vijftig Tinten Grijs wordt verguisd door schrijvers, maar omarmd door commercie en hele hoop lezers. Over de wereldberoemde roman Zout op mijn Huid (1988) van de Franse feminist Benoîte Groult waren en zijn de meningen nog altijd verdeeld, en de bestseller Vochtige Streken (2008) van Charlotte Roch, vol scènes over aambeien en anale seks, werd door een eerste uitgever afgewezenomdat het om pornografie zou gaan – en dus niet over literatuur.

In Nederland werd Ik, Jan Cremer bij het uitkomen in 1964 door critici 'verderfelijk' genoemd, maar het boek is na meer dan 12 miljoen wereldwijd verkochte exemplaren onderdeel geworden van ons literaire erfgoed. De expliciete seksscènes in Turks Fruit daarentegen werden vrijwel vanaf het begin geaccepteerd en juist opgehemeld – het ging over meer dan een hand tussen de benen van Olga, het ging over het Leven en de Dood en de seks diende als teken van verzet tegen het nog preutse Nederland van de jaren zeventig.

Hoe denken schrijvers van nu over seks in literatuur? Wat was de meest opwindende scène die ze zelf ooit lazen, en hebben ze zelf wel eens iets opwindends geschreven? We vroegen het aan Hanna Bervoets, Alma Mathijsen, Henk van Straten, Jan Postma en Simone Atangana Bekono.

Ik word niet zo snel geil van lezen geloof ik, maar misschien lees ik niet de juiste boeken. Opwindend vind ik boeken die unapologetic zijn, of compromisloos. Recente voorbeelden die me nu te binnen schieten zijn Maggie Nelsons The Argonauts en A little life van Hanya Yanagihara – twee boeken die binnen hun eigen genre vernieuwen. Nelson combineerde autobiografie, essayistiek en poëzie over queerness, en Yanagihara wisselt gruwelijk geweld af met groots sentiment zonder plat te worden – heel knap.

Ik vind het sowieso opwindend wanneer schrijvers iets nieuws proberen, tegen verwachtingen ingaan. In die zin vind ik de zoveelste geilbedoelde zomerscène op het strand met een pik hier en een kut daar en wat zand ertussen allerminst opwindend.

Schrijven zelf is het fijnst wanneer het opwindend is, en dan niet per se in seksuele betekenis – al gebeurt dat ook wel eens – maar vooral in de zin dat je het idee hebt dat je écht iets goeds aan het maken bent . Dat gevoel is net zo vaak het product van een goede bui als van briljant proza, maar ik heb het bij elke roman wel eens. Het meest opwindend is helemaal fired up raken omdat je het gevoel hebt dat alles aan een passage klopt, loopt, bruist – wat niet betekent dat die passage in versie drie alsnog sneuvelt omdat je achteraf moet concluderen dat je bevangen was door overmoed.

Vanaf 13 april is Hanna's nieuwe roman Fuzzie te koop: 'een modern-realistisch sprookje over gemis, genegenheid en de vraag in hoeverre affectie zich laat afdwingen.'

Het eerste waar ik aan moet denken is de scène uit een verhaal van Jan Wolkers, niet dat die nou bepaald geil was. Eigenlijk zelfs het tegenovergestelde, maar het was wel seks en het is me altijd bijgebleven. Op de middelbare school gonsde door de wandelgangen dat er een boek was dat je mocht lezen voor de lijst waarin een kip werd geneukt. Uit sensatiedrift wilde ik het boek lezen, maar ik was misselijk na de scène waarin de kip verkracht wordt en uiteraard dood gaat. Het was geen prettige ervaring om dat te lezen, maar ik wist wel dat er in de literatuur dingen gebeuren die in het echte leven niet mogen. Dat vond ik spannend.

Ik herinner het me niet meer precies waar ik was toen ik las over de kip – ik denk in mijn bed, wat dit misschien een tikkeltje goor maakt. Mijn eerste impuls was dat ik me moest schamen, maar omdat het op de lijst stond, mocht het dus toch wel. Ik weet nog dat het me verwarde – als mijn Nederlands leraar me aanmoedigt om teksten te lezen die over kippen neuken gaan, dan moet er wel iets leuks zijn aan literatuur. Ik schreef toen zelf ook al, maar durfde het nooit aan iemand te laten lezen. Deze scène heeft me zeker zelfvertrouwen gegeven.

Op mijn 21e bracht ik het boek Binnen Spelen uit bij Prometheus, met louter seksverhalen. Zo durfde ik het toen nog niet te noemen, maar dat was het wel. Ik fantaseerde erop los, ik wilde seks hebben met Beatrix, Free Willy en Hans Teeuwen. Op papier kon het allemaal. Geen moment dacht ik na over wat anderen ervan zouden vinden, ik schreef het omdat ik er plezier in had. Ik heb zelfs Jan Wolkers me laten beffen nadat hij een kip had geneukt. Volgens mij heb ik de bundel in een paar maanden tijd geschreven, met een vette grijns op mijn gezicht. In feite was het schrijven van Binnen Spelen een seksuele daad in zichzelf. En ik ging er heel lekker op.

In september van dit jaar komt Vergeet de meisjes uit, 'een roman waarin twee vrouwen besluiten zich aan de wereld te onttrekken.'

Ik was een jaar of tien toen ik de strips van Joop Klepzeiker las, en die van Wim T. Schippers over Sjef van Oekel. Daarin stonden seksscènes getekend, en ik herinner me dat ik daar opgewonden van raakte. Ik vroeg mijn ouders om die strips te kopen, zonder gêne, want ik had zelf niet eens in de gaten dat het me daarom ging.

Die getekende seks was het eerste naakt dat ging leven voor mij: ah, dus zo werkt het, dit kan dus, dit is mogelijk. Echt rooie oortjes kreeg ik ervan, ik voelde het kriebelen, voor het eerst voelde ik die seksuele aandrang – ik wilde er de hele tijd naar blijven kijken.

Deze strips waren mijn eerste porno. Voor het eerst kwam ik in aanraking met de vieze kant van seks, met dingen die je niet hoort te zien, en dat was ook meteen de heftigste keer. Erotische passages in romans doen mij zelden iets. Als die echt opwindend zijn, dient het in mijn ogen geen literair nut – dan komt het neer op 'en ze hadden hele geile seks'. Het moet over meer gaan dan dat.

In mijn roman Bidden en Vallen schrijf ik over de seks tussen de personages Chris en Anne, maar dat doe ik om een extra kant te belichten van wat zij voor elkaar betekenen. Het is seks die niet klopt, zij laat dingen toe voor hem, het is hijgerig en een beetje triest. Ik had in mijn hoofd wie zij waren en in die seksscène probeer ik die lijn voort te zetten. Ik vraag me dan af hoe het is als zij samenkomen – het gaat me er niet om om een geile scène te schrijven. Als ik twee pagina's zou uitweiden over iemands harde pik, denk de lezer toch ook: 'Wat gênant, wat is die schrijver aan het doen?'

Henks nieuwe boek Wij zeggen hier niet halfbroer kwam 14 maart uit en kun je dus nu kopen in een winkel of online. Doe dit.

De scène die me direct te binnen schoot, zo hevig dat er voor andere gedachten geen ruimte meer was, voldoet eigenlijk aan geen van de gestelde criteria: het was niet sexy, opwindend of geil. Niet dat hij me heel helder voor de geest staat, het is eigenlijk alleen het idee van die scène dat zich opdringt.

Hoe dan ook: ik zal net dertien zijn geweest, want Rascha Pepers Een Spaans hondje verscheen in 1998 en ik vermoed dat mijn moeder het boek speciaal voor de vakantie had aangeschaft. Na een pagina of dertig bestelde ene Victor een prostituee, die in een rode Fiat Panda kwam voorrijden. Ze had kort blond haar en was in de ogen van Victor vooral gewoontjes. De seks was gehaast en aandoenlijk en in clichématige termen beschreven. Dat laatste maakte dat het vooral iets schrijnends had.

De enige reden dat het me is bijgebleven is waarschijnlijk dat ik nooit eerder zoiets had gelezen in de publieke ruimte, liggend op een badhanddoek niet ver van een groot openluchtzwembad in het Zwitserse Lausanne. Er was de vrees dat de grens tussen dat wat zich in mijn hoofd afspeelde en dat wat daarbuiten gebeurde plotseling poreus zou kunnen blijken en dat mijn door het boek gevoede fantasieën de werkelijkheid in zouden kunnen lekken. Zolang ik me op de bladzijden concentreerde liep ik niet het gevaar te blozen, maar als iemand me op dat moment had gestoord met een eenvoudige vraag was ik vast in een waanzinnig gestamel uitgebarsten. Het enige dat me verder nog bijstaat is dat er een vrouw in voorkwam die Pleunie Touw heette en dat ik medelijden met haar had. Hoe kon je een personage zoiets aandoen?

Als auteur van een bijzonder klein oeuvre dat volledig uit essays bestaat mag het eigenlijk een klein wonder heten dat ik überhaupt iets heb geschreven dat door deze of gene als opwindend zou kunnen worden ervaren. Maar ik heb ooit geprobeerd mijn eerste keer, die zonder kleerscheuren verliep en ook verder in weinig opzichten opmerkelijk was, op een zorgvuldige wijze te beschrijven. Maar uiteindelijk was het me meer te doen om het verwoorden van een zekere tederheid dan om wie dan ook een gevoel van opwinding te bezorgen.

Jans essaybundel Vroege Werken is net uit, inclusief prachtige cover in mijn lievelingskleur blauw. Alleen daarom al de moeite waard om aan te schaffen.

Mijn zus en moeder hebben een tijd gehad dat ze wel eens op vakantie van die kasteelromannetjes lazen. Ik heb daar ook wel eens een aantal van gelezen. Eentje ging over een extreem woeste Schotse soldaat die Sin heette, ofzo, en die moest een of andere vrouw beschermen. Ze haatten elkaar, maar uiteindelijk (verrassing!) voelden ze zich extreem tot elkaar aangetrokken en hadden ze een soort I-hate-you-but-I-love-you-seks in een herberg onderweg naar zijn landgoed. Die scène heb ik wel een aantal keer herlezen.

Ik ben in literatuur nooit zo naar seks op zoek geweest. Meer naar romantiek. Ik ben door de verplichte leeslijst op de middelbare school veel in aanraking gekomen met Nederlandse literatuur uit die tijd van Jan Wolkers en Louis Paul Boon enzo, en helaas vond ik de seks in die boeken meestal ranzig en vaak heel erg gefocust op mannen die geilen op meisjes die net legaal oud genoeg zijn of vrouwen als lappen vlees beschrijven. Dat vind ik gewoon niet echt opwindend.

Zelf schrijf ik ook niet echt over seks op een opwindende manier. Veel van mijn huidige werk gaat over de patriarchale onderdrukking van niet-westerse mensen en vrouwen in Nederland, en daar komt wel seks in voor maar niet op een manier waar je geil van raakt. Hoop ik. Ik schrijf ook niet per se over de nare kant van seks, maar meer over hoe moeilijk intimiteit kan zijn als je je bewust bent van alle (eventueel foute) manieren waarop je door iemand seksueel aantrekkelijk gevonden kunt worden.

Simone studeerde af aan de opleiding Creative Writing aan ArtEZ met de dichtbundel hoe de eerste vonken zichtbaar waren , en ze is momenteel in onderhandeling over wanneer en bij wie dit uitkomt. Gedichten van haar zijn wel al te lezen in De Gids of online bij De Optimist en Samplekanon.