Drag-artiesten die Dungeons & Dragons spelen is een magische combinatie

Drag en Dungeons & Dragons zijn twee activiteiten die op het eerste gezicht moeilijk met elkaar te combineren zijn: een flamboyante en subversieve kunstvorm die zich doorgaans afspeelt in het nachtleven en een intiem fantasy-bordspel met een hoog insidergehalte. Toch is dit precies wat Queer Arcana doet. De groep speelt Dungeons & Dragons niet aan de keukentafel, maar in fantasievolle drag-kostuums, inclusief gigantische bijlen en zwaarden en een reusachtige twintigzijdige dobbelsteen. Ze voegen muziek, liedjes en duizelingwekkende digitale effecten toe. Zo ontstaat er een reeks intrigerende improvisatietheatershows die ze spelen voor publiek en uitzenden als webserie. We spraken Derk Over, de initiator van het project, over het samenvoegen van hobby’s, queer zijn in de gamercultuur en een post-normale samenleving. 

Derk is opgeleid als ontwerper, studeerde game-art en deed een master aan het Amsterdamse Sandberg Instituut. Daarnaast speelt die vanaf 2014 Dungeons & Dragons en is die sinds een jaar of vier drag-performer. Na diens afstuderen besloot die de twee hobby’s te combineren tot het theaterproject Dungeons & Drag Queens, recentelijk herdoopt tot Queer Arcana. Naast Derk is Kevin de Wit de enige die beide kunstjes beheerste. “Er zitten een paar mensen in het collectief, Alain Chaney en Lars Reen, die zijn begonnen als dragqueens, en dus nog nooit Dungeons & Dragons hadden gedaan. Billy Cain, Iris de Grauw en Tiva Pam komen uit de game-hoek en hebben juist drag aangeleerd. John Togba doet musicalstudies, maar voor hem was het allebei nieuw.” Als ze op het podium staan vormen ze volgens Derk samen een “queer familie van verschillende gender-identiteiten die het voor elkaar opnemen tegen een boze wereld.” 

De gamercultuur en drag hebben overeenkomsten met elkaar en spreken gedeeltelijk dezelfde groep mensen aan. VICE maakte eerder al eens een docu over drags die Dungeons & Dragons spelen. Net als de drags uit die documentaire ziet Derk Dungeons & Dragons en drag allebei als manieren om je identiteit vorm te geven en te ontdekken. “Het zijn transformatieve processen waarbij je meer dingen over jezelf leert. Bij drag trek je een jurk of een rare broek aan, kijk je in de spiegel en denkt: hoe bevalt me dit?” zegt Derk. “En ik ken bijvoorbeeld ook iemand die zei: ik wist niet dat ik biseksueel was totdat ik een biseksueel Dungeons & Dragons-karakter speelde. Omdat je je teen in het water van queerness kan dopen, kun je een queer identiteit op een hele veilige manier uitproberen.” Queer Arcana is uniek in de manier waarop ze drag en Dungeons & Dragons samenvoegen, want ondanks de overeenkomsten blijven het meestal gescheiden werelden. “Iedereen heeft een combinatie van talenten en droomt ervan om meerdere hobbies bij elkaar te stoppen.” zegt Derk erover. 

Zowel de outfitgame als het rollenspel wordt op hoog niveau gespeeld gespeeld. “Vaak denken gamers dat onze show een gimmick is, maar we zijn niet zomaar een groepje lollige drags die rondrennen over een podium.” Volgens Derk is het belangrijk om beide kanten serieus te nemen. “Als je subculturen met elkaar kruist, krijg je een steeds sterkere kritiek richting normaliteit, omdat subculturen op allemaal op een andere manier niet bij de mainstream passen,” zegt die. “Het is belangrijk om te erkennen dat je nooit iemands leefrealiteit kan voorspellen op basis van hoe iemand eruit ziet. De tijd dat we dachten te weten hoe een nerd of een queer eruit ziet is voorbij.” 

Queer zijn binnen de gamercultuur leidt nog wel eens tot frictie. “Gamercultuur is een veilige plek geweest voor heel veel mensen, niet alleen progressieven, maar ook conservatieven die buiten de mainstream vallen. Zij denken vaak dat hun community kapot gaat als de identiteit van wat een gamer is heel ver wordt opgerekt. Dan krijg je homofoob gedrag, en uitspraken als: ‘die flikkers proberen alles naar zich toe te trekken met hun politieke agenda.’ Maar er ontstaat meestal eerst polarisatie voordat er verandering komt. Nu is het even heftig, maar daarna komt het wel weer goed.”

Die kant lijkt het al op te gaan, want hoewel Queer Arcana enorm gewaardeerd wordt door queer gamers die zich eerder juist niet zo op hun gemak voelden in de subcultuur, worden ze ook door de rest van de gamers over het algemeen verwelkomd vanwege hun verfrissende aanpak. “Er zijn al drie andere Dungeons & Dragons-livestreams, en wij werken met hen samen om de scene te versterken.” Zowel drag als Dungeons & Dragons zijn de laatste jaren bovendien sowieso al uit de underground aan het kruipen, door programma’s als RuPaul’s Drag Race en Hollywoodsterren als Vin Diesel die zich graag onderdompelen in een rollenspel. In Nederland is bijvoorbeeld Emma Wortelboer een bekende speler. Derk ziet het als een positieve ontwikkeling: “Voor mij zegt dat heel erg dat de maatschappij klaar is voor een post-normaal geluid.”  

Naast een politiek effect zorgt de combinatie van Dungeons & Dragons en drag ook voor een spannende theatershow. Een spelleider schetst een beginsituatie, waarin de spelers zich bevinden, waarna de spelers hebben de ruimte hebben om hun karakter te ontwikkelen en beslissingen te maken, waarvan de consequenties vervolgens worden bepaald door een twintigzijdige dobbelsteen te gooien. Dat maakt het minder vrijblijvend dan gewoon improvisatietheater. “Je gaat je emotioneel inleven en bent bijvoorbeeld heel bang dat je karakter iets overkomt. We hebben bijvoorbeeld een jaar lang aan de karakters gewerkt voor ons eerste grote optreden, en aan het eind van de show ging het karakter van Iris dood. We hebben het omgeschreven, maar wij doen niet van: het is niet handig voor het verhaal dus we doen even net of het niet gebeurd is. De dood van haar karakter werd een groot onverwacht element in het verhaal. Uiteindelijk is er nu in aflevering drie een gevolg op gekomen en kan Iris dat karakter weer spelen.”