Dat de bioscopen nu dicht zijn heeft ook één pluspuntje

Ik ben een rolstoelgebruiker, waardoor het voor mij moeilijk is om spontaan naar de bioscoop te gaan. Mijn lokale filmhuis heeft maar één rolstoelplek, helemaal aan de rechterkant van de achterste rij. Als er een andere rolstoelgebruiker heeft gereserveerd, vallen mijn filmplannen dus in duigen. In de grotere bioscoopketens bevinden de rolstoelplekken zich vaak heel dicht op het scherm. Toen ik naar Wonder Woman ging, moest ik mijn hoofd de hele tijd heel onhandig in mijn nek leggen om iets te kunnen zien – niet echt waar je aan denkt als je lekker naar de film wilt gaan.

Veel mensen vinden het maar niks dat de bioscopen nu gesloten zijn vanwege de pandemie – en dat is heel begrijpelijk. Maar voor mensen met een beperking kan de overstap naar online streaming ook juist een verademing zijn.

Toen de bioscopen vorig jaar voor het eerst dicht moesten, werd de filmindustrie gedwongen om na te denken over de distributie van nieuwe films. Veel films verschijnen nu op streamingdiensten, op het moment dat ze eigenlijk in de bioscoop in première zouden zijn gegaan. Toen Universal Studios tijdens de eerste lockdown Trolls World Tour te huur aanbood op Apple TV, bleek dat een onverwachte hit. De film leverde de studio in de eerste drie weken na de digitale release meer op dan de eerste Trolls-film in vijf maanden in de bioscoop had gedaan. Dat roept voor sommigen de vraag op of het traditionele model – waarbij de studio’s hun films eerst in de bioscoop uitbrengen – nog wel toekomst heeft.

Er gingen vorig jaar ook andere grote films in première op streamingdiensten. In juli betaalde Netflix naar verluidt 56 miljoen dollar (bijna 47 miljoen euro) om The Trial of the Chicago 7 te vertonen, nadat de film door het coronavirus niet in de bioscoop kon verschijnen. Diezelfde maand werd How to Build a Girl op Amazon Prime uitgebracht. En Disney gebruikte zijn nieuwe streamingdienst Disney+ om de live-action-remake van Mulan in première te laten gaan.

De prijs om zulke films te bekijken komt meestal overeen met het bedrag dat je in de bioscoop zou betalen, of is zelfs aanzienlijk lager. Disney rekende 21,99 euro om Mulan te bekijken toen de film uitkwam, boven op de maandelijkse abonnementskosten van 6,99 euro. Dat is een fors bedrag, maar niet als je het vergelijkt met bioscoopkaartjes voor het hele gezin. Andere streamingdiensten vragen een kleiner eenmalig bedrag of rekenen nieuwe films door in de prijs van een abonnement.

Voor mensen met een beperking zijn deze lagere kosten niet eens het grootste voordeel. Er bestaan speciale bioscoopvoorstellingen voor mensen met een beperking, maar die worden vaak midden in de week ergens in de middag georganiseerd, en meestal alleen in grotere bioscopen. Mensen met een beperking kunnen nu gewoon thuis de nieuwste films kijken, hoe en wanneer ze maar willen.

“Streaming is om verschillende redenen absoluut toegankelijker voor mij,” zegt Charli Clement, een activist voor mensen met een beperking. “Ik heb bijvoorbeeld ondertiteling nodig, vanwege mijn neurodivergente en auditieve verwerkingsproblemen. En ik moet vaak even pauze nemen tijdens een film. Dat komt niet alleen door mijn zintuiglijke problemen, maar ook door mijn chronische pijn en vermoeidheid. Als ik dat thuis doe, hoef ik niets van de film te missen.”

Net als ik mist Clement de ongemakkelijke zitplekken in haar bioscoop absoluut niet. “Bioscoopstoelen zijn eigenlijk veel te hard voor iemand met chronische pijn, dus over het algemeen probeer ik ze te vermijden,” zegt ze. “De bioscoop is eigenlijk totaal geen toegankelijke ruimte voor mij.”

Liam O’Dell, een dove journalist en activist, geniet ook van de mogelijkheid om nieuwe films thuis te kijken. Vroeger moest hij maanden wachten totdat een nieuwe film eindelijk op een streamingdienst verscheen, dus hij liep eigenlijk altijd achter.

“Voordat de pandemie uitbrak, waren er her en der wel ondertitelde voorstellingen bij mij in de buurt, maar niet vaak en ook nog eens alleen op bepaalde dagen,” zegt hij. “Mensen die kunnen horen, konden op elke willekeurige dag een nieuwe film kijken.” Maar nu O’Dell thuis films kan streamen, geniet hij ervan dat hij “meer flexibiliteit, vrijheid en comfort” heeft.

Scope, een Britse liefdadigheidsinstelling die zich inzet voor gelijke kansen voor mensen met een beperking, zou het ook goed vinden voor de hele filmindustrie als er meer toegankelijke bioscopen zouden komen. “Door in gesprek te gaan met bezoekers met een beperking, kunnen bioscoopexploitanten de apparatuur, opleiding en procedures faciliteren om een trouwe klantenkring op te bouwen,” zegt Alison Kerry, hoofd communicatie bij Scope. Ze voegt eraan toe dat alleen al in het Verenigd Koninkrijk de koopkracht van mensen met een beperking ongeveer 249 miljard pond bedraagt – omgerekend 290 miljard euro. “Als je ervoor zorgt dat bioscoopbezoek leuker en toegankelijker wordt voor mensen met een beperking, kan dat dus ook veel geld opleveren.”

Bioscopen hebben enorm geleden onder de gedwongen sluitingen. Onderzoekers van accountants- en belastingadviseursbedrijf PricewaterhouseCoopers (PwC) schatten het wereldwijde omzetverlies van bioscopen in 2020 op 66 procent. Verder zagen ze in de gehele entertainmentsector in 21 jaar tijd niet zo’n sterke daling. “Voor 2020 verwachten wij een daling van 5,6 procent, zo’n 120 miljard dollar, ten opzichte van recordjaar 2019,” zegt Casper Scheffer, entertainment- en media-expert bij PwC. “Zelfs tijdens de banken- en kredietcrisis was de krimp met 3 procent minder scherp.” En juist het toegankelijker maken van bioscopen zou een manier kunnen zijn om weer wat van die verliezen terug te verdienen – door een geheel nieuw publiek aan te spreken. 

Het is niet zo dat er nooit eerder is nagedacht over het verlagen van deze drempel. In 2019 stelde de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters (NVBF) bijvoorbeeld een actieplan op, met concrete maatregelen om exploitanten en werknemers bewuster van te maken van deze kwestie, en projecten en technische innovaties om de toegankelijkheid te vergroten. In het plan stond ook dat meer toegankelijkheid financiële voordelen kan hebben voor bioscopen. 2 miljoen Nederlanders hebben een vorm van een beperking, en ook de groep ouderen groeit snel in Nederland. Niet alleen bezoekers met een beperking zouden van meer toegankelijkheid kunnen profiteren, maar ook mensen met een rollator – en bezoekers met een kinderwagen, niet te vergeten.

De filmindustrie staat hoe dan ook voor uitdagingen. “Ik weet dat de filmindustrie bezorgd is geweest over streamingdiensten, en hoe die van invloed zijn op bioscopen en het uitbrengen van nieuwe films, maar ik hoop echt dat er meer nieuwe films op deze manier beschikbaar worden gemaakt,” zegt O’Dell. “Streaming is gewoon toegankelijker voor mensen met een beperking.”

Clement is het daarmee eens: “De pandemie heeft film absoluut toegankelijker gemaakt, en ik hoop dat het mogelijk zal blijven om nieuwe films te streamen.”

Een nieuwe film thuis streamen zal misschien nooit de échte bioscoopervaring kunnen vervangen – naar een groot doek turen met een bak knisperende popcorn in je handen. Maar misschien is deze pandemie wel net het duwtje in de rug dat nodig is om zo’n bioscoopervaring voor iedereen toegankelijk te maken. 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.