Elke nieuwe technologische vooruitgang is natuurlijk hartstikke leuk: nooit meer verdwalen met GPS, met je iPhone de Wikipedia-betweter spelen en via internet je complete zonvakantie naar Kroatië boeken, maar aan elke innovatie hangt ook een - vaak nog onbekende - schaduwzijde. Een toepassing die nog niemand bewust bedacht heeft, maar die toch een gevoel van onbehagen creëert. Om dit gevoel heen organiseert Juha van 't Zelfde van 6 september tot 24 november in de Hallen Haarlem de groepstentoonstelling Dread, waarin kunstenaars uitdrukking geven aan dat onbehagen. Elke woensdag licht hij op Motherboard een kunstwerk uit de tentoonstelling toe, met vandaag een dystopische visie in Constants Labyrismen uit 1968:Constant, Labyrismen (1968)New Babylon is Constants nomadische stad van de toekomst die in een wijdvertakt, labyrintisch netwerk de hele wereld met elkaar in verbinding zou brengen. Land zou van iedereen zijn, arbeid volledig geautomatiseerd door robots, en de mens vrij om creatief te zijn en te spelen. Deze vrijheid zou ook de noodzaak van kunst wegnemen, omdat de mens al creatief was in zijn dagelijks leven.New Babylon biedt volgens Constant "slechts minimale voorwaarden voor een gedrag dat zo vrij mogelijk moet blijven. Elke beperking met betrekking tot bewegingsvrijheid, elke beperking met betrekking tot het creëren van stemming en atmosfeer moet worden verhinderd. Alles moet mogelijk blijven, alles moet kunnen gebeuren, de omgeving wordt gecreëerd door de activiteiten van het leven en niet andersom."New Babylon is het vertrekpunt voor Dread geweest. De Labyrismen (1968) maken onderdeel uit van de collectie van museum De Hallen Haarlem, en lijken zowel een samenvatting als een kantelpunt te vormen van zijn utopische onderneming die ongeveer twintig jaar duurde. De ideeën van New Babylon zijn in een tijd waar de vrijheid van beweging als mensenrecht wereldwijd onder druk staat, nog steeds actueel en urgent.Opvallend is dat het Internet, als wereldomvattend netwerk waar mensen vrij zijn om creatief te spelen en te delen, dicht in de buurt komt van de ambitie van Constant, en dat de vrijheid van dit netwerk zoveel bedreigingen kent (kijk alleen naar Prism en de NSA).De oorlog in Vietnam en de gebeurtenissen van mei ‘68 in Parijs brengen Constant op een ander spoor. Hij komt tot inzicht dat de vrijheid van New Babylon de mens ook in staat stelt zijn donkere verlangens te botvieren. Mensen zouden hun eigen vijand worden en elkaar uiteindelijk vermoorden. Zijn angst dat de vrijheid van deze utopische plek ook de mogelijke ondergang van New Babylon inluidt, ís dread. In de laatste jaren van New Babylon toont hij vooral de verschrikkingen van deze vrijheid, zichtbaar in de horrorbeelden van de Labyrismen.Constant is vermoedelijk de enige architect die jarenlang is bezig geweest om de gevaren van zijn eigen ideeën zichtbaar te maken.
Advertentie